INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Maksymilian Ryłło (Ryło, Rylo) h. Wieniawa      Bp Maksymilian Ryłło, wizerunek na podstawie zaginionego obrazu z 2. poł. XVIII w.

Maksymilian Ryłło (Ryło, Rylo) h. Wieniawa  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1991-1992 w XXXIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Ryłło (Ryło, Rylo) Maksymilian h. Wieniawa (1715 lub ok. 1719–1793), unicki biskup chełmski, później przemyski, autor, tłumacz, wydawca. Z dwóch podawanych miejsc urodzenia (Ryłówka koło Wilna, Borysowszczyzna koło Bobrujska) bardziej prawdopodobna wydaje się Borysowszczyzna, ponieważ w prośbie o dopuszczenie do święceń w Rzymie R. podał, iż należał do diecezji połockiej. Był synem Hieronima i Anny z Miecznikowskich, katolików obrządku łacińskiego.

R. wstąpił do zakonu bazylianów w Wilnie, studia odbył w Collegium Urbanum Kongregacji Rozkrzewiania Wiary w Rzymie, zakończył je doktoratem z teologii. Dn. 22 IX 1742 otrzymał święcenia kapłańskie, a w r.n. powrócił do kraju. Pracował jako kaznodzieja w Witebsku, potem był wikariuszem przy bazyliańskiej cerkwi Św. Trójcy w Wilnie. Od r. 1747 przebywał w Warszawie jako prokurator prowincji lit. zakonu bazylianów, następnie jako sekretarz prowincji. Od r. 1748 był ihumenem (superiorem) klasztoru bazyliańskiego w Chełmie. W r. 1749 przewodniczył synodowi eparchialnemu w Białopolu, na którym rozpatrywano spory między duchowieństwem diecezjalnym a zakonnym. W r. 1756, prawdopodobnie dzięki protekcji Franciszka Salezego Potockiego (A. Dobriańskij), został mianowany przez Augusta III biskupem chełmskim (15 XI) i otrzymał nominację na archimandrię opactw w Dermaniu i w Dubnie. Pomimo obiekcji fundatorów, którzy postulowali wybór archimandryty spośród mnichów, R. został zatwierdzony 24 V 1757 na stanowisku opata trzech klasztorów (w Chełmie, Dubnie i Dermaniu) przez Kongregację Propagandy Wiary. Jednak nie zdołał objąć archimandrii dermańskiej i dubieńskiej, którą w l. 1756–72 zarządzał bazylianin Aleksander Jodko. Dopiero 21 II 1759 otrzymał sakrę biskupią z rąk arcybpa Floriana Hrebnickiego w Połocku. Dla monasteru chełmskiego odzyskał wieś Parypsy, sam zaś otrzymał od ordynata Zamoyskiego (prawdopodobnie Klemensa) w dożywocie trzy wsie na Podolu i Okunin koło Chełma.

Okazał się R. gorliwym pasterzem diecezji. W r. 1760 odbył synod diecezjalny, w l. 1759–62 dokonał osobistej wizytacji całej diecezji, założył (w r. 1759) i zbudował seminarium dla kleru unickiego (1760), którego administrację powierzył początkowo klerowi diecezjalnemu, a od r. 1769 – bazylianom. Na utrzymanie seminarium R. przeznaczył 5% dochodów ze swej wsi Chylin, zdołał też pozyskać wsparcie finansowe Franciszka Salezego Potockiego, Jana Zamoyskiego i podkomorzego chełmskiego Łukasza Węglińskiego. Dzięki temu mógł ustanowić fundację na pensje dla regensa, wiceregensa i prokuratora seminarium w r. 1771; fundację zatwierdził papież 29 XI 1779. Seminarium kształciło parochów dla diecezji chełmskiej i dla celów misji na Ukrainie. W trosce o wykształcenie księży założył R. już w r. 1766 studium filozoficzne w chełmskim monasterze bazyliańskim. Ponadto ukończył budowę katedry w Chełmie, wyposażył jej wnętrze, odnowił siedzibę biskupią. Do kontrowersyjnych natomiast posunięć R-y należało zainstalowanie w Zamościu organów, co, podobnie jak wprowadzanie nabożeństw różańcowych i propagowanie używania szkaplerzy, odbierano jako zwrot ku latynizacji i polonizacji obrządku unickiego.

W r. 1762 (wg N. Popova) otrzymał R. z Rzymu pełnomocnictwo do utworzenia pod swym przewodnictwem komisji dla zakładania parafii unickich na Ukrainie. Tej właśnie misyjnej działalności służyła może podróż R-y na kresy południowo-wschodnie woj. bracławskiego na początku 1764 r. W styczniu był w Brahiłowie, pozostawał w kontaktach z woj. nowogródzkim Józefem Jabłonowskim i kijowskim F.S. Potockim. Jabłonowskiemu przesłał relację z sejmiku z Winnicy oraz dokonane na jego zlecenie (a przeznaczone dla Franciszka Czakiego do mapy) opisy ziem nadgranicznych w rejonie Humania, Bohopola, Koniecpola (Sawrania) i Paliowego Oziera, z pomiarami odległości, które sam wykonał («te mile samem mierzył, bo tam znajdowałem się…») i nadzorował. W r. 1765 dokonał koronacji obrazu Najśw. Marii Panny w katedrze chełmskiej, finalizując trwające od r. 1738 zabiegi swych poprzedników. W trosce o swą diecezję interweniował niejednokrotnie w Rzymie, skarżąc się na ucisk zarówno ze strony prawosławia, jak i katolików. Wspierał materialnie nie tylko katedrę i seminarium w Chełmie, ale i liczne parafie swej diecezji. Prowadził też działalność misjonarską i zasłynął jako gorliwy propagator unii. W l. 1764–5 wizytował na polecenie nuncjusza E. Viscontiego nowo powstałe parafie w dobrach humańskich Potockich. Ok. 50 parafii erygował formalnie i wyświęcił wielu parochów. Aktywność R-y wywołała skargi prawosławnych i sprowadzić miała nań w r. 1767 królewskie upomnienie (wysłane przez kanclerza Andrzeja Zamoyskiego) o prześladowanie prawosławia (P. N. Batiuškov).

Wg Batiuškova i Popova R. poparł w r. 1764 wybór Stanisława Poniatowskiego na króla i był na sejmie koronacyjnym w Warszawie. R. sprzyjał konfederatom barskim; Adam Naruszewicz (w r. 1778) nazywał go wręcz «hersztem konfederatów». W r. 1772 podjął ponownie starania o opactwa w Dermaniu i Dubnie, tocząc o nie długotrwały spór z bazylianami; ostatecznie Stolica Apostolska zatwierdziła go na tej archimandrii. Wysłany w r. 1773 przez nuncjusza G. Garampiego na Ukrainę (woj. bracławskie) został R. w czasie pełnienia misji aresztowany (17 IV 1774) i przetrzymany przez wojsko rosyjskie do 1 VII t.r. w klasztorze karmelitów w Berdyczowie. Uwolniony został po interwencji dworu wiedeńskiego (który na prośbę Stolicy Apostolskiej zwrócił się z tym do Katarzyny II), pod którego władzą znalazła się po rozbiorze część diec. chełmskiej. Napotykając na trudności w zarządzaniu podzieloną eparchią R. próbował zbliżyć się do Stanisława Augusta. Był w l. 1777 i 1778 w Warszawie, prawdopodobnie efektem pojednania było odznaczenie go Orderem Św. Stanisława. Mimo protekcji marszałka nadwornego kor. Franciszka Rzewuskiego nie zdołał uzyskać (w r. 1778) biskupstwa włodzimiersko-brzeskiego ani archimandrii ławryszowskiej. Proponowano mu objęcie arcybiskupstwa połockiego, pozostającego już pod panowaniem rosyjskim; w tej sprawie Stanisław August uzyskał nawet zgodę Katarzyny II, jednak R., ku wielkiemu rozczarowaniu króla, metropolity Jazona Smogorzewskiego i Stolicy Apostolskiej, zdecydował się szukać protekcji w Wiedniu, licząc prawdopodobnie na biskupstwo lwowskie i na przekształcenie go w przyszłości w metropolię.

W r. 1779 uzyskał R. obietnicę otrzymania biskupstwa przemyskiego, a 30 X t.r. mianowano go administratorem diecezji przemyskiej. Na początku 1780 r. udał się do Wiednia, by podziękować za jego konferowanie; przy okazji wizytował unickie seminarium Św. Barbary. W l. 1780–4 łączył obie diecezje: pozostającą w granicach Rzpltej znacznie uszczuploną terytorialnie chełmską i – w charakterze administratora – przemyską (do której władze austriackie dołączyły część dekanatów z dawnej diec. chełmskiej). Dla kleryków unitów z zaboru austriackiego R. założył w Buśnie w r. 1783 seminarium. Przechodząc w r. 1784 na stolicę biskupią w Przemyślu R. (zatwierdzenie przez Stolicę Apostolską nastąpiło w r. 1785) ustąpił ostatecznie ze stanowiska archimandryty dermańsko-dubieńskiego. Przeciwko objęciu przez R-ę biskupstwa przemyskiego występował kler tej diecezji, bojąc się, że R. będzie zabiegał o zbliżenie obrządku ruskiego do łacińskiego. R. próbował wiosną 1785 wypromować na biskupstwo przemyskie swego zaufanego bazylianina Juliana Sponringa, lecz cesarz Józef II nie zgodził się na tę zamianę. R. w r. 1787 mianował Sponringa radcą konsystorza, a w r.n. swym wikariuszem generalnym. Jako bp przemyski R. ustanowił katedrę unicką w przekazanym mu przez władze austriackie dawnym kościele karmelickim, uzyskał od cesarza Leopolda II potwierdzenie wszystkich wcześniej wydanych dla unitów przywilejów (w tym celu posłał do Wiednia w maju 1790 Sponringa), zabiegał o podniesienie Lwowa do godności metropolii, rozpoczął budowę cerkwi w Walawie i Straszewicach. Jego kilkuletnie zabiegi u władz austriackich przywróciły jedność, podzielonej po 1. rozbiorze na koronną i galicyjską, dawnej prowincji polskiej (koronnej) zakonu bazylianów. We wrześniu 1792 uroczyście obchodził 50 rocznicę prymicji.

R. był autorem pracy historycznej Antiquitates Ecclesiae Ruthenicae (Supraśl 1760), ponadto rozszerzył i uzupełnił dzieło bpa Jakuba Suszy pt. „Phoenix testatio redivivus…” i w r. 1780 opublikował pt. Koronacja cudownego obrazu NMP w chełmskiej katedrze obrządku greckiego. Przetłumaczył i skomentował traktat N. Ruggierego „Medytacje dla oczyszczenia i poprawienia życia kapłańskiego” (wydane przez jezuitów w l. 1759, 1763) oraz przygotował do wydania traktat T. F. Rotariusa „Apparatus universae theologiae moralis” (Wilno 1771, druk bazyliański). Ogłosił ponadto listy pasterskie i korespondencję urzędową z władzami austriackimi i Kościoła unickiego. Prowadził dziennik Diarium quotidianum 1742–1793 (który w trzech częściach przechowywany był w Archiwum Kapituły Lwowskiej obrządku greckokatolickiego, gdzie zaginął. Wiadomość o dzienniku i znaczną jego część podał do druku A. Petruševič w r. 1866). R. zmarł 22 XI 1793 i pochowany został w podziemiach unickiej katedry przemyskiej.

 

Portret R-y (bez napisu, z rozpieczętowanym listem w ręku) był w zbiorach katedry przemyskiej; – Estreicher; Słown. Pol. Teologów Katol., III (tu obszerna literatura); Łoza, Kawalerowie; [Giżycki M.], Spis klasztorów unickich bazylianów w woj. wołyńskim, Kr. 1905 s. 13; Schematismus universi venerabilis cleri ruthenorum catholicorum dioeceseos Premysliensis … a.d. 1879; – Batiuškov P. N., Cholmskaja Ruś, St. Pet. 1887; Bieńkowski L., Organizacja Kościoła wchodniego w Polsce, w: Kościół w Pol., II; Choma J., Maximilianus Ryllo. Episcopus Chelmensis et Peremyslensis (1759–1793), Romae 1951; Chotkowski W., Historia polityczna Kościoła w Galicji, Kr. 1909 I–II; Čistovič I., Očerk istorii zapadnorusskoj cerkvi, St. Pet. 1884 II 413–15; Czernicki K., Chełm, przeszłość i pamiątki, Chełm 1936 s. 58; Dobrianskij A., Istorija episkopov trech soedinennych eparchii, Lw. 1893 III 55–66; tenże, M. Ryłło, w: Peremyšl’anin, 1858 s. 18–27; Harasiewicz M., Annales Ecclesiae Ruthenae, Lw. 1862 s. 511, 552–3, 630–53, 666–7, 670, 678; Hauser I., Monografia miasta Przemyśla, Przemyśl 1883; Historia Kościoła w Polsce, P. I979 I, II; Kojalovič M., Istorija vozsoedinenija zapadnorusskich uniatov starych vremen, St. Pet. 1873 s. 190 i n.; Lakota H., Dvi prestolni cerkvy peremys’ky, Peremys’l 1937; Likowski E., Dzieje Kościoła unickiego na Litwie i Rusi, P. 1906 I 163, 164, 180; tenże, Historia unii Kościoła ruskiego z Kościołem rzymskim, P. 1875 s. 149–50; Loret H., Kościół katolicki a Katarzyna II, Kr. 1910; Na pamiat’ o 150 letnim, jubileje Cholmskoj Duchovnoj Seminarii, Cholm 1910 s. 148–49; Pełesz J., Geschichte der Union mit ruthenischen Kirche, Wien 1880 II; Petruševič A. S., Kratkoe izvestie o cholmskoj eparchii, „Naukovyj Sbornik” T. 1–4: 1866; tenże, Svodnaja Galicyjsko-Russkaja letopis s 1772 do końca 1800 g., Lw. 1889 II 45 65, 84, 137, 145, 222, 259, 296–7, 299, 339, 340, 345; Pidłypczak-Majerowicz M., Bazylianie w Koronie i na Litwie, „Acta Univ. Vratislaviensis” Nr 779, 1986 s. 779; Popov N., Sud’by unii v russkoj cholmskoj eparchii, Moskva 1874 s. 43–6; Stebelski I., Dwa światła na horyzoncie połockim, Lw. 1866–7 [Wyd. 2]; Vavryk M., Narys rozvytku i stanu vasylijans’kogo čyna XVII–XX st., Rzym 1979; – Acta Sacrae Congregationis de Propaganda Fide Ecclesiam catholicam Ucrainae et Belarusiae spectantia, Vol. 4–6, Coll. A. G. Velikij, Romae 1957; Akty Vil. Archeogr. Kom., XVI; Arch. Jugo-Zap. Rossii, Cz. 1 t. 4; „Cholmsko-Varšavskie Vedomosti” 1880 nr 9 s. 143–9; Epistolae metropolitarum Kiovensium catholicorum, Vol. 4–9, Coll. A. G. Velikij, Romae 1959–80; Kolęda Warszawska 1756–60, 1767, 1768, 1770, 1777, 1778, 1781, 1783, 1786; Monumenta Ucrainae Historica, Ed. J. Slipyj, Romae 1969 VI, VII; Naruszewicz A., Korespondencja, Wr. 1959; Pravoslavnyj Kalendar na r. 1966, s. 97; Sbomik statej po istorii Cholmskoj Duchovnoj Seminarii, Cholm 1910 s. 55–6; Supplicationes Ecclesiam catholicam Ucrainae et Belarusiae spectantes, Vol. 2, Coll. A. G. Velikij, Romae 1957; – AP w L.: rkp. 1. Bazylianie w Chełmie, opisanie klasztoru XX Bazylian Chełmskich 1795, rkp. 828 k. 545 (Chełmski Konsystorz Greckokatolicki); B. Czart.: rkp. 685, 736, 738, rkp. 739 s. 847–860, rkp. 1153 s. 543, 547, 551, rkp. 1192 s. 220, 224; – Uzupełnienia Marii Czeppe z Kr. i Adama Winiarza z L.

Maria Pidłypczak-Majerowicz

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.