Laurysiewicz Marek Stanisław, imię zakonne Stefan (1832–1864), uczestnik wydarzeń 1861–1864 r., bazylianin. Ur. 8 V w Mołodiatyczach (Mołodziatyczach) w pow. hrubieszowskim, w rodzinie duchownego unickiego Platona, byłego powstańca z r. 1831, w r. 1832 administratora parafii Mołodiatycze, i Domiceli z Kościakiewiczów, silnie związanych z polskością. Ok. r. 1846 L. wraz z rodziną zamieszkał w Sahryniu w pow. hrubieszowskim, gdzie ojciec (zm. 1855) objął administrację parafii. L. kształcił się w Lublinie i ukończył «Kurs Realny przy Gimnazjum Gubernialnym Lubelskim w stopniu Szkoły Powiatowej». W r. 1850 rozpoczął pracę w cukrowni Poturzyn koło Tomaszowa Lubelskiego. Zwolniony od służby wojskowej «z powodu zupełnej ślepoty na jedno oko» napotkał z tego powodu na trudności w przyjęciu do zakonu Św. Bazylego Wielkiego w Białej. Nowicjat rozpoczął w lipcu 1856 r., a w rok później (23 VIII 1857) przyjął tamże profesję zakonną. Po krótkim pobycie w Chełmie wyjechał do Warszawy na studia w Akademii Duchownej Rzymsko-Katolickiej, przerwane niebawem zakazem władz przyjmowania duchownych unickich do tejże uczelni. Wrócił więc w połowie 1858 r. do klasztoru bazylianów w Chełmie. W początku 1859 r. wyjechał do Rzymu, skąd w r. n. (wraz z ks. F. Malczyńskim, późniejszym biskupem obrządku łacińskiego w Alessio w Albanii) polecono mu – jako znającemu obrzędy Kościoła Wschodniego i język cerkiewny – udać się do Bułgarii w celu popierania tam unii kościelnej. Z podróży i pobytu na Wschodzie przesyłał L. korespondencje do krakowskiego „Czasu” i zbierał materiały do zamierzonej większej pracy o południowej Słowiańszczyźnie.
Do kraju wrócił L. po wypadkach lutowych 1861 r. i czynnie włączył się do manifestacji polityczno-religijnych w Warszawie, Lublinie, Hrubieszowie i Chełmie, wygłaszając patriotyczne kazania w kościołach unickich i łacińskich. Był wysłany do Kijowa, skąd przywiózł delegację ziem ukraińskich do Warszawy. Był współorganizatorem wielkiej manifestacji patriotyczno-religijnej zorganizowanej pod Horodłem 10 X 1861 r. w rocznicę unii polsko-litewskiej i autorem porywającego kazania, w którym wyraźnie wskazywał na potrzebę współpracy Polaków z Rusinami w dziele wyzwolenia. L. współpracował blisko z przywódcami «czerwonych», A. Korzeniowskim i braćmi Frankowskimi. Zagrożony represjami, nie wszedł już L. do ruchu spiskowego przygotowującego powstanie, lecz opuścił Królestwo. Poprzez Rzym ponownie udał się do krajów południowej Słowiańszczyzny. Tuż po wybuchu powstania zjawił się jednak w Krakowie i wziął czynny udział w pracach organizacji narodowej, zostając nawet w marcu 1864 r. po ogłoszeniu w Galicji stanu oblężenia komisarzem pełnomocnym Rządu Narodowego w zaborze austriackim. Mianowany był jednocześnie przez władze kościelne administratorem parafii unickiej w Krakowie. Zmarł w Krakowie 2 III 1864 r. W kościele Św. Norberta w Krakowie umieszczono ku jego czci tablicę.
L. miał dwóch braci: Modesta, lekarza, czynnego już jako student warszawskiej Akademii Medyko-Chirurgicznej w ruchu patriotycznym, zesłanego za udział w powstaniu, oraz Władysława, wybitnego pracownika w cukrownictwie, w r. 1863 dyrektora cukrowni w Dobrzelinie w pow. kutnowskim, również czynnego w powstaniu. Władysław zajmował się ponadto pracą społeczną i oświatową wśród ludu. Założył w Żychlinie bibliotekę, a w Kutnie księgarnię ludową. Pozostawał w przyjaźni z Seweryną Pruszakową (Duchińską), która gorąco popierała jego akcję oświatową. Zmarł w Warszawie w r. 1910, mając lat 78.
W. Enc. Ilustr.; [Nowolecki A.] Kolumna Z., Pamiątka dla rodzin polskich 1861–1866, Kr. 1868 cz. 2 s. 148–9; – Berg M., Zapiski o powstaniu polskim 1863 i 1864 r., Kr. 1900 II 71; [Dąbrowski J.] Grabiec J., Rok 1863, P. 1913 s. 142; Kraków w powstaniu styczniowym, Kr. 1968; Łossowski P., Młynarski Z., Rosjanie, Białorusini i Ukraińcy w powstaniu styczniowym, Wr. 1959; Przyborowski, Historia dwóch lat, III 326, 327, 342; – Avejde, Pokazanija; Dubiecki M., Z przeszłości (1861–1862), Kijów 1910 s. 37; Gregorowicz K., Pogląd krytyczny na wypadki z r. 1861, 1862, 1863, Lw. 1880 I 35, 43; Janowski J. K., Pamiętniki o powstaniu styczniowym, W. 1931 III 298; Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie. Pamiętniki, Pod red. T. Mencla, L. 1966; Ruch rewolucyjny w 1861 r. w Królestwie Polskim, Wr. 1963; Słotwiński A., Wspomnienia z niedawnej przeszłości, Kr. 1892 s. 20, 27, 117; Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, Oprac. S. Kieniewicz, Wr. 1956; – „Nasz Kraj” 1906 (fot.); „Rola” 1910 nr 34 (fot., nekrolog Władysława Laurysiewicza); „Świat” 1910 t. 2; „Tyg. Ilustr.” 1910 nr 36; – Arch. Watykańskie: Archiwum Piusa IX, vol. 1502; WAP w L.: Chełmski Konsystorz Greko-Katolicki, vol. 47, 588, 614, 746, Rząd Gubernialny Lubelski, Wydz. Adm., vol. 1122–1123.
Ryszard Bender