Jakubowicz Maksymilian (1785–1853), filolog, filozof i pedagog. Rodem z Wołynia. Na Uniw. Wil. studiował równocześnie z Lelewelem. W r. 1808 zdał egzamin do seminarium dla kandydatów do stanu nauczycielskiego, w r. 1810/1 był członkiem seminarium filologicznego G. E. Grodka, na którym wyróżnił się przedstawiając dwie rozprawki: De origine mythorum graecorum i Quomodo exercetur critica librorum veterum? Po uzyskaniu magisterium rozpoczął karierę pedagogiczną jako nauczyciel łaciny i greki, pracując nadal naukowo. W l. 1814–26 korespondował z Lelewelem. Uczył w szkole łuckiej (1811/2), święciańskiej (w Postawach, 1812/3), w doskonałej szkole grodzieńskiej (w Świsłoczy, 1813/24, z przerwą na warszawskie liceum 1818/9). Od 1 IX 1824 r. był profesorem języka i literatury łacińskiej tudzież starożytności rzymskich i kierownikiem gabinetu numizmatycznego w Liceum Krzemienieckim, aż do zamknięcia tej uczelni w r. 1832. Po krótkiej przerwie został 31 I 1834 r. przeniesiony do nowo organizowanego Uniw. Kijowskiego na stanowisko profesora zwycz. rzymskiej literatury i starożytności, gdzie jakiś czas kierował też gabinetem numizmatycznym (którego podstawą była kolekcja krzemieniecka). Na inauguracji nowego uniwersytetu wygłosił 15 VII 1834 r. wykład po łacinie. W r. 1836 pełnił tu również obowiązki dziekana. Na 25-lecie pracy zawodowej w r. 1837 przyznano mu emeryturę i odznaczenia z prawem wykładania na dalsze 5 lat, ale 28 IV 1839 r., po katastrofie konarszczyzny, przeniesiono go na Uniw. Moskiewski, celem usunięcia z Kijowa nadmiaru polskich wykładowców. Gdy w r. 1842 uzyskał dymisję, wrócił do Wilna, skąd przeniósł się do Kijowa, później do Krzemieńca, aż wreszcie osiadł w Żytomierzu, gdzie zmarł 14 IV 1853 r.
W uniwersytecie zajmował się Terencjuszem, zamierzając opublikować jego dzieła (wyprzedził go w tym filomata Sobolewski, 1819). Działalność piśmienniczą rozpoczął J. od podręczników, wydał Gramatykę jęz. polskiego ogólną (1823) i szkolną (1825–7), która zastąpiła „Gramatykę” Kopczyńskiego, usuniętą ze szkół ze względu na patriotyczne przykłady; w r. 1825–6 ukazała się J-a Gramatyka jęz. łacińskiego (cz. I–IV), której tom 3. stanowią wypisy z literatury rzymskiej. W Krzemieńcu wyszła jego rozprawka O sposobie uczenia języków (1826), potem ogłoszono jego uniwersyteckie wykłady inauguracyjne: kijowski z r. 1834: De pulchro platonico (1840), oraz moskiewski De virtute Romanorum antiqua, eiusdem causis (1841). W roku śmierci ukazało się najobszerniejsze jego dzieło Chrześcijańska filozofia życia w porównaniu z filozofią naszego wieku panteistyczną (t. 1–3). Zaginiona spuścizna J-a obejmowała teksty wykładów, przygotowaną do druku Historiae litterariae Graecorum et Romanorum adumbratio oraz komentarze do pisarzy starożytnych. Wykładał (na uniwersytetach rosyjskich po łacinie) encyklopedię filologii klasycznej, historię literatury greckiej i rzymskiej, a także «archeologię filologiczną» wraz z numizmatyką. Reprezentował kierunek wyniesiony ze szkoły Grodka. Jako pedagog, mimo gruntownego przygotowania, nie wzbudzał entuzjazmu w słuchaczach. Jako autor obszernej gramatyki polskiej, choć wniósł poprawki do dorobku Kopczyńskiego, nie wyszedł poza jego podstawy metodologiczne i szybko się zdeaktualizował. Przedstawiciel filozofii katolickiej, choć bez wystarczającej znajomości doktryny kościelnej, namiętnie zwalczał idealizm filozoficzny Hegla, Schellinga, na gruncie polskim Trentowskiego, z pozycji tradycyjnej zarzucając im pogaństwo i ateizm. Wśród uczniów pozostawił opinię człowieka wielkiej erudycji, zacnego, choć nieżyciowego.
Ołówkowy portrecik w Arch. PAN w W.; – Pełną bibliografię publikacji J-a oraz literaturę przedmiotu podaje Janowski L., Słownik bio- bibliograficzny dawnego Uniw. Wil., Wil. 1939 s. 164–5; Zob. też wzmianki: Estreicher; Enc. Org.; W. Enc. Ilustr. (też Filologia, Gramatyka); Enc. Kośc.; Ikonnikov V. S., Biografičeskij slovar’ professorov… Universiteta sv. Vladimira, Kiev 1884 s. 785–8; Leontev, Biografičeskij slovar’ professorov Imp. Univers. Moskov., 1855 II; – Bieliński, Uniw. Wil.; Danilewiczowa M., Życie naukowe dawnego Liceum Krzemieckiego, „Nauka Pol.” T. 22: 1937; Gabryl F., Polska filozofia religijna w w. XIX, Kr. 1914 II; Księga Pamiątkowa 350 lecia Uniw. Stefana Batorego, Wil. 1929 I; Oko J., Seminarium filologiczne G. E. Grodka, Wil. 1933 s. 67–9; Rolle M., Ateny Wołyńskie, Lw. 1898 s. 120; Sowiński L., Rys dziejów literatury polskiej, Wil. 1878 V; Struve H., Historia logiki, W. 1911 s. 394; Szantyr A., Działalność naukowa G. E. Grodka, Z dziejów filologii klasycznej w Wilnie, Wil. 1937; – Andrzejowski A., Ramoty starego Detiuka o Wołyniu, Wil. 1861 IV 6; Korespondencja Filomatów, I–II; W kręgu bliskich poety. Listy rodziny J. Słowackiego, W. 1960; – „Kur. Warsz.” 1953 nr 111; – B. Jag.: rkp. 4435/II (Listy J-a do Lelewela); – Wspomnienia rodziny Korotyńskich.
Stanisław Herbst