Maszkowski Marceli (1837–1862), rysownik i malarz. Ur. we Lwowie, był synem Jana (zob.) i Józefy Simath, bratem Karola (zob.) i Rafała (zob.). Początkowo uczył się u ojca we Lwowie. Utrzymywał kontakty z przedstawicielami tamtejszego środowiska kulturalnego (m. in. M. Romanowskim, M. Pawlikowskim, L. Wolskim, A. Bielowskim), z którymi sportretował się w r. 1854 na rycinie litografowanej u P. Pillera. W r. 1855 wyjechał M. do Wiednia, gdzie przez pewien czas studiował malarstwo pod kierunkiem Piotra J. N. Geigera, a następnie rzeźbę (1855/6) u F. Bauera w Akademii Sztuk Pięknych. Zawarł wówczas przyjaźń ze studiującym w Wiedniu Arturem Grottgerem, który był mu doradcą w sprawach artystycznych. Od listopada 1856 przebywał M. w Monachium, gdzie wraz z J. Matejką, K. Młodnickim, I. Jabłońskim, D. Pentherem, A. Gryglewskim, A. Grottgerem i in. należał do polskiej kolonii artystycznej. Studiował w Akademii Sztuk Pięknych pod okiem W. Kaulbacha. W Monachium mieszkał razem z Młodnickim, a całe grono malarzy rodaków, wśród których M. uchodził za wirtuoza ołówka, wesołego lekkoducha, pierwszego tancerza mazura, zbierało się w domu jego starszej siostry Fryderyki, zamężnej za Ormianinem Ignacym Jakubowiczem, lub w domu Władysława Tchórznickiego. Ok. r. 1860 wrócił M. przez Lipsk i Drezno do Lwowa. Ostatnie lata w kraju, chory na gruźlicę, przebywał na zmianę we Lwowie, pobliskich Barszczowicach i podgórskim Wełdzirzu w pow. Dolina. Pod koniec życia, choć nie stracił pogody charakteru, usunął się M. od wszelkiego towarzystwa, odwiedzany jedynie przez A. Grottgera. Zmarł bezżennie we Lwowie 5 III 1862 i spoczął na cmentarzu Łyczakowskim. Postaci M-ego poświęciła po latach Maryla Wolska ułamek swego wiersza „Zaduszki” (tomik poezji „Dzbanek malin”, Medyka 1929).
M. był przede wszystkim rysownikiem, gdyż z powodu daltonizmu nie posiadał wrażliwości na kolor. Wykonywał rysunkowe, czasem akwarelowe (rzadziej olejne) portrety, sceny figuralne, karykatury, humorystyczne ilustracje do czasopism, studia aktów. Ważniejsze jego dzieła to Słowacki pod piramidami (olej, 1860), portrety olejne: matki artysty (ok. 1856), J. Kuczyńskiego (1854), rysowane ołówkiem: Tymona Łaszowskiego (1853), brata Rafała Maszkowskiego (dwa – 1856 i 1859), doktora Weinsberga (1857), Ignacego Jakubowicza, Herminy Maszkowskiej (dwa), bratowej Marii Ferro-Maszkowskiej, rysunkowe szkice kompozycyjne: Zdjęcie z krzyża, Cztery pory życia ludzkiego, Introligator przy pracy, Dziecko bawiące się kartami (1849), Grzybobranie wg „Pana Tadeusza” (akwarela) oraz ilustracje do „Wallensteina” F. Schillera. M. zajmował się również litografią (portret J.N. Kamińskiego, 1853, osiem portretów królów polskich, 1853, kompozycja alegoryczna na cześć cesarza Franciszka Józefa, 1854) i rzeźbą (popiersie siostry oraz J. Słowackiego). Swoje prace wystawił m. in. w krakowskim Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych w r. 1854 (dwa portrety) i w r. 1858 tamże (Pastuszki galicyjskie, akwarela), w r. 1894 na Wystawie Sztuki Polskiej we Lwowie pokazano 21 prac M-ego. Osiemnaście dzieł M-ego, głównie rysunków ołówkiem i kredką (akty, studia, portrety i szkice) pozostało w r. 1944 w Lwowskiej Galerii Obrazów i Rzeźb, kilka rysunków znajdowało się w Muzeum Narodowym w Krakowie, liczne prace przechowują Biblioteki: Ossolineum we Wrocławiu (rysunki i litografie) i Kórnicka (litografie).
Autokarykatura (rys. tuszem w B. Ossol. w Wr.); Autoportret (rys. ołówkiem, dawna Galeria Miejska w Lw.); Portret własny (rys. ołówkiem 1855, dawne Zbiory po J. Mycielskim, Kr.); Enc. Org.; W. Enc. Powsz., (PWN); Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler; Antoniewicz Bołoz J., Katalog Wystawy Sztuki Polskiej od r. 1764–1886, Lw. 1894; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960; Güttler J., Sto lat malarstwa lwowskiego 1790–1890, Lw. 1937; Katalog Muz. Narodowego w Krakowie, Kr. 1907 s. 94; Klein F., Katalog wystawy Sto lat malarstwa polskiego, Kr. 1929; Kraszewski J. I., Catalogue d’une collection iconographique polonaise, Dresde 1865 s. 17, 165; – Antoniewicz Bołoz J., Grottger, Lw. (1910, reprod. portretu M-ego przez A. Grottgera, olej. 1860); Kantecki K., Artur Grottger, Lw. 1879 s. 100; Mycielski J., Sto lat dziejów malarstwa w Polsce, Kr. 1902 s. 564; Opałek M., Litografia lwowska, Wr.–Kr. 1958; Ryszkiewicz A., Polski portret zbiorowy, Wr. 1960 (reprod. autoportretu wśród przyjaciół, litografia 1854); Treter M., Nowsze malarstwo polskie w Galerii Miejskiej we Lwowie, „Lamus” 1911 s. 129, 286, 289, 290, 294, 296; – Arthur i Wanda. Listy – Pamiętniki, Oprac. M. Wolska i M. Pawlikowski, Medyka–Lw. 1928 (tu reprod. Autoportretu, miniatura); Gawin B., Sudolski Z., W promieniu Lwowa, Żukowa i Medyki. Listy Romanowskiego 1853–1863,W. 1972; Jabłoński-Pawłowicz J., Wspomnienia o Janie Matejce, Lw. 1912 s. 28, 31, 32, 36, 38; Romanowiczówna Z., Cienie, Lw. 1930 s. 70–1; Serafińska S., Jan Matejko. Wspomnienia rodzinne, Kr. 1955; Wolska M., Obertyńska B., Wspomnienia, W. 1974; – „Dzień Pol.” 1862 nr 54 s. 3; – B. Ossol.: Güttler J., Spisy obrazów i rzeźb Lwowskiej Galerii Obrazów, Lw. 1944 (mszp.); B. PAN w Kr.: rkp. 2170 (Hajdecki A., Vestigia artificum Polonorum Vienensia, cz. 2).
Michał Domański