Łącki Maciej h. Lis (ok. 1505–1557), prawnik, profesor i rektor Akad. Krak., scholastyk kujawski, archidiakon gnieźnieński. Ur. we wsi Łąkie «Nadolne» lub jednej z kilku sąsiednich miejscowości o podobnej nazwie w pow. włocławski, syn Jana, pochodził z średnio zamożnej rodziny szlacheckiej. Spokrewniony przez matkę z Jakubem z Ercieszewa, kanonistą i rektorem Uniw. Krak., zapewne pod jego opieką odbył w l. 1515–24 studia na Wydziale Artium, a następnie, bezpośrednio po promocji magisterskiej (1524), rozpoczął praktykę prawniczą w konsystorzu krakowskim, którą przez kilka lat (1524–7) łączył z docenturą na Wydziale Filozoficznym i obowiązkami notariusza uniwersyteckiego. Wykłady docenckie przerwał zresztą już na wiosnę 1527, poświęciwszy się studiom prawniczym, które w r. 1529 zapewniły mu doktorat prawa kanonicznego, a ok. r. 1533 najniższą na tym Wydziale kolegiaturę związaną z senioratem Bursy Długosza. Działalność nauczycielską na katedrze prawa kanonicznego – jako «iuris canonici lector Ordinarius» występuje po raz pierwszy w r. 1536 – uprawiał tylko do r. 1537, powołany bowiem przed r. 1532 na urząd archidiakona pomorskiego w kapitule włocławskiej, jeszcze przed przyjęciem do kapituły gnieźnieńskiej (12 IV 1540) przeszedł na służbę arcbpa J. Latalskiego jako kanclerz kurii prymasowskiej, uzyskawszy w tym celu w dn. 4 X 1537 najpierw roczny, potem wielokrotnie prolongowany urlop od zajęć uniwersyteckich. Obowiązki kanclerza, a z czasem zaufanego doradcy i powiernika trzech kolejnych zwierzchników Kościoła polskiego (J. Latalskiego, P. Gamrata, M. Dzierzgowskiego) oderwały go niemal całkowicie na blisko dwa dziesiątki lat od pracy w uniwersytecie. W l. 1537–55 tylko sporadycznie pojawiał się na konwokacjach uniwersyteckich, przekładając widać karierę kościelną nad egzystencję profesora Akademii i skromne dochody altarii w kolegiacie Św. Anny, jaką zajmował w l. 1531–3. «Magnus praelatus» – jak nazwie go jedyna ze współczesnych zapisek – równocześnie z objęciem kanonii gnieźnieńskiej instalował się 13 IV 1540 na archidiakonat śremski, z którego w r. 1542 przeszedł na archidiakonat poznański. W r. 1544 zamienił archidiakonat pomorski w kapitule włocławskiej na scholasterię kujawską, wreszcie na wiosnę (7 IV) 1547 otrzymał po F. Padniewskim kanonię krakowską, dochodząc z czasem dzięki protekcji prymasa M. Dzierzgowskiego do godności archidiakona gnieźnieńskiego (po M. Śliwnickim 3 IX 1551) i prawdopodobnie w tym samym czasie do dziekanii łowickiej. W Akademii, jak się zdaje, dość krytycznie oceniano jego długoletnią absencję od zajęć uniwersyteckich, chociaż ze względu na wpływową pozycję, jaką zajmował u boku trzech kolejnych prymasów, tylko powściągliwie – m. in. w l. 1544–50 – przypominano mu o obowiązku rezydencji i podjęciu wykładów.
Jak większość współczesnych jurystów uniwersyteckich, był Ł. raczej utalentowanym organizatorem i administratorem niż uczonym i teoretykiem. Wyniesioną ze studiów krakowskich wiedzę i doświadczenie – przypisywany mu w epitafium z r. 1698 tytuł padewskiego doktora obojga praw polega prawdopodobnie na nieporozumieniu – zużytkował Ł. przede wszystkim w praktyce kancelaryjnej w kurii gnieźnieńskiej i jako znawca prawa kościelnego, m. in. przy rozstrzyganiu spornych problemów procesowych, redagowaniu dokumentów i wydawaniu orzeczeń prawnych w kapitułach: gnieźnieńskiej, krakowskiej i włocławskiej. Już w czasie działalności wykładowej na uniwersytecie w l. 1535–7 wchodził w skład kilku komisji, m. in. dla rewizji aktu erekcyjnego kościoła Św. Anny, opracowania podstaw prawnych przywileju dziedziczenia przez Akademię po sześciu zmarłych duchownych diecezji krakowskiej; jako archidiakon pomorski i poznański kilkakrotnie delegowany był do załatwienia sporów granicznych w dobrach kapitulnych i zatargów majątkowych. Dowodem uznania, jakim cieszył się w kapitule włocławskiej, było wybranie go 31 I 1542 na administratora diecezji sede vacante po śmierci bpa Ł. Górki; podobnym zaufaniem obdarzał go arcbp M. Dzierzgowski, w którego imieniu objął w r. 1546 zarząd archidiecezji. W t. r. został delegowany do Krakowa dla wyegzekwowania spadku po P. Gamracie dla katedry gnieźnieńskiej. Rychło stał się jednym z głównych referentów od spraw synodalnych w kurii prymasowskiej oraz kapitułach: kujawskiej i krakowskiej, jako delegat na synody w l. 1532, 1547, 1551 oraz członek komisji (obok S. Górskiego i Zygmunta ze Stężycy) do przygotowania materiałów na synody: łęczycki (1555), łowicki (1556), piotrkowski (1557). Niezależnie od tych urzędowych funkcji spełniał również inne poufne misje z polecenia J. Latalskiego, P. Gamrata (na co w r. 1541 otrzymał specjalny urlop z uniwersytetu), przede wszystkim zaś M. Dzierzgowskiego, z ramienia którego jeździł kilkakrotnie na dwór królewski i królowej Bony, a w r. 1550 został wysłany w nie znanym bliżej poselstwie do Rzymu.
Powróciwszy ok. r. 1555 do pracy w Akademii, raczej chyba z tytułu piastowanych wysokich godności kościelnych, niż za zasługi dla uniwersytetu, został w półr. zim. 1555/6 powołany na urząd rektorski; godność tę piastował jeszcze dwukrotnie (1556/7), utrzymując do końca życia bliskie stosunki z M. Dzierzgowskim, z ramienia którego w r. 1551 wszedł do komisji dla ocenzurowania „Konfesji” S. Hozjusza, a w r. 1556 zajął się wraz z M. Kromerem przygotowaniem do druku nowego wydania tego dzieła. Zaprzyjaźniony był z M. Kromerem – którego zapewne poznał w czasie wspólnej pracy na dworze P. Gamrata – oraz Zygmuntem ze Stężycy (obydwaj zostali egzekutorami jego testamentu). Zmarł nagle w Krakowie 11 XI 1557, pozostawiając zapis cennych klejnotów dla Uniw. Krak.
Nagrobek (epitafium) z czerwonego marmuru w katedrze na Wawelu, reprod.: Cerchowie M. i S., Pomniki Krakowa, Wyd. F. Kopera, Kr.–W. 1904 II 236; Pomnik nagrobkowy (wspólnie z krewniakiem F. Łąckim) z r. 1698 w kolegiacie łowickiej; – Estreicher; Boniecki; Uruski; Korytkowski, Prałaci gnieź., 519–21; Łętowski, Katalog bpów krak., III 291; – Barycz, Historia UJ, s. 432–3; Nowacki J., Dzieje archidiecezji poznańskiej, P. 1964 II 294, 305; – Acta rectoralia, I–III; Acta Tom., XIII–XV; Akta kapituł z w. XVI, I cz. 1 s. 98 i passim; Album stud. Univ. Crac., II 162; Cod. Univ. Crac., IV–V; Conclusiones Univ. Crac.; Hosii epistolae; Korespondencja A. Zebrzydowskiego z l. 1546–1553, Wyd. W. Wisłocki, Kr. 1878; Liber diligentiarum; Statuta nec non liber promotionum; – Arch. UJ: rkp. 69 s. 71.
Leszek Hajdukiewicz