Śliwiński Ludwik, pseud. Omega (1857—1923), aktor, reżyser, tłumacz, dyrektor teatru.
Ur. 2 II w Uhrynowie w pow. sokalskim. Był synem Franciszka i Marii z Matjuków.
Po ukończeniu szkoły średniej Ś. od r. 1874 odtwarzał role amantów w «trupie rusińskiej» we Lwowie, występował w zespołach prowincjonalnych w Galicji i «podobno grywał w Odessie» („Czas” 1880 nr 21). Wg Witolda Fillera także «z wojskiem się włóczył». Następnie był aktorem działającego w Król. Pol. zespołu Józefa Puchniewskiego, występującego w Lublinie od 8 X 1879. Po krakowskim debiucie 24 I 1880 w drugoplanowej roli Bollmana w komedii „O! Ci mężczyźni!” J. Rosena krytyka uznała, że «musi jednak bardzo wiele pracować nad głosem» („Czas” 1880 nr 21). W teatrze krakowskim Ś. pozostał do 18 IV t.r. Ponownie zatrudniony przez Puchniewskiego, grał z jego zespołem od 1 VI do 30 IX w warszawskim teatrze ogródkowym «Alhambra». Od 26 XII występował znowu w teatrze krakowskim, m.in. jako Grzegorz, a następnie Sikorski w „Kościuszce pod Racławicami” Władysława Ludwika Anczyca, Porucznik w „Damach i huzarach” oraz Zdzisław w „Cudzoziemczyźnie” Aleksandra Fredry, Chlestakow w „Rewizorze petersburskim” N. Gogola i Feliks w „Okrężnem” Józefa Korzeniowskiego. Ostatni raz w Krakowie grał prawdopodobnie 16 IV 1882 Antka Czaplę w „Emigracji chłopskiej” Anczyca.
Od czerwca 1882, kolejny raz w zespole Puchniewskiego, występował Ś. w teatrzyku ogródkowym «Belle Vue» w Warszawie. W tamtejszym Teatrze Nowym grał 10 IX t.r. Kazimierza w „Czartowskiej ławie” Jana Kantego Galasiewicza i wg „Kuriera Warszawskiego” (1882 nr 203) «przejawił pewne zdolności». W rezultacie otrzymał angaż do zespołu farsy Warszawskich Teatrów Rządowych (WTR), gdzie odtwarzał małe role. Jego wykonaniu roli Hernandeza w „Zemście pana Martina” E. Augiera i E. Labiche’a (premiera 23 VIII 1884) „Kurier Warszawski” (1884 nr 234) zarzucił «trywialność». Ś. grał też we „Friebe” Kazimierza Zalewskiego, w „Nocy trzech króli” W. Shakespeare’a, a w opracowaniu i reżyserii Heleny Modrzejewskiej i z nią jako Wiolą (prapremiera warszawska 1 II 1885) w „Uwięzionej” Zofii Mellerowej, w „Dwużeńcu” A. Duru, „Nowym Don Kiszocie” Fredry (rola Kmotra) i „Żonie papy” H. Meilhaca i A. Millauda (rola Ojca). Doceniono w „Kurierze Warszawskim” (1890 nr 157), że Ś. w roli tytułowej w „Biednym Jonatanie” K. Millöckera «śpiewa coraz poprawniej i śmielej, zasłaniając wyborną grą niedobory wokalne». W r. 1886 opracował Ś., głęboko ingerując w tekst, m.in. dodając aktualne kuplety, oraz wyreżyserował farsę „Nad przepaścią” H. Müllera; zagrał w niej Karola. W podobny sposób adaptował m.in. „Reif-Reiflingena” G. Mosera oraz „Z przyjemnością” i „Meteora” O. Girnda i Mosera, w którym zagrał rolę tytułową. W r. 1888 przetłumaczył z języka niemieckiego „Złotą rybkę” G. Kadelburga, E. Schönthana i F. Pernwalda. W czerwcu 1889 został powołany przez gen. Dymitra Palicyna, prezesa WTR, na stanowisko kierownika farsy. W sierpniu t.r. kierował operetką w zastępstwie Rufina Morozowicza. Na konkurs, ogłoszony w październiku 1887 przez redakcję „Echa Muzycznego, Teatralnego i Artystycznego” (nr 212), napisał z Janem Rutkowskim sztukę ludową Krukowie; w maju 1889 wyróżniono ją („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” nr 295), ale nie zakwalifikowano do grania. Natomiast komedię W ruinach napisaną przez Ś-ego (pod pseud. Omega) również z Rutkowskim, wystawił 25 IX t.r. Teatr Nowy. T.r. w składzie specjalnej komisji przygotował Ś. instrukcję dla Teatru Ludowego, powstającego w Warszawie z inicjatywy Tow. Trzeźwości; następnie należał do komitetu budowy gmachu tego Teatru.
Dn. 13 II 1890 został Ś. kierownikiem zespołu operetki. Dokonał generalnych remontów teatrów Małego i Nowego, w tym przebudowy widowni, wprowadził ogrzewanie gazowe i wentylację, nowe garderoby, oświetlenie i dekoracje, powiększył scenę. We własnym tłumaczeniu z języka niemieckiego, bądź w przeróbce, wystawił „Szalony pomysł” K. Laufsa, „Influenzę prowincjonalną” O. Blumenthala i Kadelburga, „Telegram” G. Pfleger-Moravskýego, „Jedenaste przykazanie” F. Šamberga i A. Tellera oraz „Dom wariatów” W. Jacoby’ego i Laufsa. Świadectwem docenienia jego działalności była fraszka „Bajadera: farsa jakich mało, czyli wiwat reżyser Śliwiński!” Władysława Buchnera („Mucha” 1891 nr 35). Na początku lipca 1893 odbyła się w Teatrze Nowym premiera „Księżnej Ninetty” J. Straussa syna, «podług wzorów wiedeńskich» („Gaz. Warsz.” 1893 nr 141), z librettem przerobionym przez Ś-ego; tekst ten został t.r. wydany (W.—Ł.) jako jedno z kilku opracowanych przez niego librett. Po nowości repertuarowe wyjeżdżał Ś. do Paryża, Wiednia, Budapesztu, Berlina i Hamburga, gdzie również wysyłał swych współpracowników; nowości te szybko wprowadzał na scenę, najczęściej kopiując dosłownie realizacje zagraniczne. Od r. 1894 występował sporadycznie (m.in. jako porucznik von Frauenmarsch w „Jeszcze raz” Blumenthala i Kadelburga), poświęcając się całkowicie pracy kierownika, reżysera, tłumacza i adaptatora. Z okazji 10-lecia pracy reżyserskiej wystawił operetkę „Niewolnik grecki” S. Jonesa, graną w Teatrze Wielkim 29 IV 1900 podczas benefisu.
Z inicjatywy Ś-ego, za pieniądze prywatne, powstał w Warszawie liczący 1300 miejsc elegancki Teatr Nowości, dzierżawiony przez WTR, z przeznaczeniem głównie dla operetki. Ś. na jego inaugurację 5 I 1901 wyreżyserował z powodzeniem komedię „Jejmość burmistrz, czyli Gwałtu, co się dzieje” Fredry, natomiast pokazany również wtedy akt drugi operetki „Zemsta nietoperza” Straussa przekraczał jednak jeszcze (wg A. Sygietyńskiego) możliwości zespołu śpiewaczego. Dzięki efektownie inscenizowanym najnowszym operetkom (m.in. Millöckera, Straussa i O. Strausa, J. Offenbacha, Ch. Lecocqa, F. Suppégo, A. Sullivana, V. Helberta i Jonesa), wykonywanym przez aktorów-śpiewaków, których Ś. odkrył bądź ściągnął do swego teatru (m.in. Wiktorię Kawecką, Honoratę Leszczyńską, Lucynę Messal, Kazimierę Niewiarowską, Józefa Redo), zyskał opinię «cara operetki» (L. Sempoliński). Gromadząc zespół gwiazd, dbał jednak zawsze o grę zespołową i znakomicie reżyserował sceny zbiorowe. Zapewniał aktorom wieloletnie angaże i wysokie wynagrodzenia, utrzymując w ten sposób stabilność zespołu. Większość z 78 operetek wystawionych w l. 1901—14 sam wyreżyserował, m.in. 16 XI 1906 „Wesołą wdówkę” F. Lehára (w swoim tłumaczeniu libretta V. Léona i L. Steina), a także „Piękną Helenę” i „Orfeusza w piekle” Offenbacha, „Czar walca” Strausa, „Zemstę nietoperza” (przetłumaczył kilka arii) i „Barona cygańskiego” Straussa, „Księżniczkę dolara” i „Rozwódkę” L. Falla, „Manewry jesienne” E. Kálmána, „Cnotliwą Zuzannę” J. Gilberta i „Cygańską miłość” Lehára; chętnie wystawiał też programy składane. Mniej zwracał uwagę na muzykę, o wiele bardziej na stronę widowiskową: do „Krysi leśniczanki” G. Jarno (1908) wprowadził żywe sarenki, w „Mimi” R. Raimanna (1909) pokazał walki atletów, mężczyzn w kobiecych strojach, a akcję wprowadził na widownię; w „Hrabim Luxemburga” Lehára (1910) tańczono nawet na schodach. Z inicjatywy Ś-ego Ryszard Ordyński wyreżyserował pantomimę „Sumurun” F. Freksa (premiera 8 VIII 1913), z Polą Negri i Juliuszem Osterwą; orkiestrą dyrygowała współpracująca z teatrem Anda Kitschman. W „Targu na dziewczęta” V. Jacobiego w reżyserii Ś-ego (premiera 29 X t.r.) prawdopodobnie pierwszy raz w Polsce zatańczono tango (w wykonaniu Messal i Redo). Ś. często włączał do operetek duże partie baletowe i również wystawiał balety, m.in. „Najadę i rybaka” C. Pugniego (choreografia J. Perrot), a także «wieczory tańca». Popularnością cieszyły się też w Teatrze Nowości farsy, m.in. „Król” E. Aréne, G. Caillaveta i R. Flersa, „Panna służąca” P. Bilhauda, M. Hennequina i P. Vébera, „Nitouche” H. Meilhaca i A. Milhauda oraz „Zdobycie twierdzy Berg op Zoom” S. Guitry’ego; grali w nich m.in. Mieczysława Ćwiklińska, Edmund Gasiński, Wincenty Rapacki syn, Kazimierz Junosza-Stępowski i Osterwa. Ś. wystąpił jako Baron de la Jambière w reżyserowanych przez siebie „Mężach Leontyny” A. Capusa (1901). W r. 1901 należał do kierowanej przez gen. Aleksandra Puzyrewskiego komisji rozważającej sprawę reformy teatrów warszawskich.
Ujawnione, zwłaszcza w Teatrze Nowości, zdolności organizacyjne i artystyczne Ś-ego spowodowały, że 1 I 1902 otrzymał on nominację na reżysera głównego połączonych zespołów dramatu oraz farsy i operetki. Spotkało się to z krytyką, m.in. Antoniego Sygietyńskiego i Władysława Bogusławskiego, którzy uważali, że twórca «operet» nie jest godny pracy w Teatrze Rozmaitości, «pierwszej scenie krajowej». Inauguracyjne przedstawienie w reżyserii Ś-ego, „Dyrektor Flachsman” O. Ernsta (20 III 1902), skopiowane z inscenizacji Berlina i Wiednia, mimo że balansowało na granicy farsy, zostało jednak docenione przez Bogusławskiego i Władysława Rabskiego. Liczną widownię przyciągnęło widowisko „Zbyszko i Danusia” Adolfa Walewskiego wg „Krzyżaków” Henryka Sienkiewicza (reż. Walewski). Ś. wprowadził, nieznany dotąd w Warszawie, repertuar modernistyczny, głównie polski. „Ahaswera” („Mężczyznę”) Gabrieli Zapolskiej wyreżyserował (premiera 27 IX 1902) «znakomicie […] w duchu współczesnego teatru» (A. Rajchman), uruchamiając przy tym mnogość efektów dźwiękowych i wizualnych oraz szczegółów dekoracyjnych. Wyreżyserowane przez Ś-ego „Ponad wodami” G. Engla recenzent „Kuriera Warszawskiego” (1902 nr 281) powitał z zadowoleniem, że «nareszcie na scenie Rozmaitości zjawił się kawałek Europy». Doceniono też „Monnę Vannę” M. Maeterlincka za «zdobniczą stronę sztuki […] godną pierwszorzędnej sceny» (K. Zalewski) oraz „Śnieg” Stanisława Przybyszewskiego, „Maszynę” Tadeusza Rittnera i „Tęczę” Stefana Krzywoszewskiego, a ponadto „Kopciuszka” K. Görnera w opracowaniu Walewskiego; reżyserował też liczne komedie i farsy. Wprowadził ponadto do repertuaru m.in. „W sieci” Jana Augusta Kisielewskiego (reż. Roman Żelazowski), „Lekkomyślną siostrę” Włodzimierza Perzyńskiego (reż. Andrzej Mielewski) oraz „W małym domku” Rittnera. Jednak zarządzanie kilkoma zespołami miało też negatywne konsekwencje. Konflikty i despotyzm «dyrektora Ludwika», zarzuty prasy o zaniedbywanie dawnego repertuaru oraz niechęć zespołu spowodowały, że Ś. ustąpił 14 I 1905 z funkcji reżysera dramatu, pozostając przy farsie i operetce. Od r. 1906 stał na czele sekcji farsy i operetki w nowo powstałym Związku Artystek, Artystów i Pracowników Warszawskich Teatrów Wielkiego, Rozmaitości i Nowości. Latem 1912 kierował zorganizowanym przez siebie Teatrem Miniatury. Pojawiające się w r. 1913 pogłoski, że ma objąć dyrekcję w Petersburgu lub Wiedniu, zapewne wiązały się z autopromocją. W WTR pracował do ich rozwiązania 26 VII 1915 przez władze rosyjskie. Już 28 VII t.r. w miejsce WTR powstały Zrzeszenia Artystów Teatru Nowości (operetka) i Teatru Letniego (farsa). Ś. został przewodniczącym obu zarządów i kontynuował pracę zespołów także podczas okupacji niemieckiej, która rozpoczęła się 5 VIII. Wystawił w Teatrze Nowości „Polską krew” O. Nedbala, czyniąc z premiery 14 IX «narodowe święto». W r. 1916 należał do zarządu Stow. Artystów Teatrów Polskich. Próby umiastowienia Teatru Nowości opisał w artykule Teatr Nowości (Operetka i Opera komiczna), zamieszczonym w opracowaniu Jana Czempińskiego pt. „Teatry polskie w Warszawie” (W. 1917). Wystawił kolejne operetki: „Barona Kimmela” W. Kollo i „Miłosny czar” Strausa.
W Polsce niepodległej wszedł Ś. do Tymczasowego Zarządu Głównego Związku Artystów Scen Polskich (ZASP) powołanego w Warszawie 21 XII 1918. Wziął udział (17—19 IV 1919) w I Walnym Zjeździe Delegatów ZASP, po czym należał do Rady Artystycznej Związku. Wystawił w Teatrze Nowości kolejne operetki: „Różę Stambułu” Falla, „Gri-gri” P. Linckego i „Białego mazura” Lehára. Na jubileusz 45-lecia (faktycznie 47-lecia) pracy artystycznej, obchodzony 24 VI 1921, wyreżyserował „Ostatni walc” Strausa. T.r. Tow. Teatrów Stołecznych przeznaczyło gmach Teatru Nowości na popularny Teatr im. Wojciecha Bogusławskiego. Ś. na jego inaugurację 11 XI wyreżyserował „Okrężne”. Dn. 3 V 1922 wznowił „Kościuszkę pod Racławicami” z udziałem ponad stu statystów i oddziału wojska; Tadeusz Kończyc („Kur. Warsz.” 1922 nr 122) pisał wtedy, że reżyseria Ś-ego «wydobywa na jaw wszystkie wartości sztuki, wszystkie jej najtajniejsze zalety, starannie przesłania drobne usterki». Operetki wystawiał Ś. sporadycznie w Teatrze Nowym.
«Aktor o miernym talencie» (P. Owerłło), przy tym bez głębszej kultury literackiej, był Ś. przede wszystkim typem sprawnego menedżera, «wielkim mistrzem teatru i czarodziejem» (B. Mierzejewski), choć złośliwi nazywali jego styl «tapicersko-dekoracyjnym». Charakteryzował go «nerw organizatorski, zapał, wytrwałość niemal bezprzykładna, pomysłowość» („Scena Pol.” 1923 z. 7—12). Miał opinię reżysera despotycznego. Źle widziano też wysokie gratyfikacje i dodatki funkcyjne, które otrzymywał od rosyjskiej Dyrekcji WTR. Największą jego umiejętnością było wyszukiwanie nowych talentów, które pod jego reżysersko-pedagogiczną opieką wyrastały na gwiazdy. «Umiejący z każdej sytuacji wyciągnąć dla siebie korzyść» (J. Śliwicki), potrafił jednak Ś. operetce warszawskiej «nadać piętno europejskości i postawić ją na wysokim poziomie artystycznym» (E. Świerczewski); uczynił też ją najbardziej dochodowym działem w strukturze WTR. Był wielokrotnie mylony z Józefem Śliwickim, co w okolicznościowym wierszyku ogłoszonym w „Scenie Polskiej” (1938 z. 4) utrwalił Kazimierz Laskowski.
Dn. 19 III 1923, wracając z Teatru Wielkiego, Ś. doznał w tramwaju przed kamienicą przy Krakowskim Przedmieściu 7, w której mieszkał, pęknięcia tętniaka; przewieziony do szpitala św. Rocha, zmarł. Wyprowadzeniu zwłok 22 III t.r. do kościoła p. wezw. Świętego Krzyża towarzyszyło kilka tysięcy osób. Ś. został pochowany 23 III w katakumbach cmentarza Powązkowskiego; mowy nad trumną wygłosili Bolesław Gorczyński, Józef Kotarbiński, Śliwicki i Ignacy Dygas. Obecnie prochy Ś-ego spoczywają na Powązkach w grobowcu rodzinnym (kw. VI—22).
Dn. 16 VIII 1882 żoną Ś-ego została Emilia Honorata Józefa (ok. 1849 — 21 II 1924), córka Kazimierza Augustyna Kratzera (zob.) i Eleonory z Nowakowskich, wykształcona w École des belles lettres, tłumaczka z języka francuskiego, m.in. wystawianych od r. 1884 w WTR kilkudziesięciu komedii i fars: T. Bernarda („Kawiarenka”), A. Bissona („Zmiana żon”), Caillaveta i Flersa („Ścieżki cnoty”, „Papa”), R. Coolusa („Nieuświadomieni w miłości”), Hennequina i Vébera („Dwadzieścia dni kozy”, „Noblesse oblige”, „Pani prezesowa”, „Chrześniak wojenny”), P. Gavaulta („Czekoladka”, „Złota ciocia”), Guitry’ego („Zdobycie twierdzy Berg op Zoom”), Vebera („Osobna sypialnia”, „Lewa ręka”) oraz powieści, m.in. H. Gréville’a („Ludwik Breuil”) i X. Montépin („Hrabia de Nancey”, „Kochanek Alicyi”). Ś. miał z nią córkę Stefanię (zm. po r. 1925), która poślubiła w r. 1900 Redo (zob.), a po latach opuściła go i zamieszkała z córkami we Włoszech. Informacja, że Ś. był ojcem Ireny Leśniewskiej (1886—1930), aktorki, nie znajduje potwierdzenia.
Portret, karykatura, przez S. J. Kozłowskiego z r. 1914, akwarela, w Muz. Teatr. w W.; Fot. w: B. Narod., IS PAN (prawdopodobnie z autografem Ś-ego), Muz. Hist. m. Kr., „Świat” 1906 nr 8 (Ś. na próbach Teatru Nowości), „Tyg. Ilustr.” 1923 nr 15 (fot. M. Fuksa z pogrzebu Ś-ego); — Artyści sceny polskiej w ZASP 1918—2008, W. 2008 s. 272; Dramat obcy w Polsce 1765—1965, Kr. 2001—4 I—II; Hałabuda S. i in., Dramat polski 1765—2005, W.—Kr. 2014; Słown. Teatru Pol. (bibliogr.); — Bieńka M. O., Od zenitu do zmierzchu. Teatr warszawski 1880—1919, W. 2015; taż, Warszawskie Teatry Rządowe. Dramat i komedia 1890—1915, W. 2003 (fot.); Czempiński J., Teatry polskie w Warszawie. Rocznik Teatralny od 1 VIII 1915 do 1 I 1917, W. 1917 (fot.); Domański P., Reżyserzy dramatu w Warszawskich Teatrach Rządowych 1901—1915, Wr. 1990 (fot.); Dzieje teatru polskiego, Red. T. Sivert, W. 1982—8 III—IV (fot.); Filler W., Rendez-vous z warszawską operetką, W. 1977; Jasińska Z., Na scenie teatru i życia, W. 2010; taż, Żywot Kazimierza Kamińskiego, W. 1976; Król-Kaczorowska B., Teatry Warszawy. Budynki i sale w latach 1748—1975, W. 1986; Kruk S., Życie teatralne w Lublinie (1782—1918), L. 1982; Pudełek J., Warszawski balet w latach 1867—1915, Kr. 1981; Szczublewski J., Teatr Wielki w Warszawie 1833—1993, W. 1993; tenże, Żywot Osterwy, W. 1973; Świerczewski E., Ludwik Śliwiński, „Ilustr. Przegl. Teatr.” 1921 nr 28—29 (fot.); Wosiek M., Historia Teatrów Ludowych, Wr. 1975; Wypych-Gawrońska A., Warszawski teatr operowy i operetkowy w latach 1880—1915, Częstochowa 2011; Wysiński K. A., Związek Artystów Scen Polskich 1918—1950. Zarys monograficzny, Wr. 1979; — Bieńka M. O., Repertuar Warszawskich Teatrów Rządowych 1891—1900, W. 1995; Bogusławski W., Siły i środki naszej sceny, W. 1961; Domański P., Repertuar teatrów warszawskich 1901—1906, W. 1976; tenże, Repertuar teatrów warszawskich 1911—1915, W. 1981; Fertner A., Podróże komiczne, W. 1960 s. 58—9, 61—2, 65—7, 69—73, 77, 82—3, 103—5, 121, 124, 132—4; Kruk S., Repertuar teatru lubelskiego 1864—1890, W. 1979; Mierzejewski B., Maraton z Melpomeną, Kat. 1980 s. 99—103, 109, 112, 115, 117; Owerłło P., Z tamtej strony rampy, W. 1957; Secomska H., Repertuar Warszawskich Teatrów Rządowych 1863—1890, W. 1971; Sempoliński L., Wielcy artyści małych scen, W. 1968 (fot.); Sygietyński A., O teatrze i dramacie, Kr. 1971; Teatr krakowski pod dyrekcją Adama Skorupki i Stanisława Koźmiana, 1865—1885. Repertuar, Oprac. J. Got, Wr. 1962; Włodarski F., Pamiętnik teatru Alhambra 1880 r., W. 1880; Wosiek M., Repertuar teatrów warszawskich część 2. Teatr Ludowy, W. 1976; Wspomnienia aktorów (1800—1925), Red. S. Dąbrowski, R. Górski, W. 1963; — „Bibl. Warsz.” 1904 t. 4 s. 151; „Biesiada Liter.” 1907 nr 11 (fot.); „Echo” 1882 nr 181; „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1889 nr 288, 289, 295, 1900 nr 865, 866, 1902 nr 957, 992, 1905 nr 1—2; „Gaz. Pol.” 1900 nr 233 (dot. córki, Stefanii), 1903 nr 19; „Kur. Codz.” 1900 nr 280; „Kur. Warsz.” 1882 nr 224, 1884 nr 339, 1885 nr 2, 112 a, 175 a, 1900 nr 12, 79, 118, 1901 nr 143, 1902 nr 80, 1904 nr 141, 1921 nr 174, 1922 nr 121, 1924 nr 53 (dot. żony, Emilii), 1925 nr 48 (dot. córki, Stefanii); „Przegl. Tyg.” 1891 nr 40; „Scena Pol.” 1938 z. 1, 4; „Sowizdrzał” 1915 nr 2; „Świat” 1906 nr 8 (fot.); „Tyg. Ilustr.” 1902 nr 18; „Wiek” 1903 nr 149, 1905 nr 18; — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1923: „Gaz. Poranna 2 Grosze” nr 79, 81, 82, „Głos Narodu” nr 48, „Kur. Warsz.” nr 79, 80, 81, „Pol. Zbrojna” 1923 nr 79; „Scena Pol.” z. 1—3, 7—12, „Świat” nr 12 (fot.), „Tyg. Ilustr.” nr 13 (fot.); — Arch. Narod. w Kr.: Spis mieszkańców z r. 1880; USC Warszawa-Śródmieście: Akt zgonu, nr 104/1923.
Agnieszka Wanicka i Roman Włodek