Szewczykówna Małgorzata, pseud.: Gosia, Marylka (1907–1990), polonistka, harcmistrzyni, żołnierz Armii Krajowej.
Ur. 8 XI w Lipsku nad Wisłą (pow. lipski), była córką Jana, drobnego kupca, potem kolejarza, i Konstancji z Wrońskich. Miała trzech braci: Antoniego (1904–1979), prawnika, urzędnika Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Lublinie, Władysława Sylwestra (ur. 1912), porucznika saperów WP, żołnierza AK, BCh, który zginął w r. 1944, i Romana Stanisława (1916–1952), historyka.
Po zakończeniu pierwszej wojny światowej rodzina Szewczyków zamieszkała w Lublinie, gdzie S. uczęszczała od r. 1921 do Państw. Gimnazjum Żeńskiego im. Unii Lubelskiej. Podjęła działalność w organizacji «Pet» i t.r. wstąpiła do działającej przy gimnazjum XIII Drużyny Harcerek im. Narcyzy Żmichowskiej, w której wkrótce została przyboczną. Na zlocie w Świdrze w r. 1924 była drużynową XII i XIII Drużyny Harcerek, po czym w l. 1926–8 pełniła funkcję drużynowej XIII Drużyny. Po zdaniu matury w r. 1927 odbyła roczny kurs dla nauczycielek szkoły powszechnej i następnie uczyła we wsiach pow. lubelskiego: w Krzczonowie (1928–9) i Wólce Lub. (1929–37). Kontynuując działalność harcerską, przeszła szkolenie instruktorskie, m.in. w r. 1929 kurs drużynowych w Nowosielicy koło Sokala. Dn. 20 XII t.r. została podharcmistrzynią i w l. 1929–35 działała w składzie Komendy Żeńskiej Chorągwi w Lublinie. Równocześnie od r. 1930 studiowała polonistykę na Wydz. Nauk Humanistycznych KUL; na trzecim roku studiów leczyła się przez kilka miesięcy w Zakopanem. We wrześniu 1937 ukończyła studia i uzyskała stopień magistra na podstawie pracy Twórczość Ludwiki Godlewskiej napisanej pod kierunkiem Wiktora Hahna. T.r. rozpoczęła pracę w Szkole Ćwiczeń przy Pedagogium w Lublinie. W l. 1938–9 prowadziła w Lublinie drużynę zuchów. Wraz z harcmistrzynią Danutą Magierską kierowała w r. 1939 Działem Programowym Komendy Żeńskiej Chorągwi; t.r. organizowała w Lublinie Pogotowie Harcerek.
W czasie kampanii wrześniowej 1939 r. uczestniczyła S. w prowadzonych przez Chorągiew Harcerek akcjach pomocy żołnierzom, m.in. w trakcie walk o Lublin wydawała na dworcu kolejowym posiłki dla wojska i uciekinierów, a 28 IX t.r. w Wólce Lub. udzielała pomocy sanitarnej rannym żołnierzom. Podczas okupacji niemieckiej, jesienią t.r., zaangażowała się w akcję pomocy dla wysiedlonych z Wielkopolski. Podjęła także pracę w szkole powszechnej nr 5. Równocześnie działała w konspiracji; pod pseud. Marylka była łączniczką harcmistrzyni Marii Walciszewskiej (komendantki konspiracyjnej Chorągwi Harcerek i jednocześnie szefa łączności Okręgu Lublin ZWZ), a następnie zastępcą Kazimiery Litwiniukowej (szefa służby sanitarnej Wojskowej Służby Kobiet Obwodu Lublin-miasto AK). W dalszym ciągu działając w Pogotowiu Harcerek, rekrutowała sanitariuszki do WSK; wizytowała regularnie placówki harcerskie w wielu miejscowościach na Lubelszczyźnie: Biała Podlaska, Biłgoraj, Kraśnik, Lubartów, Łuków, Tomaszów i Zamość. Dn. 15 I 1942 została mianowana harcmistrzynią. W l. 1943–4 uczyła na kompletach zorganizowanych przez Ośrodek Tajnego Nauczania przy II Państw. Gimnazjum i Liceum im. Hetmana Jana Zamoyskiego. Organizowała pomoc dla żołnierzy AK więzionych i leczonych w szpitalach, współpracując z komórką opieki nad więźniami «Opus» Komendy Okręgu AK Lublin. Dla przetrzymywanej w dwóch obozach przy ul. Krochmalnej ludności wysiedlanej z Zamojszczyzny, utworzyła w lipcu 1943 kuchnię przy ul. Młyńskiej (zalegalizowaną później przez Radę Główną Opiekuńczą), a za pieniądze otrzymane z AK wykupiła z tych obozów kilkudziesięciu więźniów; części z nich udzieliła schronienia we własnym mieszkaniu.
Po wyjściu Niemców z Lublina S. z braćmi, Antonim i Romanem, zabezpieczała dokumenty zbrodni hitlerowskich w więzieniu na Zamku lubelskim i w obozie koncentracyjnym na Majdanku. Od września 1944 w Gimnazjum i Liceum im. Zamoyskiego była nauczycielką języka polskiego. W r. 1945 weszła jako szef Działu Kształcenia w skład Żeńskiej Komendy Chorągwi, a w l. 1948–9 pełniła funkcję zastępcy komendantki Żeńskiej Komendy Harcerek. Kontynuowała pomoc materialną dla żołnierzy podziemia i osób represjonowanych. W grudniu 1948 z okazji 150. rocznicy urodzin Adama Mickiewicza zorganizowała w Lublinie cieszącą się popularnością Wystawę Mickiewiczowską, która stała się patriotycznym wydarzeniem (zwiedziło ją 6 tys. osób). W r. 1951 została dyscyplinarnie przeniesiona do Liceum dla Przedszkolanek. W związku z działaniem lubelskich «trójek» samokształceniowych młodzieży została 10 VII 1952 wraz z Magierską aresztowana. W procesie przeprowadzonym przed Wojskowym Sądem Rejonowym w Lublinie skazano ją 4 XI t.r. na pięć lat pozbawienia wolności, m.in. za wychowywanie młodzieży «w duchu ideologii baden-powellowskiej i klerykalnej» oraz za szpiegostwo (zbiórki harcerskie odbywały się w pobliżu koszar). W wyniku rewizji prokuratorskiej wyrok S-y podwyższono 5 IX 1953 do ośmiu lat, ostatecznie została skazana na sześć lat. Była więziona na Zamku lubelskim, a następnie w zakładzie karnym w Chełmie. Dzięki interwencji Wandy Papieskiej (byłej nauczycielki Bolesława Bieruta) została 15 II 1954, wraz z Magierską, ułaskawiona i zwolniona.
Pozbawiona praw nauczycielskich, pracowała S. w Lublinie kolejno jako szwaczka, urzędniczka w Stacji Sanitarno-Epidemologicznej, a w r. szk. 1956/7 bibliotekarka w Liceum Chemicznym. W r. 1957 wróciła do zawodu nauczycielskiego w Państw. Liceum im. Stanisława Staszica. Wyrokiem Sądu Najwyższego została w r. 1959 zrehabilitowana. T.r. zamieściła w PSB biogram Ludwiki Godlewskiej. Ok. r. 1960 wraz z Magierską, Anną Krzymowską i Zenobią Kitówną zbierała i opracowywała materiały dotyczące historii Lubelskiej Chorągwi Harcerek w czasie drugiej wojny światowej (mszp. w IH PAN), opublikowane pt. „Lubelska Chorągiew Harcerek w latach 1939–1944” (L. 2007), gdzie ogłoszono również jej Relacje z pracy harcerskiej w czasie wojny i okupacji oraz Wspomnienie o hm. Marii Waliszewskiej. W r. 1970 przeszła na emeryturę, ale uczyła jeszcze przez kilka lat w niewielkim wymiarze godzin, po czym decyzją Kuratorium została całkowicie usunięta z pracy w szkolnictwie za «odchylenia polityczne». Opublikowała pamiętnik Wydzieraliśmy ich śmierci („Braterska pomoc”, L. 1978) oraz wspomnienia Vivat Academia, vivant Professores! („Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach 1925–1939 we wspomnieniach swoich pracowników i studentów”, L. 1989). Po r. 1980 współpracowała ze środowiskiem nauczycielskim lubelskiej «Solidarności». Zmarła 2 I 1990 w Lublinie, została pochowana na cmentarzu przy ul. Unickiej. Przez rząd RP na uchodźstwie była odznaczona Medalem Wojska, Krzyżem AK i Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami, a przez władze PRL Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Medalem KEN.
S. rodziny nie założyła.
Dąbrowski S. J., Tyczyński S. A., Słownik biograficzny lubelskiego harcerstwa 1911–2001, L. 2001; Jarzębowski K., Kuprianowicz Ł., Harcmistrzynie i harcmistrzowie Związku Harcerstwa Polskiego mianowani w latach 1920–1949, Kr. 2006; Kobiety Lubelszczyzny represjonowane w latach 1944–1956, Oprac. J. Kiełboń, Z. Leszczyńska, L. 2002 (fot.); Słownik biograficzny miasta Lublina, L. 1996 II; Starnawski J., Słownik badaczy literatury polskiej, Ł. 1994 I 274–6; Sylwetki kobiet-żołnierzy II, Red. K. Kabzińska, w: Służba Polek na frontach II wojny światowej, Tor. 2006 X (fot.); Zawołać po imieniu. Księga kobiet-więźniów politycznych 1944–1958, Oprac. B. Otwinowska, T. Drzal, Nadarzyn 1999 I; – Druga konspiracja niepodległościowa. Tajne organizacje młodzieży szkolnej Lublina i Lubelszczyzny w latach 1945–1956, Oprac. J. Ziółek, L. 2001; Harcerki 1939–1945, W. 1983; Losy pracowników i studentów Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w czasie okupacji niemieckiej, Oprac. J. Ziółek, L. 2009 s. 261; Lubelska Chorągiew Harcerek w latach 1939–1944, L. 2007 s. 270 (fot. zbiorowa), s. 275; Wołoszyn J., Chronić i kontrolować. UB wobec środowisk i organizacji konspiracyjnych młodzieży na Lubelszczyźnie 1944–1956, W. 2007; – Arch. IPN w L.: sygn. AIPN Lu 015/397, Odpis postanowienia Zgromadzenia Sędziów Najwyższego Sądu Wojsk. z 1953, k. 237–8, sygn. AIPN Lu 015/397, Odpis wyroku WSR w L. z 4 XI 1952, k. 265–6, sygn. AIPN Lu 015/397, Odpis wyroku WSR w L. z 5 IX 1953, k. 267–70; Arch. KUL: Akta studenckie, sygn. H. 2976; – Informacje Justyny Dudek z L.
Jerzy Starnawski