Szkopowski Marcin (1870–1944), ksiądz rzymskokatolicki, działacz społeczny i samorządowy, publicysta.
Ur. 2 IV (21 III st.st.) w Rudce (gub. grodzieńska) w rodzinie szlacheckiej, był synem Franciszka i Kazimiery z Bohuszów.
S. od r. 1877 mieszkał z rodzicami w Warszawie, gdzie uczył się w V Gimnazjum. Od r. 1886 kształcił się w seminarium duchownym i w r. 1892 przyjął święcenia kapłańskie. T.r. został wikariuszem w parafii w Skierniewicach, a następnie w Mszczonowie (pow. błoński); od r. 1893 był wikarym w Łodzi, w kościele p. wezw. Świętego Krzyża. Przeniesiony w r. 1895 na parafię w Grzegorzewie (pow. kaliski), przeszedł potem do Gąbina (pow. gostyniński). Ok. r. 1899 wrócił do Warszawy i objął wikariat w kościele p. wezw. Wszystkich Świętych przy pl. Grzybowskim. Równocześnie uczył religii w warszawskich szkołach, m.in. w l. 1900–5 w Prywatnym Żeńskim Gimnazjum im. Królowej Jadwigi. W r. 1900 wszedł w skład redakcji ilustrowanego dziennika „Wiek” i prowadził dział religijny. Po zawieszeniu pisma w r. 1905 przeszedł do „Kuriera Warszawskiego”, gdzie publikował artykuły o tematyce religijnej oraz redagował kronikę kościelną. Od t.r. pracował jako katecheta w powstających wówczas szkołach prywatnych z językiem polskim, m.in. w gimnazjach: Emiliana Konopczyńskiego, im. Stanisława Staszica i gen. Pawła Chrzanowskiego przy ul. Smolnej 30 oraz w szkole rzemieślniczej im. Karola Szlenkiera. Dn. 21 X został członkiem komitetu do opracowania statutu Stow. Nauczycielstwa Polskiego w Król. Pol., skupiającego głównie nauczycieli szkół prywatnych, i wszedł do jego pierwszego zarządu. Równocześnie działał w utworzonym t.r. Kole Księży Prefektów Archidiec. Warszawskiej. Sympatyzował ze Stronnictwem Demokratyczno-Narodowym i na łamach „Gazety Codziennej” (1905 nr 5) bronił go przed krytyką władz kościelnych. Opublikował anonimowo broszurę Czarny Mankiet. Historia ruchu mariawickiego (W. 1906). Od r. 1907 był członkiem Polskiego Tow. Krajoznawczego w Warszawie; 9 II 1914 wybrano go do komitetu opracowującego album o przydrożnych krzyżach i kapliczkach. Dn. 22 XI 1908 został członkiem zarządu Tow. Higieny Praktycznej im. Bolesława Prusa w Warszawie, kierowanego przez Juliana Kosińskiego. Był też członkiem warszawskiego Tow. Przeciwgruźliczego. Od r. 1911 pracował jako wikariusz w kościele p. wezw. NMP na Lesznie w Warszawie.
Podczas pierwszej wojny światowej, w r. 1915, na prośbę władz miasta i Komendanta Warszawskiej Straży Ogniowej Józefa Tuliszkowskiego został S. mianowany przez arcybp. Aleksandra Kakowskiego jej pierwszym kapelanem w randze majora. Opracował zasady ceremoniału i stałej opieki duszpasterskiej dla strażaków, a 25 VIII t.r. w kościele Świętego Krzyża celebrował pierwszą uroczystą mszę w ich intencji. Na posiedzeniu Stow. Techników w Warszawie (5 V 1916) uczestniczył w dyskusji o przyszłej organizacji straży pożarnych. Razem z Tuliszkowskim i Bolesławem Chomiczem zorganizował w dn. 8–10 IX 1916 w Warszawie pierwszy ogólnokrajowy zjazd ochotniczych straży pożarnych z Król. Pol.; w powołanym wtedy Związku Floriańskim wybrano go do zarządu jako kustosza. Dn. 27 VII t.r. został S. wybrany na radnego I Rady Miejskiej m. stoł. Warszawy; wszedł w skład powołanych komisji: 22 III 1917 szkolnej oraz w r. 1918 budżetowo-finansowej. Dn. 15 IX 1918 ponownie powierzono mu obowiązki kustosza w zarządzie Związku Floriańskiego.
W Polsce niepodległej był S. od r. 1918 etatowym nauczycielem religii w warszawskich gimnazjach i liceach: im. Ks. Józefa Poniatowskiego (do r. 1921) oraz im. Stefana Batorego (do r. 1935). Współorganizował I Ogólnopaństwowy Zjazd Delegatów Straży Pożarnych RP (8–9 IX 1921 w Warszawie), na którym utworzono Główny Związek Straży Pożarnych RP. Uczestniczył w II Ogólnopolskim Zjeździe Straży Pożarnych RP (15–17 VIII 1924 w Warszawie), po czym opublikował artykuł Pod nowym sztandarem („Przegl. Pożarniczy” R. 10: 1924 nr 17). Od r. 1922 studiował na Wydz. Teologii Katolickiej Uniw. Warsz. i obronił 2 VII 1926 pracę doktorską pt. O lichwie. Był blisko związany z warszawskim środowiskiem aktorskim; nazywano go kapelanem teatralnym. Od arcybp. Kakowskiego otrzymał specjalne zezwolenie na bywanie w teatrze. S. poświęcił 8 IV 1925 kamień węgielny pod budowę domu aktora w Skolimowie, a w r. 1928 był członkiem komitetu uroczystości jubileuszowej pięćdziesięciolecia pracy scenicznej Mieczysława Frenkla. W l. trzydziestych pracował w podkomisji ds. religii rzymskokatolickiej w Komisji Książek i Pomocy Szkolnych Min. WRiOP. Publikował artykuły m.in. w „Ateneum Kapłańskim”, „Przeglądzie Kościelnym” i „Wiadomościach Pasterskich”, a także w „Książce” i „Tygodniku Ilustrowanym”. W Kole Księży Prefektów Archidiec. Warszawskiej był od r. 1933 członkiem komisji rewizyjnej. W r. 1937 został rektorem kościoła św. Marcina przy ul. Piwnej. T.r. poświęcił kamień węgielny pod budowę Centralnego Ośrodka Wyszkolenia Przeciwpożarowego na Żoliborzu. W r. 1939 przeszedł na emeryturę. Tadeusz Kończyc (właśc. Alfred Grot-Bęczkowski) zadedykował mu 24 IV t.r. „Wiersz do Wielce Szanownego i Kochanego Naszego Księdza Kanonika Marcina Szkopowskiego” (AP m. stoł. W., rkp. Kor XI 22459). S. zginął w powstaniu warszawskim 10 VIII 1944, podczas bombardowania schronu przy kościele św. Marcina; został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w zbiorowym grobie kapłanów archidiec. warszawskiej.
Bibliogr. Warszawy, IV–VI; Ilustr. Enc. Trzaski, supl. II; Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; PSB (Stempowski Jerzy); Podr. Enc. Kośc., XXXVII–XXXVIII; – Gajewski S., Społeczna działalność duchowieństwa w Królestwie Polskim 1905–1914, L. 1990; Jabłonowski W., Józef Tuliszkowski. Pionier polskiego pożarnictwa, W. 1995; tenże, Ks. Dr Marcin Szkopowski, „Przegl. Pożarniczy” 2001 nr 3 s. 41 (fot.); Kujawski K., W roku 1906, „Przegl. Pedagog.” R. 51: 1931 z. 1 s. 29; Kuźmiński B., Pierwsza żeńska szkoła im. Królowej Jadwigi w Warszawie, W. 1982; Lisowski B., Listy imienne 1918–1978, w: Z dziejów liceum i gimnazjum im. Ks. Józefa Poniatowskiego w Warszawie, Red. K. Dunin-Wąsowicz, W. 1981; Łamaszewski J., Pilawski W., Księga pamięci funkcjonariuszy pożarnictwa i strażaków ochotników 1939–1945, W. 1986; Michalski J., Pierwsze dwa zjazdy księży prefektów, w: Postępowa myśl oświatowa w Królestwie Polskim w latach 1905–1914, Oprac. Z. Kmiecik, W. 1961; Mieczysław Frenkiel 1878–1928, Red. E. Świerczewski, W. 1928; Olszamowska-Skowrońska Z., Męczeńskie dzieje archidiecezji warszawskiej 1939–1945, W. 1948; Podlewski S., Wierni Bogu i Ojczyźnie, W. 1971; Szaflik R., Dzieje ochotniczych straży pożarnych, W. 2001; Szołdrski W., Martyrologium duchowieństwa polskiego pod okupacją niemiecką w latach 1939–1945, „Sacrum Poloniae Millenium” (Rzym) T. 11: 1967; Tokarzówna K., Fita S., Bolesław Prus, 1847–1912. Kalendarz życia i twórczości, W. 1969; Wysiński K. A., Związek Artystów Scen Polskich 1918–1950. Zarys monograficzny, Wr. 1979; Związek Nauczycielstwa Polskiego 1905–1985. Zarys dziejów, Red. F. Filipowicz, B. Grześ, W. 1986; – Dunin S., Wspomnienia dziennikarza, Oprac. K. Beylin, W. 1963; Elenchus cleri saecularis ac [et] regularis archidioecesis Varsaviensis za l. 1894, 1896, 1900, 1907, 1912, 1913–15, 1917, 1934, Varsaviae; Olchowicz K., W redakcji Kuriera Warszawskiego, w: Warszawa w pamiętnikach pierwszej wojny światowej, Oprac. K. Dunin-Wąsowicz, W. 1971; Prus B., Kroniki, Oprac. Z. Szweykowski, W. 1968 XVIII; Rostworowski T., Szerzyć Królestwo. Wspomnienia i dzienniki 1939–1972, W. 1994; Sprawozdanie z działalności zarządu m. stoł. Warszawy za l. 1918–1921, W. 1925 I 9, 12, 20; – „Echo Gdań.” R. 36: 1926 nr 142; „Gaz. Łódz.” R. 5: 1916 nr 233; „Gaz. Warsz.” R. 119: 1919 nr 287, R. 120: 1893 nr 185; „Głos” R. 1: 1917 nr 305, R. 2: 1918 nr 155, 193; „Głos Drohobycko-Borysławsko-Samborsko-Stryjski” R. 5: 1930 nr 19; „Głos Wieczorny” R. 2: 1918 nr 193; „Kur. Kolejowy i Asekuracyjny” R. 21: 1916 nr 20; „Kur. Lit.” R. 1: 1905 nr 86; „Myśl Niepodległa” R. 3: 1908 nr 78 s. 1403, R. 7: 1912 nr 207 s. 710, R. 8: 1913 nr 253 s. 1195; „Oświata i Wych.” R. 4: 1932 nr 8 s. 7, 13; „Przegl. Pedagog.” R. 45: 1926 nr 4, R. 49: 1930 z. 33 s. 763; „Przegl. Techn.” T. 44: 1916 nr 23, 24; „Roczn. Pol. Tow. Krajoznawczego” R. 1: 1907 s. 89; „Ruch” R. 3: 1908 nr 20–22 s. 243, R. 4: 1909 nr 5 s. 61; „Tydz. Piotrkowski” R. 34: 1906 nr 9; „Tydzień” R. 23: 1895 nr 4; „Wiad. Archidiec. Warsz.” R. 16: 1926 nr 1 s. 35, nr 12 s. 505, R. 23: 1933, R. 33: 1949 (wspomnienie o S-m); „Ziemia” R. 5: 1914 nr 8 s. 125, nr 12 s. 192; – Arch. m. stoł. W.: sygn. Kor XI 2459; Arch. Uniw. Warsz.: sygn. RP 14244 (teczka S-ego).
Agata Barzycka-Paździor