Sobański Ludwik (1791–1837), marszałek szlachty pow. bracławskiego, działacz Tow. Patriotycznego. Ur. 31 X w Obodówce (w pobliżu Olhopola), był synem Michała (zob.) i Wiktorii z Orłowskich (zob. Sobańska Wiktoria), bratem Gotarda (zob.).

S. uczył się w Liceum Krzemienieckim, następnie w Paryżu. Po powrocie do kraju należał do założonego w Warszawie na przełomie l. 1814 i 1815 przez Ignacego Prądzyńskiego, Klemensa Kołaczkowskiego i Gustawa Małachowskiego tajnego Tow. Prawdziwych Polaków (wg I. Prądzyńskiego «był nadzwyczajnie brzydki i jąkał się jak mało kto»). Należał do loży masońskiej «Bouclier du Nord» (przyjęty w r. 1819 w Berdyczowie przez Franciszka Majewskiego). W czasie pobytu w Warszawie w r. 1821 został pozyskany przez Prądzyńskiego do Tow. Patriotycznego i uczestniczył w zebraniu założycielskim w Potoku, a następnie na Bielanach, mianowano go prezesem prowincji wołyńskiej i wręczono prowizoryczne instrukcje (1 V t.r.). Po powrocie do domu powołał do życia Radę Prowincjonalną, do której wprowadził Feliksa Ciszewskiego, Stanisława Karwickiego, Piotra Moszyńskiego i Michała Skibickiego. W czerwcu 1822 zwołał powtórny zjazd w Berdyczowie i przyjął nowych członków. Walerian Łukasiński, który nie darzył S-ego pełnym zaufaniem ze względu na jego przyjaźń z Prądzyńskim, uważał go tylko za tymczasowego prezesa prowincji, a na organizatorów Towarzystwa na Wołyniu powołał Karola Dziekońskiego i Marcina Tarnowskiego. Gdy w sierpniu t.r. na trzecim zjeździe w Berdyczowie prowincja wołyńska podzielona została wg instrukcji władz warszawskich Towarzystwa na trzy odrębne prowincje: podolską, wołyńską i kijowską, S. mianowany został prezesem podolskiej, nie na długo jednak, gdyż w październiku t.r. wyjechał z Wołynia. Dn. 31 V 1823 poślubił w Krakowie Różę z Łubieńskich (zob. Sobańska Róża).

Po powrocie w r. 1825, gdy przygotowywano połączenie Tow. Patriotycznego z Tow. Templariuszy, S. przekazał na cele organizacyjne 300 rb. Aresztowany w Ładyżynie w r. 1826 na skutek zeznań dekabrystów o pertraktacjach z Tow. Południowym (sam w nich nie uczestniczył), a następnie Antoniego Jabłonowskiego, został osadzony u karmelitów w Warszawie; składał zeznania 7 i 9 III, 12 IV, 19 i 23 V, 28 VI oraz 11 i 17 VII, wymieniając wiele osób. W r. 1827 przewieziony został do Petersburga, gdzie poddano go dodatkowym przesłuchaniom; osadzono go w celi nr 13 w Newskiej Kurtynie Twierdzy Pietropawłowskiej (od 28 I do 23 VIII 1827), po czym znowu odesłano do więzienia w Warszawie; ponownie znalazł się w Newskiej Kurtynie 30 V 1828 (tym razem w celi nr 41).W sumie spędził w kazamatach trzy lata. W r. 1829 został ze względu na stan zdrowia zwolniony z więzienia. Jednak w przededniu powstania listopadowego ponownie go aresztowano, by mu «uniemożliwić udział w buncie» i 5 I 1831 wywieziono do Permu (przybył na miejsce 9 I t.r.), dokąd podążyła za nim żona. Utrzymywali oboje kontakty z przybywającymi tu zesłańcami polistopadowymi, co zaniepokoiło władze (zwłaszcza częste kontakty z internowanymi w Permie generałami, Ludwikiem Bogusławskim i Karolem Turną), rozważano nawet sprawę przeniesienia S-ego do innej guberni. W r. 1833 uzyskał zgodę na powrót do kraju. Zmarł 16 VIII 1837 w Warszawie, pochowany został w Wiskitkach koło Błońska; w r. 1858 syn Feliks przewiózł szczątki do grobowca rodzinnego w Obodówce.

Z małżeństwa z Różą z Łubieńskich miał S. czworo dzieci: Teklę, zmarłą w dzieciństwie, Paulinę Wiktorię (ur. 1824), żonę Adolfa Jełowickiego (ur. 1809), Antoninę Mariannę (1825–1902), zamężną za Sewerynem Drohojowskim, ziemianinem, kapitanem WP, oraz Feliksa Hilarego (zob.).

Miniatura z r. 1812 przez Stanisława Szczęsnego Kossakowskiego, reprod. w: Lipkowski L., Moje wspomnienia 1849–1912, Kr. 1913 s. 98; – Słown. Geogr. (Obodówka); Śliwowska W., Zesłańcy polscy w Imperium Rosyjskim w pierwszej połowie XIX wieku. Słownik biograficzny, W. 1998; Drzewo genealogiczne 64 herbowe po mieczu i kądzieli Sobańskich, Łubieńskich, Jełowickich i Drohojowskich, W. 1912; Żychliński, XIX 284–5; Giller A., Lista Wygnańców Polskich do roku 1863, w: Album Muzeum Narodowego w Rapperswyll na stoletnią rocznicę 1772 r., P. 1872 s. 430; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Askenazy S., Łukasiński, W. 1929 I–II (po s. 85 – podob.); Dylągowa H., Towarzystwo Patriotyczne i Sąd Sejmowy, W. 1970; Hass, Sekta farmazonii warsz.; Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Wr. 1991; Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hrabia Łubieński, W. 1899 I 468–9; Wierszewska M., Twierdza Pietropawłowska w Sankt-Petersburgu jako pierwowzór X Pawilonu Cytadeli Warszawskiej w walce z polskim ruchem wyzwoleńczym w XIX wieku, „Niepodległość i Pamięć” 1998 nr 3 s. 43–50; – Bobrowski T., Pamiętnik mojego życia, W. 1979 I–II; [Iwanowski E.] Heleniusz, Wspomnienia lat minionych, Kr. 1876 II 239–40; Iwański A. (senior), Pamiętniki 1832– 1876, W. 1968; Jełowicki A., Moje wspomnienia, W. 1970; Niemcewicz J. Ursyn, Pamiętniki z lat 1820–1829, w: Pamiętniki dekabrystów, W. 1960 III; Prądzyński I., Pamiętniki, Kr. 1909 I 16; Roman Sanguszko zesłaniec na Sybir z r. 1831 w świetle pamiętników matki, ks. Klementyny z Czartoryskich Sanguszkowej oraz korespondencji współczesnej, W. 1927; Sobańska R., Pamiętnik rodziny Łubieńskich ofiarowany rodzeństwu…, W. 1851 s. 6, 23, 107, 111, 123, 154, 204, 208, 234, 243, 250, 253, 257, 365, 393; – Gosudarstvennyj archiv Rossijskoj Federacji (GARF, dawny CGAOR) w Moskwie: F. 109, I ekspedycja, 1827 r., vol. 173 cz. 3, 1832, vol. 25; Rossijskij Gosudarstvennyj Istoričeskij Archiv (RGIA) w S-Pet.: F. 1280 opis. 1 vol. 7 k. 8, 122, vol. 6 k. 136.

Wiktoria Śliwowska