Sobolewski Maciej Leon z Piętek h. Ślepowron (1724–1804), poseł na sejmy, kasztelan, potem wojewoda warszawski. Był drugim z kolei synem Stanisława, podkomorzego warszawskiego (zob.) i Moniki z Gąsiorowskich, bratem kaszt. czerskiego Walentego (zob.).
S. po raz pierwszy był wybrany na posła z ziemi warszawskiej na sejm grodzieński 1752 r. Dn. 7 VI 1759 otrzymał urząd skarbnika warszawskiego, w r. 1759 sejmik warszawski wybrał go na komisarza na Tryb. Skarbowy radomski. Począwszy od r. 1760 corocznie był obierany przez sejmik warszawski jednym z dwóch administratorów prowentu czopowego i szelężnego. Był też administratorem komory celnej warszawskiej. Dn. 27 III 1762 otrzymał nominację na pisarza ziemskiego i grodzkiego warszawskiego. W r. 1763 obrany został deputatem na Tryb. Kor. na sejmiku warszawskim, przeprowadzonym «sekretnie» (o 5 rano) przez jego ojca, wbrew stronnictwu dworskiemu. Wielokrotnie sprawował funkcję asesora kolejnych sejmików ziemi warszawskiej, a sejmik 30 VI 1764 wybrał go na konsyliarza konfederacji ziemi warszawskiej. Posłował na sejm elekcyjny z ziemi warszawskiej w r. 1764 i podpisał się pod wyborem Stanisława Poniatowskiego na króla. Podczas konfederacji radomskiej r. 1767 S., na życzenie ambasadora rosyjskiego N. Repnina, zwlekał z wpisaniem do akt manifestu konfederacji woj. warszawskiego, co spowodowało pogróżki i ostre napomnienie ze strony marszałka tejże konfederacji Tresemberka.
Na sejmie rozbiorowym w l. 1773–5 reprezentował S. ziemię warszawską. W r. 1775 powołano go do kilkunastu komisji, m.in. do otaksowania dóbr Wola koło Warszawy, które po uregulowaniu spraw finansowych i statusu prawnego miały zostać przekazane przez skarb państwa marszałkowi sejmu Adamowi Ponińskiemu i jego spadkobiercom. Uczestniczył również w pracach trzynastu komisji sejmowych do rozsądzenia spraw majątkowych. T.r. otrzymał od sejmu pozwolenie na zbudowanie w swych dziedzicznych dobrach Rybno i Drogoszewo mostu na Bugu i pobieranie mostowego wg stawek ustanowionych przez Komisję Skarbu Kor. W r. 1776 po raz kolejny posłował na sejm z ziemi warszawskiej. Dn. 26 VIII wyznaczono go do deputacji do konstytucji.
Dn. 14 III 1780 został S. kaszt. warszawskim. Dn. 2 IV t.r. Stanisław August nadał mu Order św. Stanisława. Już jako senator uczestniczył w sejmie 1780 r. Dn. 18 X wszedł w skład Komisji Skarbu Kor., otrzymując w tajnym głosowaniu 156 głosów – najwięcej spośród sześciu nowo wybranych komisarzy. Dn. 19 VIII 1782 zagajał warszawski sejmik poselski. Sejm 1782 r. obrał go na następną kadencję do Komisji Skarbu Kor., został także obrany sędzią na czwartą kadencję sądu sejmowego rozpoczynającą się od 1 II 1784. Na sejmie grodzieńskim 1784 r. powołano go 9 X do deputacji do sprawdzenia rachunków Komisji Skarbu Lit.; 23 X deputacja złożyła wniosek o zakwitowanie tej komisji. Dn. 29 X otrzymawszy absolutorium wraz z innymi komisarzami Komisji Skarbu Kor., zakończył S. działalność w tej magistraturze. Dn. 12 X 1784 sejm wybrał go (otrzymał aż 160 głosów) do Rady Nieustającej (RN). S. zaliczał się do najbardziej pilnych konsyliarzy RN; odnotowano, iż od 14 XI 1786 do 3 X 1788 uczestniczył w 167 posiedzeniach plenarnych. Dn. 24 V 1787 brał udział we wspólnym posiedzeniu Dep. Skarbowego RN z Komisją Skarbu Kor. i domagał się, aby Komisja znalazła środki finansowe na zakup Pałacu Brühlowskiego dla ambasadora rosyjskiego, motywując to konstytucją z 1768 r., uprawniającą ambasadę do stawiania takich żądań. Z kolei na sesji RN 10 IX 1787 postulował «przywołanie do porzadku» Komisji Skarbowych, nalegając, aby przysyłały wszelkie noty, raporty i dokumenty bezpośrednio do Dep. Skarbowego, a nie innych departamentów RN.
Od r. 1785 był S. kawalerem Orderu Orła Białego. Zaliczał się do grupy dygnitarzy stanowiących stronnictwo królewskie. W czasie Sejmu Czteroletniego, jak i wcześniej, był gorliwym zwolennikiem Stanisława Augusta. Na forum sejmowym nie przejawiał aktywności. Krążył na jego temat satyryczny wierszyk: «W warszawskiej ziemi dość zasłużony / w królewskiej ławce jest umieszczony. / Między kasztelanami zasiada. / W zdaniu niesprzeczny; mało gada». Seweryn Bukar określił go mianem «pieczeniarza». Dn. 20 XII 1788 wybrano S-ego do Deputacji Interesów Zagranicznych, powstałej w miejsce rozwiązanego Dep. Interesów Cudzoziemskich RN. Na sejmie 7 I 1791 głosował m.in. za reformą sejmików, a 7 II t.r. za uwolnieniem od odpowiedzialności karnej osób zaangażowanych w zakup Pałacu Brühlowskiego przez skarb państwa na siedzibę ambasadora rosyjskiego. Nie ma jego nazwiska na liście członków Tow. Konstytucji 3 maja, przypuszczać jednak można, że sprzyjał jej, chociażby jako królewski stronnik. W r. 1793 nie chciał podporządkować się konfederacji targowickiej w sprawie zwoływania sejmików w celu wyboru posłów na sejm grodzieński. Dopiero wskutek groźby gen. O. Igelströma, że pośle 500 kozaków w jego dobra «zagaił sejmik mając […] kilka rot kozaków na ulicy przed kościołem». Na sejmie grodzieńskim 23 XI 1791 został wyznaczony (z wynagrodzeniem 15 tys. złp.) do komisji demarkacyjnej pruskiej dla ustalenia z dworem berlińskim przebiegu granicy. Na ostatniej sesji sejmu, 23 XI, po ostrym sporze, w którym przeciw Piotrowi Ożarowskiemu poparli go Kossakowscy, przyjęto konstytucję „Deklaracja w interesie urodzonego Ożarowskiego”, odsyłającą toczący się od kilku lat proces S-ego z Ożarowskim do sądów w Komisji Skarbowej Kor. Dn. 15 III 1794 został mianowany woj. warszawskim.
S. zgłosił akces do powstania kościuszkowskiego, ofiarował na jego potrzeby 1 tys. złp. Gdy jego córka Marianna została 18 IV 1794 aresztowana wraz z mężem, hetmanem polnym lit. Józefem Zabiełłą, uzyskał pozwolenie w Radzie Zastępczej Tymczasowej na odwiedzanie jej i przynoszenie posiłków, a dziewięć dni później wyjednał za wstawiennictwem króla jej uwolnienie. Dn. 8 VIII t.r. Rada Najwyższa Narodowa zezwoliła S-emu na staranie się o paszport na wyjazd za granicę (wraz z Mikołajem Radziwiłłem i jego żoną).
Oprócz wspomnianych już dóbr na Mazowszu (Rybno i Drogoszewo) S. posiadał dziedziczne dobra Żabieniec i Garbatki. W r. 1761 zakupił Młochów z przyległościami w pow. błońskim (za 40 tys. złp. i 100 dukatów), które to dobra 3 X 1795 przekazał synowi Walentemu. Miał S. nadto posiadłość w woj. sandomierskim: prawdopodobnie pod koniec l. siedemdziesiątych XVIII w. zakupił wieś i folwark Byszów z przyległościami w parafii Klimontów od woj. podlaskiego Józefa Salezego Ossolińskiego. Dobra te okazały się obciążone długiem wysokości 20 tys. złp. u płk. Stanisława Ożarowskiego. S. wiele lat uchylał się od spłaty tego długu. Skarga Ożarowskiego rozpatrywana była w l. 1780–2 przez sąd Komisji Skarbu Kor., który wydał wyrok na korzyść S-ego (obwinianego o matactwo przez stronę przeciwną). Sprawa była ponownie rozpatrzona przez sąd zjazdowy 15 X 1787, który nakazał S-emu spłatę długu. W r. 1790 oddał te dobra w dzierżawę. Dn. 28 III spisał testament. Zmarł w Warszawie 2 VII 1804. W t.r. Marceli Bacciarelli wykonał jego portret pośmiertny; oryginał (uznawany za wybitne dzieło tego artysty), obecnie już nie istnieje.
Z małżeństwa z Ewą z Szydłowskich (zm. 1778), córką woj. płockiego Teodora i jego drugiej żony (nieznanej z imienia), miał S. syna Walentego Faustyna (zob.) oraz trzy córki. Teresa (zm. 1790) wyszła za mąż w r. 1787 za Ludwika Szymona Gutakowskiego (zob.), Marianna (Maria) była żoną ostatniego hetmana polnego lit. J. Zabiełły; powtórnie wyszła za mąż za swego owdowiałego szwagra L. Gutakowskiego w r. 1799, Monika wyszła w r. 1797 za Kazimierza Grabowskiego, syna Elżbiety z Szydłowskich (zob. Grabowska Elżbieta).
Portret olejny S-ego J. Peszki (ok. 1792), Zamek Królewski w W., nr inw. 514 Dep. – depozyt Muz. Narod. w W., nr inw. 2691, reprod., w: Senatorowie i posłowie Sejmu Wielkiego, Oprac. J. Kowecki, W. 1991 s. 62; Fot. dwóch wersji portretu M. Bacciarellego w zbiorach IS PAN i Muz. Narod. w P.; Kopia portretu w Muz. Narod. w W.; – Estreicher; PSB (Gąsiorowski Maciej z Miroszewic, Gutakowski Ludwik Szymon); Boniecki, II 156, VI 4, VII 10–11, 204; Kossakowski, Monografie, II 358, III 51, 69–70; Niesiecki; Żychliński, VI 140; Elektorów poczet, s. 338; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; tenże, Kawalerowie; Sozański, Imienne spisy osób, tabl. IV, poz. 554; – Chyczewska A., Marcello Bacciarelli 1731–1818, Wr. 1973 s. 112; Czaja A., Między tronem, buławą, a dworem petersburskim. Z dziejów Rady Nieustającej 1786–1789, W. 1988 s. 68, 77, 86, 94, 125–6, 310, 435, 440; Danowska E., Z dziejów Pałacu Brühlowskiego. Stosunki dyplomatyczne polsko-rosyjskie w latach 1764–1793, „Roczn. Bibl. PAN w Kr.” R. 42: [1997] s. 48; Kądziela Ł., Między zdradą a służbą Rzeczypospolitej, W. 1993; Korzon, Wewnętrzne dzieje, IV 326; Kościałkowski S., Antoni Tyzenhauz, Londyn 1971 II; Rabowicz E., Krakowski B., Kowecki J., Zagadki Sejmu Czteroletniego, W. 1996 s. 81–2, 90, 146; [Rolle J. A.] Dr Antoni J., Wybór pism, Kr. 1966 II; Zarzycki J., Służba zagraniczna okresu stanisławowskiego. Organizacja i formy działania, P.–Bydgoszcz 1971 s. 19, 57; – Akty powstania Kościuszki, I–III; Bukar S., Pamiętniki, Drezno 1871 s. 182; Diariusz sejmu […] 1776, W. 1776 s. 15; Diariusz sejmu […] 1780, W. 1780 s. 39; Diariusz sejmu […] 1784, W. 1785 s. 23, 35, 237, 263, 420; Diariusz sejmu […] 1788, [W.] 1790 I cz. 1–2, II cz. 2; Diariusze sejmowe z wieku XVIII, III; Kicka N., Pamiętniki, W. 1972; Lubomirski S., Pod władzą księcia Repnina, Oprac. J. Łojek, W. 1971 s. 163; Morski O., Relacja z examinu Kommisji Skarbu Koronnego za lat cztery od dnia 17 bris 1786 do dnia ostatniego Augusti 1790 przez Deputacją od Stanów wyznaczoną odprawionego w Stanach Rzeczypospolitej […] w styczniu 1791 uczyniona, W. 1791 s. 23–5, 48; Tajna korespondencja z Warszawy 1792–1794 do Ignacego Potockiego. Jan Dembowski i inni, Oprac. M. Rymszyna, A. Zahorski, W. 1961 s. 195, 197; Vol. leg., VII 278, 312, VIII 208, 211, 407, 416, 427, 431, 454, 510, 519, 522, 529, 562, 567, 839, IX 4, 7, 14, 48, 274, X 49, 333, 347; – „Gaz. Warsz.” 1804 nr 2 z 6 VII Dodatek s. 952 (nekrolog); – AGAD: Sig. 27 s. 552, 29 s. 143, 33 s. 127, 41 k. 3v.; B. Czart.: rkp. 730 s. 277–278, Ew. 1537, 1617, 1619; B. Jag.: rkp. 8892 k. 125–134; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 8349 (Teki Pawińskiego) s. 227–230v., 270, 274, 280–282v., 288–289v., 290–292v., 294v., 308–311, 319–319v., 327–328v., 345, 349v., 354v., 365v., 369v., 372v.; B. Ossol.: rkp. 1409 k. 127–129; – Pracownia Słownika Hist.-Geogr. IH PAN w Kr.: Mater. do mapy woj. sandomierskiego doby Sejmu Czteroletniego (Byszew, Borek Klimontowski).
Ewa Danowska