Sowilski Marceli Jan (1880–1944), śpiewak operowy. Ur. 27 V w Chmielniku koło Rzeszowa, był synem Józefa, zarządcy majątków, i Augustyny z Westfrydów.
S. ukończył gimnazjum we Lwowie, tam też przez dwa lata studiował w Szkole Politechnicznej (Wydz. Budownictwa Machin), a w r. 1903 podjął studia filozoficzne i muzykologiczne na uniw. w Wiedniu. Równocześnie kształcił się w grze na skrzypcach, fortepianie i w śpiewie (u F. Haboecka) w wiedeńskm konserwatorium, które ukończył w r. 1909. Od r. 1908 śpiewał m.in. na scenach Akwizgranu, Hamburga, Wiednia, Klagenfurtu, Innsbrucka, Bolzano i Merano, kontynuując studia w wiedeńskiej Akad. Muzyki i Sztuki Dramatycznej; w r. 1921 uzyskał dyplom. W l. 1921–3 był pierwszym tenorem bohaterskim opery w Lublanie i kierownikiem studium operowego «Glasbena-Matica».
W r. 1924 wrócił S. do kraju i zaangażował się do Teatru Wielkiego w Poznaniu, gdzie zadebiutował (III) partią Radamesa w „Aidzie” G. Verdiego. Tu śpiewał również: Don Joségo w „Carmen” G. Bizeta, tytułowe partie w „Konradzie Wallenrodzie” Władysława Żeleńskiego oraz w „Lohengrinie” i „Tannhäuserze” R. Wagnera (premiera 19 V; wielki sukces S-ego), Manrica w „Trubadurze” Verdiego i Eleazara w „Żydówce” J. Halévy’ego. Dn. 28 VI t.r. zaśpiewał po raz pierwszy w Teatrze Wielkim w Warszawie (Don José w „Carmen”); za tytułową partię w „Zygfrydzie” Wagnera w tym samym sezonie otrzymał pochlebne oceny recenzentów. Był w tych latach jedynym wykonawcą tej partii na scenie warszawskiej. W warszawskim Teatrze Wielkim pozostał do r. 1930. W l. 1924–7 był nadto profesorem klasy operowej Konserwatorium Warszawskiego; 23 VI 1925 klasa ta dała na popis pełnospektaklowe przedstawienie „Wolnego strzelca” K. M. Webera, które spotkało się z życzliwym przyjęciem krytyki. Sezon 1925/6 spędził S. w Operze Lwowskiej. Z zespołem Teatru Wielkiego występował gościnnie w Krakowie (1925), Detroit (1926) i w Teatrze Polskim w Katowicach (1928). W r. 1928 wziął udział w koncercie utworów religijnych w Łodzi (m.in. z żoną Janiną Anną). W l. 1928–9 prowadził klasę śpiewu i klasę operową w warszawskiej Szkole Muzycznej.
W r. 1930 wyjechał S. do Chicago na zaproszenie Polonii amerykańskiej, gdzie dawał liczne koncerty pieśni i arii z oper polskich; zorganizował tu polskie studio operowe i studio śpiewu. Wg Zofii Stęszewskiej na zaproszenie koncernu «His Masters Voice» (HMV) nagrał płyty z polskim repertuarem operowym i pieśniami ludowymi (nie potwierdza tej informacji J. Kański, próba jej wyjaśnienia w wytwórni EMI, która przejęła archiwa HMV, nie powiodła się). W r. 1931 został S. zaangażowany do działającego przy kinie «Muza» teatru, zw. Operetką Warszawską, gdzie śpiewał w „Ptaszniku z Tyrolu” K. Zellera, w r.n. wystąpił gościnnie w Krakowie w tytułowej partii w „Lohengrinie” Wagnera (premiera: 25 IV). Po tych występach wycofał się ze sceny (choroba układu krążenia) i poświęcił pracy pedagogicznej. Na przełomie l. 1932 i 1933 występował jeszcze gościnnie, m.in. w Poznaniu i Krakowie. W l. 1933–9 był nauczycielem śpiewu w Szkole im. Mikołaja Reja w Warszawie, równocześnie założył własne studio operowe i wraz z żoną prowadził je do śmierci. Zajmował się również reżyserią (Katowice 1928, warszawska Opera Buffa 1932, Lwów 1933–9 zespoły amatorskie).
S. dysponował mocnym głosem tenorowym o dramatycznym brzmieniu. Krytycy muzyczni podkreślali jego walory wokalne szczególnie w partiach Wagnerowskich (oprócz już wymienionych dodać należy tytułową w „Parsifalu” i Zygfryda w „Zmierzchu bogów”), jego głos «brzmiał […] dźwięcznie, czysto, świeżo […], opanowanie muzycznego tekstu [było] najzupełniejsze, pozwalające na całkowitą swobodę góry» (Juliusz Kaden-Bandrowski). S. zmarł w Warszawie 9 II 1944, pochowany został w grobie rodzinnym na cmentarzu Powązkowskim.
W małżeństwie (ślub 17 XI 1921) z Janiną Anną Marią z Rewiczów, śpiewaczką, miał S. syna Józefa Marcelego, inżyniera mechanika.
Żona S-ego Janina Anna Maria (14 I 1895 – 5 X 1979) była córką Karola Rewicza i Marii Nagel, pianistki. Wykształcona w Wiedniu (1912–17), dysponowała ciemnym w brzmieniu mezzosopranem. Śpiewała początkowo pod nazwiskiem panieńskim, później, bądź jako Sowilska, bądź Rewicz-Sowilska. Od r. 1919 występowała w Berlinie, Bolzano, Merano, w l. 1921–3 wraz z mężem w Lublanie, od r. 1924 w Polsce: w Warszawie, Krakowie, Lwowie, Łodzi, Katowicach, Poznaniu. W l. 1924–5 i 1935–6 była solistką Teatru Wielkiego w Warszawie. W l. 1930–1 wraz z mężem występowała w Operetce Warszawskiej, w r. 1932 w warszawskiej Operze Buffa oraz w Polskim Radiu. Od r. 1936 zajmowała się pracą pedagogiczną. W l. 1946–9 należała do zespołu operowego Miejskich Teatrów Dramatycznych w Warszawie. Jej najważniejsze partie to: Azucena („Trubadur” Verdiego), Marta („Faust” Ch. Gounoda), Berta („Cyrulik sewilski” G. Rossiniego), Łarina („Eugeniusz Oniegin” P. Czajkowskiego), Suzuki („Madama Butterfly” G. Pucciniego). Od r. 1949 prowadziła klasę śpiewu solowego w Państwowej Średniej Szkole Muzycznej im. Fryderyka Chopina w Warszawie.
Łoza, Czy wiesz, kto to jest? (fot.); Słownik biograficzny teatru polskiego 1900–1980, W. 1994 (dot. żony S-ego, Janiny); Słown. Muzyków Pol., II; Słown. Teatru Pol., I (fot.); – Kaden-Bandrowski J., Zygfryd w Teatrze Wielkim, „Świat” 1925 nr 4; Kański J., Marceli Sowilski, „Ruch Muzycz.” 1966 nr 6 (tu fot. S-ego w roli Tannhäusera); tenże, Mistrzowie sceny operowej, W. 1998; Konarski S., Ornowski M., Szkoła im. Mikołaja Reja w Warszawie, W. 1993; Sempoliński L., Wielcy artyści małych scen, W. 1968; Świtała T., Opera Poznańska 1919–1969, P. 1973; – Korolewicz-Waydowa J., Mój pamiętnik, Wr. 1958 (dot. żony S-ego); – Mater. Red. PSB: Informacje nadesłane przez Stanisława Konarskiego z W.
Jacek Chodorowski