Szapira (Szapiro) Majer (Meir) (1887–1933), rabin, działacz oświatowy, poseł na Sejm Rzeczypospolitej Polskiej.
Ur. 24 II (lub 3 III) w Suczawie na Bukowinie, w zamożnej rodzinie żydowskiej, pochodzącej od Natana Naty ben Salomona Spiry (zob.) i cadyka Pinchasa Szapiry (1726–1791) z Korca na Wołyniu. Był synem Jakuba Szamszona (1861–1948), rabina, i Marguly Szor (zm. 1915), córki Samuela Izaaka Szora, rabina z Monasterzysk (pow. buczacki). Miał brata Abrahama (zm. 1972), rabina w Tłustem (pow. tarnopolski), który po drugiej wojnie światowej zamieszkał w Izraelu.
Od r. 1894 uczył się S. w domu pod kierunkiem rabina Szaloma z Suchostawu (pow. husiatyński). Pracowity i zdolny, już w trzynastym roku życia znał na pamięć traktaty talmudyczne Sabat, Ejruwim i Chulin, obejmujące łącznie ok. 700 stron. Oddany wtedy na naukę do dziadka, rabina Szora w Monasterzyskach, po jego śmierci w r. 1903 wrócił do Suczawy, gdzie studiował Talmud, astronomię, literaturę rabiniczną i chasydzką oraz kabałę pod opieką tamtejszego rabina Szaloma Moskowicza. Następnie wyjechał do Brzeżan na naukę u rabina Szaloma Mordechaja Szwadrona; u niego oraz Icchaka Szmelkesa ze Lwowa, Izraela z Wiśnicza i Majera Araka z Buczacza zdał egzamin rabinacki. Korespondował w tym czasie z rabinami: Arakiem, Arie Lejbem Horowitzem ze Stanisławowa i Abrahamem Mendlem Steinbergiem z Brodów. W r. 1906 przeniósł się do Tarnopola, gdzie t.r. ożenił się z Małką Tową, córką Jakuba Breitmana. W r. 1907 był tamże jednym z założycieli Stow. Żydów Religijnych «Tiferet Hadas» (Piękno Wiary), propagującego reformę podstawowego szkolnictwa żydowskiego.
W r. 1910 objął S. stanowisko rabina w Glinianach (pow. przemyślański) oraz opublikował książkę o tematyce talmudycznej i astronomicznej Imrei daat (Słowa rozsądku). W dn. 27–29 V 1912 uczestniczył w Katowicach w konferencji założycielskiej międzynarodowej organizacji ortodoksyjnych Żydów Agudat Israel (Związek Izraela) i został przez nią oddelegowany do prowadzenia rozmów z rządem Turcji o statusie politycznym Palestyny (negocjacje nie doszły do skutku). W r. 1913 otworzył w Glinianach zreformowaną szkołę elementarną talmud-tora (elementarze szkoły religijnej) p.n. Bnei Tora (Synowie Tory), którą zbudował z własnych funduszy; miała ona nowatorski i zróżnicowany program nauczania. Założył także w Glinianach gminną kasę zapomogowo-pożyczkową, tow. opieki nad ubogimi chorymi Bikur Cholim (Odwiedzanie Chorych) oraz jesziwę dla starszej młodzieży. W r. 1914 został kierownikiem Dep. Oświaty w Oddziale Galicji Wschodniej «Agudy». Po wybuchu t.r. pierwszej wojny światowej zamieszkał u teścia w Tarnopolu i był tam współzałożycielem Agudat Rabbonim Galitzo’im (Stow. Rabinów Galicyjskich). W czasie okupacji rosyjskiej (1914–17) wszedł do tamtejszego Komitetu Ratunkowego, mającego chronić Żydów przed prześladowaniami; wielokrotnie interweniował u władz i działania te finansował. Następnie wyjechał do Lwowa, gdzie prowadził kursy talmudyczne. W r. 1918 wziął udział w zjeździe Żydów ortodoksyjnych we Frankfurcie nad Menem.
W Polsce niepodległej został S. w r. 1919 kierownikiem komitetu ds. edukacji polskiej «Agudy» i odtąd współpracował z jej organem, redagowanym przez Hillela Seidmana, warszawskim dziennikiem „Der Jud” (od r. 1929 „Dos Jidisze Togbłat”). W r. 1920 objął S. urząd rabinacki w Sanoku; powołał opiekujące się tamtejszą szkołą religijną Stow. Talmud-Tora, założył jesziwę oraz redagował czasopismo „Eszkol”. W r. 1921 bezskutecznie kandydował na urząd rabina gminnego (nadrabina?) w Krakowie. Uczestniczył w Warszawie w r. 1922 w II Zjeździe polskiej «Agudy» i t.r. został wybrany na jej przewodniczącego. Z ramienia tej organizacji kandydował 5 XI w wyborach do Sejmu i otrzymał mandat z listy Bloku Mniejszości Narodowych; wstąpił do Klubu Posłów i Senatorów «Szlomej Emunej Israel» (Całkowicie Wierni Izraelici). W Sejmie przemawiał rzadko, prawdopodobnie z powodu słabej znajomości języka polskiego; bronił praw mniejszości żydowskiej, m.in. w czerwcu 1923 wystąpił z interpelacją do ministra komunikacji Ludwika Zagórnego-Marynowskiego, skarżąc się na kolejarzy zabraniających Żydom odprawiania w pociągach modłów z filakteriami, a w r. 1924 wraz z Izaakiem Lewinem uzyskał zgodę Min. WRiOP na zniesienie wakacji letnich dla dzieci z chederów i religijnych szkół elementarnych talmud-tora. Dążył do zjednoczenia różnych partii żydowskich i współpracował z Organizacją Syjonistów-Ortodoksów «Mizrachi».
W r. 1923 uczestniczył S. w I Światowym Kongresie «Agudy» w Wiedniu, gdzie przyjęto jego koncepcję Daf Jomi (Karta Codzienna) uporządkowania studiów nad Talmudem. Wprowadzała ona jednolity, siedmioletni cykl studiów nad Talmudem Babilońskim, zakładający studiowanie jednej karty każdego dnia (pierwszy cykl Daf Jomi rozpoczęto 11 IX 1923, pierwszego dnia żydowskiego Nowego Roku 5684). Przedstawiwszy na Kongresie projekt założenia w Polsce uczelni rabinicznej, zawiązał S. pod koniec t.r. w Lublinie, wspólnie z Elim Klaczkinem, Szmulem Ajchenbaumem, Mojżeszem Szczarańskim, Elim Aronem Kirszenbaumem, Szulimem Szternfinkelem i Mojżeszem Ajzenbergiem, Komitet Budowy Wyższej Szkoły Religijnej «Keren Hatora». Kamień węgielny pod uczelnię nazwaną Jesziwat Chachmej Lublin (Jesziwa Mędrców Lublina) położono 22 V 1924 na posesji ofiarowanej przez tamtejszego przemysłowca S. Ajchenbauma przy ul. Lubartowskiej 57. Na budowę jesziwy S. zbierał fundusze w Niemczech, Czechosłowacji, Austrii, Holandii, Belgii, Szwajcarii, Francji i Wielkiej Brytanii, a dla przygotowania jej kadry współorganizował powstałe w r. 1923 w Krakowie żeńskie seminarium nauczycielskie. W r. 1924 został mianowany rabinem w Piotrkowie Trybunalskim; wydawał tam tygodnik „Di Jidysze Sztyme”. W l. 1925–7 był prezesem Komitetu Wykonawczego «Agudy»; wspierał podporządkowane jej organizacje: Ceirej Agudat Israel (Młodzież Związku Izraela) i Poalej Emunej Israel (Robotnicy Wierni Izraelowi). Opublikował zbiór responsów o kwestiach rytualnych judaizmu pt. Or ha-Meir (Światło Meira) (Piotrków Trybunalski 1926). Układał również pieśni religijne (wraz z muzyką) dla swych studentów. Jesienią 1926 kontynuował zbieranie funduszy na lubelską jesziwę w USA i Kanadzie; zgromadził ogółem 53 tys. dolarów. W październiku t.r. uczestniczył w Nowym Jorku w światowej konferencji ortodoksyjnych Żydów Agudat Herabbonim, na której omawiano nowy program nauki rabinicznej. W kolejnych wyborach do Sejmu w r. 1928 już nie kandydował.
Dzięki kredytowi Banku Gospodarstwa Krajowego dokończono budowę sześciopiętrowego gmachu Jesziwy Mędrców Lublina i 24 VI 1930 otwarto uczelnię w obecności woj. lubelskiego Antoniego Remiszewskiego. Mianowany rektorem, wygłosił S. mowę inauguracyjną w jidysz i po polsku. W trybie nadzwycz. został najbliższej nocy wybrany na głównego rabina (nadrabina) lubelskiego. Dn. 25 VI t.r. wszedł do Kolegium Rabinackiego przy Min. WRiOP (wkrótce objął przewodnictwo Kolegium). Ponieważ wybór S-a na nadrabina oprotestowali syjoniści, folkiści i Bund, władze państw. zarządziły powtórne wybory; 15 III 1931 Zarząd Lubelskiej Gminy Wyznaniowej ponownie wybrał go, niemal jednogłośnie, na stanowisko nadrabina. Jako rektor dbał o wysoki poziom uczelni, która szybko zyskała wysoką renomę za granicą. S. zmarł po krótkiej chorobie 27 X 1933 w Lublinie, został pochowany 29 X, w obecności 30 tys. osób, na Nowym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Unickiej. W r. 1958 jego prochy zostały przeniesione na cmentarz Har ha-Menuuchot w Jerozolimie.
Małżeństwo S-a z Małką Tową (zm. 1934) było bezdzietne.
W r. 1934 Jesziwie Mędrców Lublina nadano imię S-a. T.r. opublikowano o nim zbiór anegdot pt. „Suchos chulyn fun R. Meir Szapira” (W.). W l. 1997–8 wznowiono jego książkę pt. Sefer imre da’at (Bene Berak I–II).
Encyclopaedia Judaica, Detroit–New York 2007 XVIII; Kto był kim w Drugiej RP?, (fot.); Polski słownik judaistyczny, W. 2003 II; Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1993 I; Wininger, Jüdische Biographie, VII; The YIVO Encyclopedia of Jews in Eastern Europe, New Haven–London 2008 II (fot.); – Bacon G., The Politics of Tradition. Agudat Yisrael in Poland. 1916–1939, Jerusalem 1996; Baumol Y., A Blaze in the Darkening Gloom. The Life of Rav Meir Shapiro, Jerusalem–New York 1994; Doroszewski J., Uczelnia Mędrców Lublina (Jeszywas Chachmej Lublin) w latach 1930–1939, w: Z dziejów społeczności żydowskiej na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939, Red. J. Doroszewski, T. Radzik, L. 1992 s. 99–108; tenże, Życie oświatowe społeczeństwa żydowskiego w Lublinie w latach 1918–1939, w: Żydzi w Lublinie, Red. T. Radzik, L. 1995 s. 193–8; Fuks M., Żydzi w Warszawie, P.–Daszewice 1992 (fot.); Hoffman Z., Od chederu do jesziwy, „Kalendarz Żyd.” 1985–6 s. 89–92; Kuwałek R., Urzędowi rabini lubelskiego Okręgu Bożniczego 1821–1939 (Przyczynek do dziejów Gminy Żydowskiej w Lublinie), w: Żydzi w Lublinie..., s. 59–63; Mańkowski Z., Wiek XX. Studia, publicystyka, wspomnienia, L. 2008; tenże, Życie społeczno-kulturalne Żydów w Lublinie w przededniu II wojny światowej, w: Z dziejów społeczności żydowskiej na Lubelszczyźnie w latach 1918–1939, Red. J. Doroszewski, T. Radzik, L. 1992 s. 123–5, 129; Ostersetzer I., Rabin Meir Szapira, „Mies. Żyd.” R. 3: 1933 t. 2 z. 11/12 s. 272–80; Radzik T., Uczelnia Mędrców Lublina, L. 1994 s. 18–21, 23–8 (fot.); Rudnicki S., Żydzi w parlamencie II Rzeczypospolitej, W. 2004; Samsonowska K., Wyznaniowe gminy żydowskie i ich społeczności w województwie krakowskim (1918–1939), Kr. 2005; Seideman H., Szlakiem nauki talmudycznej. Wiedza judaistyczna a Wyższa Uczelnia Talmudyczna w Lublinie, W. 1934; Trzciński A., Yeshivat Chachmei Lublin, L. [b.r.w]; Zieliński K., Zielińska N., Jeszywas Chachmej Lublin – Uczelnia Mędrców Lublina, L. 2003; ciż, Rabin Majer Szapira (1887–1933) założyciel uczelni Jesziwot Chachmei Lublin, „Biul. ŻIH” 2000 nr 1 s. 49–60; Żebrowski R., Borzymińska Z., Po-lin. Kultura Żydów polskich w XX wieku, W. 1993; – Lau-Lavie N., Zraniony lew. Autobiografia, Kr. 1997; Mościcki–Dzwonkowski, Parlament RP 1919–27, s. 310–11 tabl. XXIII; Rzepeccy, Sejm i Senat 1922–7, (fot.); Żydowska mozaika polityczna w Polsce 1917–1927, Oprac. C. Brzoza, Kr. 2003; – „Kalendarz Żyd.” 1984–5 s. 109–10.
Stefan Gąsiorowski