Służewski Maciej h. Sulima (zm. 1501), wojewoda łęczycki, starosta malborski. Był synem (zapewne czwartym z kolei) woj. inowrocławskiego Bogusława Oporowskiego (zob.), i Katarzyny z Korytnicy.
Dn. 9 XII 1466 S. został wymieniony w testacji dokumentu woj. inowrocławskiego Jana Kościeleckiego (fundującego ołtarz Najśw. Marii Panny w kościele paraf. św. Mikołaja w Bydgoszczy) jako chorąży inowrocławski. Urząd ten mógł S. otrzymać już między 24 III 1463 a 9 I 1464, kiedy to zmarł jego poprzednik Janusz z Kołudy. W październiku 1467 zastawił S. wieś Wolne (koło Nieszawy) za 400 fl. Mieczkowi z Kruszyna; dług ten dotyczy zapewne zakupu reszty Służewa, Kruszyńscy bowiem wcześniej posiadali tam dział. Przed r. 1472 zastawił wieś Janikowo (koło Kruszwicy) za 500 fl. swemu bratu, cześnikowi inowrocławskiemu Boguszowi z Ostrowa, który t.r. przekazał tę wierzytelność innemu bratu – Władysławowi. We wrześniu 1471 S. uczestniczył w nieudanej wyprawie, mającej osadzić na tronie węgierskim królewicza Kazimierza. Za zasługi przy tej okazji poniesione Kazimierz Jagiellończyk zapisał mu (11 IV 1472) 100 grzywien na wsiach Dobiegniewo i Dąb (naprzeciwko Dobrzynia, na lewym brzegu Wisły).
Przed r. 1472 S. zaślubił Nawojkę, córkę kaszt. sieradzkiego (później woj. kaliskiego) Jana Zaremby z Kalinowy. Dn. 8 VI 1474 w Toruniu oprawił jej 2 tys. fl. posagu i wiana na ul. Brzeski kąt w mieście Służewie, wsi Wolne oraz pieniądzach zapisanych na królewszczyznach: miasteczku Gębicach oraz wsiach Dzierzążno i Słońsk. Nie wiadomo, kiedy królewszczyzny te znalazły się w posiadaniu rodziny Służewskich. Dokonanie oprawy poświadczył dokumentem król Kazimierz. W akcie oprawy S. po raz ostatni wystąpił z tytułem chorążego inowrocławskiego; 26 VII 1476, jako świadek królewskiego nadania prawa chełmińskiego dla całych Prus Królewskich, był już kaszt. kruszwickim. Brał udział w wojnie z krzyżakami (1478–9), skoro 17 III 1479 otrzymał od króla za służbę zapis 100 grzywien na wsi Słońsk, którą to wieś rychło zastawił podkomorzemu dobrzyńskiemu Wincentemu ze Skępego. Między 9 II 1480 a 12 IV 1481 przeszedł z kaszt. kruszwickiej na brzeską. Na tym urzędzie był częstym świadkiem dokumentów króla, zwłaszcza wystawionych na sejmach koronnych. Na jednym z nich (Lublin, 18 II 1484) S. powiększył oprawę żonie do 3 tys. fl., zapisując ją na połowie wszystkich swych majętności, co znów poświadczył Kazimierz Jagiellończyk. Od brata stryjecznego, bpa kujawskiego Andrzeja Oporowskiego, S. otrzymał w testamencie szubę (1483). W marcu 1485 spłacił dług bratu Władysławowi, odzyskując zastawioną wieś Węgierce. Podana przy tym suma (500 fl.) nie pozostawia wątpliwości, że chodzi o ten sam dług, który wg dokumentu z r. 1472 został zapisany na wsi Janikowo. Okazało się zresztą, że S. zdołał wówczas spłacić bratu zaledwie 100 fl., ponieważ już 7 IV t.r. zapisał mu zaległe 400 fl. na tenucie słońskiej.
W l. 1486–7 S. uczestniczył w długim sejmie piotrkowskim, a także należał dwukrotnie do grona arbitrów, którzy rozgraniczali dobra bpów kujawskich od majętności szlacheckich. Za pierwszym razem były to Włocławek i Smólsk Szlachecki, za drugim – Kicko i Tarnówko. Po 3 III 1491, a przed śmiercią Kazimierza Jagiellończyka (6 VI 1492) S. został woj. inowrocławskim. W lutym 1493 jako uczestnik sejmu piotrkowskiego był świadkiem dziewięciu przywilejów króla Jana Olbrachta. W czerwcu był znowu przy królu w Poznaniu, a 9 X na konsystorzu gnieźnieńskim znalazł się w licznej grupie świadków, zgłoszonych przez kanonika włocławskiego Krystyna z Bowętowa przeciw prepozytowi tej kapituły Mikołajowi Kościeleckiemu. Dn. 14 X spłacił bratu Władysławowi resztę należności (400 fl.), odzyskując tenutę słońska. Po raz ostatni występuje w źródłach jako woj. inowrocławski 25 X t.r., w testacji dokumentu królewskiego, zatwierdzającego ugodę między braćmi Mikołajem i Andrzejem z Kościelca.
Przed 13 X 1494 S. przeszedł na urząd woj. brzeskiego kujawskiego. W czasie krótkiej jego kadencji najważniejszym faktem było uczestnictwo w sejmie piotrkowskim 1496 r., który uchwalił znane statuty (25 V). Między tą datą a 1 III 1497 S. objął woj. łęczyckie. Już w tym charakterze należał do grona czterech komisarzy królewskich (prócz niego arcybp lwowski Andrzej Boryszewski oraz kaszt. krakowski Jan Amor Tarnowski i woj. krakowski Spytek Jarosławski), którzy opracowali warunki ugody majątkowej w rodzinie Kurozwęckich, zatwierdzone przez Jana Olbrachta 7 III 1497. We wrześniu t.r. wziął udział w wyprawie mołdawskiej i 29 IX w obozie pod Suczawą otrzymał prawo do dóbr szlachty, która nie dopełniła obowiązku pospolitego ruszenia w powiatach: inowrocławskim, brzeskim, bydgoskim, łęczyckim, gnieźnieńskim i kaliskim.
Dn. 17 V 1498 Jan Olbracht mianował S-ego star. malborskim i powierzając mu ochronę zamku, zwolnił od udziału w przewidywanej wyprawie przeciw Turkom i Tatarom. Funkcje S-ego jako starosty ograniczały się początkowo do zamku; zarząd Żuław spoczywał w ręku woj. malborskiego Mikołaja Bażyńskiego. Król zapisał S-emu jakieś sumy na wsi Kozibór, którą tenże zastawił (20 IV 1499) mieszczaninowi toruńskiemu Janowi Schimmlerowi. Dopiero w początku 1500 r. S. uzyskał władzę nad całością dóbr starostwa, już jednak 13 IX t.r. w Malborku występują inni starostowie. Ostatnią znaną czynnością S-ego było poselstwo od króla do wielkiego mistrza Fryderyka saskiego (6 I 1501), wzywające tegoż do stawienia się 25 I w Piotrkowie celem złożenia przysięgi. Relacja o tym poselstwie zwie go mylnie Mikołajem zamiast Maciejem. S. nie żył już 3 X t.r., ponieważ urząd woj. łęczyckiego sprawował wówczas Piotr Myszkowski.
Z małżeństwa z Nawojką z Kalinowy pozostawił S. co najmniej trzech synów: Macieja, kanonika gnieźnieńskiego i pisarza w kancelarii królewskiej, Jana, kanonika kruszwickiego, który krótko (1504–5) był pisarzem ziemskim brzeskim, oraz Piotra (zob.).
Oracki, Słown. Warmii, II; Niesiecki; Górski, Starostowie malborscy (tamże źródła z AP w Gd.); Urzędnicy, II, VI/2; – Biskup M., Polska a Zakon Krzyżacki w Prusach w początkach XVI wieku, Olsztyn 1983; Fałkowski W., Elita władzy w Polsce za panowania Kazimierza Jagiellończyka (1447–1492), W. 1992 s. 23, 163, 170–1; Leitgeber S., Potuliccy, Londyn 1990; Papée F., Jan Olbracht, Kr. 1936; Pociecha W., Geneza hołdu pruskiego (1467–1525), Gdynia 1937 s. 15; Szymczakowa A., Szlachta sieradzka w XV wieku. Magnifici et generosi, Ł. 1998; – Acta capitulorum, II–III; Akta grodz. i ziem., IV, VII, IX; Akta Stanów Prus Król., III cz. 2; Cod. epist. saec. XV, III; Cod. Pol., I–II; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., IV 131, 137; Kod. m., Kr. I 191, 201–5; Matricularum summ., I–III; Vol. leg., I 128; – AGAD: Księga grodzka brzeska 5 k. 112–114v., 216; AP w Bydgoszczy: Strzelno Kl. B 1 k. 16v.; AP w P.: Gniezno Gr. 2 k. 62, Gr. 4 k. 98v., Kcynia Gr. 7 k. 56, 63, Poznań Gr. 8 k. 143, Inowrocław Z. 2 k. 159v.; Arch. Diec. we Włocławku: Kopiarz 6 k. 128–129, 144v., formularz konsystorza włocławskiego z w. XVI, k. 274v.; B. Narod.: Akc. 11226.
Janusz Bieniak