Świderska z Bohowitynów-Kozieradzkich Maria Anna, pseud.: Lubicz, M.Ś., M. Świd. (1849—1926), autorka książek dla dzieci i młodzieży, publicystka, działaczka społeczna.
Ur. 18 XII w Krzemieńcu, była córką Aleksandra Kozieradzkiego (zob.) oraz pochodzącej z rodu szwedzko-kurlandzkiego Julii z Pfaffiusów (ok. 1820 — 1878), córki Jakuba i Anny z Rucińskich. Miała dwóch braci: starszy, Juliusz (ur. 1848), zmarł w niemowlęctwie, a młodszy, Zygmunt Fabian, zwany Muchą (1854—1886), ukończył gimnazjum w Lublinie oraz inżynierię na politechn. w Zurychu, uczestniczył w budowie Kolei Nadwiślańskiej, następnie otworzył dom komisowy w Mohylowie Podolskim, gdzie zginął w wypadku.
Dzieciństwo i młodość spędziła Maria w domu rodzinnym w Krzemieńcu; wśród przyjaciół i znajomych rodziny byli m.in.: Salomea Słowacka-Bécu, Józef Antoni Beaupré i Agaton Giller. Otrzymała staranne wykształcenie domowe, znała języki: angielski, francuski, niemiecki, rosyjski i ukraiński. Od r. 1856 pobierała lekcje gry na fortepianie i skrzypcach, uczyła się też rysunku. W r. 1871 poznała w Lublinie Tytusa Świderskiego i 26 XI 1873 poślubiła go w Jaśle. W r. 1874 przeniosła się z mężem do Krakowa. Ś. zadebiutowała jako pisarka dla dzieci obrazkiem Pierścionek Halki w dodatku do tygodnika „Przyjaciel Dzieci” (1878 nr 27), po którym nastąpiły kolejne opowiadania: Podarek Adasia (nr 29), Jeszcze o gałązce koralu (nr 35), W mieście (nr 43), Na wsi (nr 47) oraz Gawędki Mamy z Alinką o wszystkim, co w pokoju widzimy (1879 nr 15—39 z przerwami). Po śmierci męża w r. 1880 podjęła pracę jako nauczycielka dzieci Felicji z Truskolaskich i Hieronima Romerów w Markowcach (pow. sanocki). Drobne utwory dla dzieci publikowała w tygodniku „Wieczory Rodzinne”, m.in.: Gucia. Z alzackich powiastek J. Girardin’a (1883 nr 28), O kropelce deszczu (1885 nr 14), a w dodatku „Wieczory Rodzinne dla Małych Dzieci” zamieściła w r. 1884 bajki: Zielona panienka (nr 1—3), Bajeczka a nie bajeczka (nr 46, 47) i Co to jest lampa? (nr 52). Opowiadania: Rodzina króla Jana. Szkic historyczny ukazały się w dodatku do „Przyjaciela Dzieci” (1884 nr 19—21), podobnie jak Bohdan i Hańdzia (1886 nr 1—9) oraz Gawędka naukowa brata z siostrą (1886 nr 3—4, 7—8). W „Wieczorach Rodzinnych” (1885 nr 23, 27) ogłosiła powieść Dorcia. W r. 1885 wróciła z córką do Krakowa, gdzie nadal utrzymywała się z udzielania prywatnych lekcji.
Pierwszą książkę, opatrzoną ilustracjami Czesława Jankowskiego, ogłosiła Ś. w r. 1887 pt. Opowiadania historyczne dla młodego wieku (W., wyd. 2 pt. Opowiadania historyczne dla młodzieży, W. 1898, wyd. 3 skrócone, W.—Kr. [1922]); zawierała ona m.in. opowiadanie Ostatni Piast na Szląsku (pierwodr. „Wieczory Rodzinne” 1882 nr 48—51). Książka została oceniona jako «bardzo nierówna» (T. Wodzicka), pływająca «w długim sentymentalnym sosie» (W. Nowicki), ale «nacechowana głęboką znajomością historii, pisana stylem bardzo żywym i poprawnym» (A. Dobrowolski). W r. 1888 wydała Ś., jako dodatek do „Wieczorów Rodzinnych”, opowieść o losach dotkniętej kalectwem dziewczynki pt. Garbusek. Powieść dla dorastających panienek (W.), ozdobioną rycinami Ksawerego Pillatiego; napisana «językiem czystym, poprawnym» (E. Siwiński), była «pozbawiona […] sztywności i suchego moralizowania» (W. Nowicki). W warszawskim „Tygodniku Ilustrowanym” publikowała (1896 nr 45, 51, 1897 nr 9, 16) pod pseud. Lubicz korespondencje z Krakowa. Odwiedzała w Warszawie salon literacki Marii Ilnickiej, a w kierowanym przez nią do r. 1897 tygodniku dla kobiet „Bluszcz” ogłosiła Szkice amerykańskie (1897 nr 33). Dn. 18 IX 1898 gościła z córką w Grodnie u Elizy Orzeszkowej. Listy dotyczące spraw Krakowa przesyłała w l. 1899—1906 również do „Bluszcza”. Na tych łamach publikowała też artykuły o kwestii kobiecej: Z odczytów o wychowaniu w Krakowie wiosną 1905 roku (1905 nr 25, jako M. Świd.) oraz Słówko o haftach, tkaninach i wyrobach rąk kobiecych w krajach słowiańskich (tamże 1908 nr 47). Ś. dużo podróżowała, zwiedziła m.in. Wiedeń, Rawennę, Zagrzeb i Sarajewo, a wrażenia z Dubrownika przedstawiła w szkicu Z kraju czarów i poezji („Tyg. Ilustr.” 1909 nr 27). Z języka niemieckiego przetłumaczyła wspomnienia szwajcarskiej nauczycielki i podróżniczki L. Bögli pt. „Avanti. Listy z podróży naokoło świata” (Lw.—W. 1908), a z języka angielskiego „Czarnogórze i Albania. Szkice z podróży” (W. [1909]) brytyjskiej malarki i podróżniczki M. E. Durham. Podjęła współpracę z „Dziennikiem Kijowskim”, gdzie w r. 1910 (nr 265, 267—270) opublikowała cykl artykułów W bratnim kraju. Kartki z podróży.
Wybuch pierwszej wojny światowej w r. 1914 zastał Ś-ą wraz z córką w Rosji; okres wojny spędziły w Kijowie, Odessie i Symferopolu. W r. 1918 wróciły do Polski, najpierw do Warszawy, a ok. r. 1920 do Krakowa. Potem Ś. osiadła w Tarnowie, w klasztorze sióstr Urszulanek. Wydała w tym czasie Dziennik małej patriotki (Maryjki Bohowityn Kozieradzkiej) 1860—65. (Życie polskie na kresach ukrainnych. Krzemieniec, Kijów, powstanie 63 roku) (Tarnów [1922], wyd. 2, Tarnów [1925]), oceniony jako «interesujący, prawdziwy i wszechstronny obraz epoki» (W. Miłaszewska). Dn. 27 IX 1923 przekazała spuściznę po ojcu do Biblioteki Jagiellońskiej (sygn. 6783 t. 1—3, 9). Zmarła 21 VII 1926 w Tarnowie u urszulanek; została pochowana 26 VII w grobie rodzinnym na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kw. Ha).
W małżeństwie z Tytusem Świderskim (1843—1880), pochodzącym z rodziny greckokatolickiej, historykiem literatury, który po studiach w Petersburgu i Warszawie, zwieńczonych magisterium w r. 1869 z historii, uczył w gimnazjach w Lublinie i Łomży, a następnie w Jaśle i Krakowie (Gimnazjum im. św. Anny), autorem rozprawy o Jędrzeju Morsztynie („Przew. Nauk. i Liter.” R. 6: 1878 z. 9—12), miała Ś. córkę Alinę Świderską (zob.).
Nakładem Wydawnictwa Tow. Szkoły Ludowej ukazały się w l. 1928—9 siedmiotomowe Pisma Ś-iej (Kr.). W r. 1946 wznowiono jej opowiadanie Ostatni Piast na Śląsku, z rycinami Leszka Górskiego (Kr.), a w r. 1947 Dorcię. Powieść dla młodzieży (Kr.).
Reprod. portretu nieznanego twórcy, w: Pisma, Kr. 1928 I; Fot. całej postaci przez Awita Szuberta w B. Jag. (sygn. I.F. 1134 teka 9); — Bibliografia literatury dla dzieci i młodzieży 1918—1939, W. 1995; Boczar E., Bibliografia literatury dla dzieci i młodzieży. Wiek XIX, W. 2010; Estreicher w. XIX; Ilustr. Enc. Trzaski, V; Jazowska-Gumulska M., Ostasz M., Bibliografia piśmiennictwa o literaturze dla dzieci i młodzieży za lata 1945—1956, Kr. 1992; Katalog książek mogących służyć na podarunki dla młodzieży i dorosłym, W. 1891; [Morawska Z.], Katalog rozumowany książek dla dzieci i młodzieży, W. 1895; Neubert F. i in., Bibliografia literatury dla dzieci 1945—1960, W. 1963; Słown. pseudonimów, II, IV; Spis książek poleconych do bibliotek szkolnych, W. 1929; — Grabowski S., Na przyszły pożytek. Z dziejów polskiej prasy dla dzieci 1824—1939, Pułtusk 2001; Jonca M., Enfants terribles. Dziecko złe, źle wychowane w literaturze polskiej XIX wieku, Wr. 2005; Kosmowska I. i in., Kobieta polska, jako autorka pedagogiczna, W. 1912; Kostrzewska E., Ruch organizacyjny ziemianek w Królestwie Polskim na początku XX wieku. Zarys dziejów w świetle prasy, Ł.—Kurowice 2007; Skotnicka G., Barwy przeszłości. O powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży 1939—1989, Gd. 2008; taż, Dzieje piórem malowane. O powieściach historycznych dla dzieci i młodzieży z okresu Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, Gd. 1987; — Orzeszkowa E., Dnie, W. 2001 s. 53, 87; taż, Listy zebrane, Wr. 1976 VIII; Świderska A., Moje wspomnienia, „Słowo Powsz.” 1956 nr 60—251 (z przerwami); taż, Trwa, choć przeminęło, w: Kopiec wspomnień, Kr. 1964; — „Ateneum” T. 2: 1893 z. 1 (F. Łagowski); „Bluszcz” 1887 nr 51 (M. Ilnicka), 1923 nr 12 (W. Miłaszewska); „Dzien. Chicagowski” 1908 nr 108 (Z. Leitgeber); „Gaz. Warsz.” 1886 nr 285A, 1887 nr 337; „Ilustr. Kur. Codz.” 1922 nr 173; „Kłosy” 1887 nr 1124, 1888 nr 1175 (W. Nowicki); „Książka” 1908 nr 6 (W. Jabłonowski); „Kur. Codz.” 1887 nr 347 (A. Dygasiński), 1897 nr 347; „Kur. Liter.-Nauk.” 1930 nr 19 ([T. Sinko], R.); „Odrodzenie” 1948 nr 6 (K. Kuliczkowska); „Przegl. Powsz.” 1898 nr 3 ([T. Wodzicka] T.W.); „Przegl. Tyg.” 1887 nr 1 (W. K. Zieliński), nr 52 ([E. Siwiński] E.S.); „Świt” 1886 nr 144 ([J. Sawicka] Ostoja); „Tyg. Ilustr.” 1898 nr 2 ([A. Dobrowolski] d.); — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1926: „Czas” nr 168, „Głos Narodu” nr 169, „Ilustr. Kur. Codz.” R. 17 nr 203, „Kur. Wil.” nr 173; — B. Jag.: sygn. 7366 III (koresp., wiersze, notatki i rysunki, wycinki z gazet); B. Narod.: sygn. 2874, 7140 (koresp.); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: sygn. 2159 t. 18 (mater. do słown. biogr. M. Frąckiewicza); B. Ossol.: sygn. 12423/I (koresp.); IBL PAN: Kartoteka bibliogr. A. Bara.
Bibliogr dot. Tytusa Świderskiego: Rys., karykatura uczniowska w B. Jag., sygn. 7366 II; Grajewski, Bibliogr. ilustracji; — Dawni pisarze pol., IV, V; Grodziska-Ożóg, Rakowice; Korbut G., Literatura polska, W. 1931 IV; Nowy Korbut, XV (błędy); Słown. badaczy liter. pol., VI; Uniwersytet Warszawski 1870—1915. Materiały bibliograficzne, W. 2004 cz. 2, 3; — Jakóbiec M., Literatura rosyjska wśród Polaków w okresie pozytywizmu, Wr. 1950; Kaproń A., Cudzoziemscy nauczyciele gimnazjum lubelskiego w latach 1815—1915, L. 2001; Kieniewicz S., Akademia Medyko-Chirurgiczna i Szkoła Główna (1857—1869), w: Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807—1915, W. 1981; Księga pamiątkowa 70-lecia Państwowego Gimnazjum imienia króla Stanisława Leszczyńskiego w Jaśle (1868—1938), (Jasło 1938); Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. św. Anny; Nowak Dłużewski J., Adam Bełcikowski (1839—1909), w: Z dziejów polonistyki warszawskiej, W. 1964 s. 170; Potoczny J., Dorobek naukowy nauczycieli gimnazjów klasycznych w Galicji autonomicznej, w: Myśl edukacyjna w Galicji 1772—1918. Ciągłość i zmiana, Rzeszów 1996; — Dygasiński A., Listy, Wr. 1972; Grzybowska K., Estreicherowie. Kronika rodzinna, Kr. 2010; Listy Matejki do żony Teodory (1863—1881), Kr. 1927; Pół wieku wspomnień uczniów gimnazjum im. B. Nowodworskiego (św. Anny) w Krakowie, Kr. 1938; „Roczn. AU i PAU” 1877—9; Szkoła Gł. Warsz. Mater., I; — „Tyg. Ilustr.” 1879 nr 168 (P. Chmielowski), 1880 nr 245 ([B. Chlebowski] Br. Ch., wg fot., drzeworyt A. Regulskiego); — Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Czas” 1880 nr 47, 49, „Gaz. Warsz.” 1880 nr 57, „Gwiazda” (Pet.) 1882 s. 123, „Przegl. Tyg.” R. 15: 1880 nr 11; — B. Jag.: sygn. 7366 III (koresp., wspomnienia z r. 1871, wycinki z nekrologami); B. Publ. w W.: sygn. akc. 16 (list Ś-ego do Ignacego Radlińskiego z r. 1878).
Michał Mesjasz