Marek (2. poł. XIII w.), kasztelan sandomierski. Wg niektórych badaczy (F. Piekosiński) należał do rodu Świebodów-Gryfitów. Byłby to w takim razie wnuk Marka, wojewody krakowskiego (zm. 1230, zob.), identyczny z podczaszym krakowskim (1259, 1260) i kasztelanem połanieckim (1270, 1273), protektorem benedyktynek w Staniątkach. Oprócz imienia, powtarzającego się u Gryfitów, nic nie przemawia za jego przynależnością do tego rodu.
M. objął kasztelanię sandomierską nie wcześniej niż w r. 1280, bo do tego czasu spotykamy jeszcze na niej Pełkę. Źródłowo poświadczony jest tylko w r. 1284, kiedy kilkakrotnie był świadkiem książęcych czynności prawnych, a nadto poręczał w t.r. z paroma innymi dygnitarzami, że Leszek Czarny spłaci odszkodowanie bpowi Pawłowi z Przemankowa za uwięzienie go i wyrządzone krzywdy. Wynikałoby stąd, że jeszcze wówczas M. zachowywał lojalność wobec księcia, a w każdym razie nie należał do stronników biskupa krakowskiego w jego buncie przeciw Lszkowi Czarnemu (1283).
Gdy jednak z kolei w r. 1285 rycerstwo ziem krakowskiej i sandomierskiej podniosło (w porozumieniu z Konradem II mazowiecko-czerskim i przy pomocy ruskiej) bunt przeciw Leszkowi, M. tym razem przyłączył się najprawdopodobniej do buntowników. Nie wymieniają go wprawdzie imiennie źródła bliskie wydarzeniu (rocznik Traski, Sędziwoja, miechowski, franciszkański, krakowski, małopolski), ale one w ogóle szczegółów nie podają. Długosz starał się lukę wypełnić, jednak mylił imiona; z innych źródeł wiadomo, że Sandomierz był ogniskiem spisku; musiał być wśród spiskowców i kasztelan, ale oczywiście nie jak u Długosza Krystyn, lecz M. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że kasztelana M-ka już więcej nie spotykamy. Mógł polec w bitwie pod Bogucicami, w której Leszek przy pomocy węgierskiej rozgromił buntowników, a może usunięto go z urzędu. W r. 1286 pojawia się na kasztelanii sandomierskiej Mikołaj, syn Gniewomira.

Baszkiewicz J., Powstanie zjednoczonego państwa polskiego (na przełomie XIII i XIV wieku), W. 1954 s. 249–50; Halecki O., Powołanie księcia Władysława opolskiego na tron krakowski w r. 1273, „Kwart. Hist.” R. 27: 1913 s. 251–6; Karasiewicz W., Paweł z Przemankowa biskup krakowski 1266–1292, „Nasza Przeszłość” T. 9: 1959 s. 211, 216–26; Piekosiński F., Rycerstwo polskie wieków średnich, Kr. 1901 III 112–3, 221, 505; Semkowicz A., Krytyczny rozbiór Dziejów Polski Jana Długosza (do roku 1384), Kr. 1887 s. 304–6; Ulanowski B., O założeniu i uposażeniu klasztoru benedyktynek w Staniątkach, Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1901 XXVIII 60; Włodarski B., Alians rusko-mazowiecki z drugiej połowy XIII wieku, w: Studia historyczne ku czci Stanisława Kutrzeby, Kr. 1938 II 620–2; – Długosz, Historia, II 477–80; Kod. katedry krak., I nr 85; Kod. Mpol., I nr 103, 104, II nr 497, 498; Mon. Pol. Hist., II 850, 851, 878, 882, III 51, 182; Zbiór dokumentów mpol., I nr 8.
                                                                                                                                                                                                                                 Jerzy Wyrozumski