Rywacka z Mrozowiczów (Morozewiczów) Ludwika (1817–1858), śpiewaczka operowa. Ur. 19 IV (wg J. Heppena 19 II) w Warszawie.
Debiutowała na scenie warszawskiej jako dziecko 9 III 1828, w dwa lata później wystąpiła w roli Tryfony w melodramacie „Chłop milionowy” F. Raimunda. Zaangażowana do chóru opery warszawskiej, wkrótce zaczęła otrzymywać role solowe. W r. 1833 śpiewała jako Elwira w „Niemej z Portici” D. F. Aubera, Clorinda w „Kopciuszku” G. Rossiniego, w r. 1834 – Agata w „Wolnym strzelcu” K. M. Webera. Od stycznia 1835 była uczennicą w Warszawskiej Szkole Dramatycznej i Szkole Śpiewu przy Teatrach Warszawskich, jakiś czas przebywała we Włoszech, doskonaląc swoje umiejętności artystyczne, m. in. występując z powodzeniem w „Turku we Włoszech” G. Rossiniego. Po powrocie z zagranicy w r. 1837 «wzbudziła entuzjazm z szałem graniczący» (Władysław Józef Krogulski) w „Semiramidzie” G. Rossiniego.
W l. 1837–50 R. należała do najwybitniejszych śpiewaczek opery warszawskiej. Dn. 16 XII 1837 wystąpiła obok Juliana Dobrskiego, Jana N. Szczurowskiego i Pauliny Rivoli w premierowym przedstawieniu opery G. Meyerbeera „Robert Diabeł”. Na początku l. czterdziestych jeszcze raz wyjechała do Włoch (za namową pianisty S. Thalberga) na kilka miesięcy. Wróciwszy w r. 1842 gościnnie występowała na scenie krakowskiej, zaś w r. n. już na deskach opery warszawskiej, wykonując partię tytułową w „Łucji z Lammermoor” G. Donizettiego. W r. 1844 w Teatrze Wielkim śpiewała przy udziale włoskich artystów główną partię w operze tegoż kompozytora pt. „Lukrecja Borgia”. R. występowała ponadto w rolach: Lindy w „Lindzie z Chamonix” Donizettiego, Donny Anny w „Don Juanie” W. A. Mozarta (1847).
Bywalcy operowi podziwiali R-ą w operach G. Verdiego. Powodzenie wystawionej 28 III 1848 „Lombardi alla prima crociata” („Jerozolima czyli krzyżacy podczas pierwszej krucjaty”), w której R. śpiewała rolę Gizeldy, zachęciło dyrekcję opery warszawskiej do szybkiego wystawienia innych oper tego kompozytora. W ciągu 1849 r. doszło do premierowych przedstawień „Makbeta” i „I due Foscari”. R. w partii Lady Makbet z Wilhelmem Troszlem w roli Makbeta, gdzie «śpiew i gra jej o lepsze tu walczyły», a pięć miesięcy później z Dobrskim – święciła triumfy. Dzięki dużej skali głosu mogła śpiewać partie sopranu i altu. W. J. Krogulski pisze nawet, że «nie było w Europie soprano-drammatico, który mógłby walczyć z Rywacką rozciągłością skali i siłą timbru głosu». Miała przy tym duże zdolności aktorskie, «była to zjawiskowa śpiewaczka i jednocześnie bajecznie doskonała artystka tragiczna, jej Norma, Foscari, Jerozolima, Macbeth, Linda zresztą wszystko czego się dotknęła to same szczyty doskonałości» (Krogulski). Ostatni raz na scenie warszawskiej opery wystąpiła 8 I 1854 w „Marii di Rohan” G. Donizettiego. W r. n. opuściła Warszawę.
W 1. poł. 1855 r. życzliwie przyjęta przez lwowską publiczność (śpiewała m. in. arie z „Łucji z Lammermooru”), R. zamieszkała we Lwowie. Prowadziła tam szkołę śpiewu i często swoimi występami ratowała jej skromny budżet. Udane koncerty z udziałem R-iej w r. 1856 w teatrze w Żytomierzu w czasie zjazdu szlacheckiego oraz w teatrze kijowskim przyniosły dość duży dochód i zachęciły ją do ponownego wyjazdu do Kijowa w r. 1858. Zmarła w czasie podróży z Kijowa do Warszawy w powozie pocztowym pod Miłosną 23 II 1858 (wg nekrologu zamieszczonego w „Ruchu Muzycznym”); pochowana została na cmentarzu Powązkowskim 26 II t. r. W miesiąc później 27 III 1858 w katedrze Św. Jana w Warszawie zostało wykonane za spokój duszy R-iej „Requiem” W. A. Mozarta. L. Bondasiewicz dedykował R-iej „Mazura” z tematów opery A. Adama „Pocztylion” („Le postillon de Longjumeau”).
R. była zamężna od r. 1833 za Janem Kantym Rywackim (1790–1842), śpiewakiem opery warszawskiej, występującym w podrzędnych rolach, aktorem i gitarzystą (uczył gry na gitarze, przełożył na gitarę hiszpańską dwie arie z opery „Czaromysł” Karola Kurpińskiego). W r. 1819 był członkiem loży «Halle der Beständigkeit» w Warszawie. Siostrami R-iej były: Anna Pietrzykowska, aktorka, i Joanna Krajewska, aktorka i śpiewaczka.
Enc. Org. (data śmierci: 23 II 1858); Mała Enc. Muzyki (mylnie, że była starszą siostrą Pauliny Rivoli); Słown. Muzyków Pol., II; Słown. Teatru Pol., s. 618–19 (fot.), (data śmierci: 19 II 1858); Sowiński, Słown. muzyków; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; – Przybylski T., Karol Kurpiński, w: Szkice o kulturze muzycznej XIX w., W. 1980 IV 387 (o Janie Rywackim); Siwkowska J., Nokturn czyli rodzina Fryderyka Chopina w Warszawie w latach 1832–1881, W. 1986 I 183, 187, 437–8; Szenic S., Cmentarz Powązkowski, W. 1982; Tomaszewski W., Pracownia litograficzna Pietrzykowskich, w: Szkice o kulturze muzycznej XIX w., W. 1985 V 154; Wilski Z., Polskie szkolnictwo teatralne 1811–1944, Wr. 1978; – Wspomnienia aktorów (1800–1925), Oprac. S. Dąbrowski, R. Górski, W. 1963 I; – „Dzien. Liter.” 1858 nr 27 s. 214; „Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1889 nr 319 s. 530, 1891 s. 440, 1893 s. 482, 1901 nr 905 s. 57; „Kłosy” 1883 nr 930 (o Janie Rywackim), 1885 nr 1022 s. 71 (Heppen J., Teatr warszawski przed półwieczem: autor podaje datę śmierci 19 II 1858); „Nowiny” 1855 nr 20 s. 175, nr 25 s. 220, nr 38 s. 339, nr 52 s. 468, nr 54 s. 487, 488; – B. Jag.: rkp. 6828 (W. J. Krogulski, Życiorysy artystów naszych) z. 5 s. 69, z. 8 s. 135, 136, rkp. 7115 (W. J. Krogulski, Notatki starego aktora) z. 29.
Elżbieta Orman