Szczepańska Maria Klementyna (1902–1962), muzykolog.
Ur. 13 V w Złoczowie, była córką Jana (zm. 1934) i Barbary Marii z Fryczów. Ojciec S-iej był filologiem klasycznym, nauczycielem łaciny i greki w IV Gimnazjum we Lwowie, lektorem na UJK, autorem rozpraw: „Zatoka neapolitańska” („Sprawozdanie Dyrekcji IV Gimnazjum we Lwowie za r. szk. 1908”, Lw. 1908) i „Kilka uwag o oryginalności Georgik Wergilego” („Sprawozdanie Dyrekcji Gimnazjum im. Jana Długosza we Lwowie za r. szk. 1928/29”, Lw. 1929). W serii „Biblioteka pisarzy łacińskich i greckich do użytku w szkołach średnich” wydawał teksty Cycerona, m.in. „Wybór mów” (Lw. 1913), „Wybór z pism retorycznych, filozoficznych i listów” (Lw. 1914) oraz „Wybór z pism filozoficznych” (Lw. 1921, wyd. 2, Lw. 1923), a także „Wybór bajek” Fedrusa (W. 1919–24) i „Żywoty sławnych mężów” Neposa (Ł. 1928). Opracował „Wypisy łacińskie...” (Lw.–W. 1922, wyd. 2–3, 1923–4) i „Tłumaczenia do ćwiczeń polsko-łacińskich” (Lw. 1925, wyd. 2, Lw. 1927), a wspólnie ze Stanisławem Pilchem „Ćwiczenia polsko-łacińskie...” (W. 1924, wyd. 2, W. 1926). Napisał podręcznik dla szkół średnich „Kultura klasyczna w zarysie” (Lw. 1922), a jego wersję poszerzoną, dwutomową, wydał w r. 1931 (Lw.) wspólnie ze swym dawnym uczniem, Janem Parandowskim. Pod krypt. Dr. J.S. opracował „Streszczenie dziejów Polski (do czasów najnowszych)” (Lw. 1922) oraz „Wyciąg z historii powszechnej z uwzględnieniem historii polskiej” (Lw. 1903, wyd. 2, Lw. 1929).
S. uczyła się we Lwowie w Gimnazjum Humanistycznym oraz w Konserwatorium Polskiego Tow. Muzycznego (PTM), gdzie była uczennicą Marii Sołtysowej w klasie fortepianu. Maturę w Gimnazjum zdała w r. 1920. Konserwatorium ukończyła w r. 1922 z wyróżnieniem, po czym rozpoczęła na UJK studia muzykologiczne; jako przedmiot poboczny wybrała archeologię klasyczną. Dn. 19 XI 1926 uzyskała stopień doktora filozofii na podstawie dysertacji Rękopis 52 Biblioteki Krasińskich w Warszawie i jego znaczenie dla historii muzyki średniowiecznej w Polsce (dwustronicowe streszczenie w „Spraw. Tow. Nauk we Lw.” 1928), napisanej na seminarium Adolfa Chybińskiego. W r. 1926 została asystentką w kierowanej przez niego Katedrze Muzykologii (prowadziła zajęcia z harmonii i kontrapunktu). W r. 1929 zdała egzamin magisterski z muzykologii na podstawie pracy Wielogłosowe opracowania hymnów mariańskich w rękopisach polskich („Kwart. Muzycz.” 1928/9 z.1–4), dający jej możliwość nauczania w szkołach muzycznych. Była członkiem korespondentem Société Française de Musicologie, należała do Stow. Miłośników Dawnej Muzyki Polskiej i do Tow. Naukowego we Lwowie.
W l. 1927–30 ogłosiła S. kilka rozpraw i przyczynków: Do historii polskiej pieśni z XV wieku („Przegl. Muzycz.” 1927 nr 5, 6, osobno P. 1927), Hymn ku czci św. Stanisława z XV wieku. Przyczynek do historii średniowiecznej muzyki w Polsce (tamże 1928 nr 7, 8, 12, osobno P. 1928), Do historii muzyki średniowiecznej w Polsce („Hosanna” 1928 nr 10, 11, osobno Tarnów 1928), Do historii muzyki wielogłosowej w XV wieku. U źródeł wielogłosowej muzyki kościelnej w Polsce (P. 1928), Do historii polskiej muzyki świeckiej w XV stuleciu („Kwart. Muzycz.” 1929 nr 5, osobno W. 1929), na podstawie rękopisu kancjonału Gosławskiego z r. 1488 z Arch. Kapit. Katedralnej na Wawelu Do historii muzyki wielogłosowej w Polsce z końca XV wieku (tamże 1930 nr 8, osobno W. 1930), Do historii wielogłosowego Magnificat (tamże 1930 nr 9). Opracowała też bibliografię prac z zakresu muzyki za l. 1927–30 („Kwart. Muzycz.” 1929 nr 2, 1930 nr 9). Wspólnie z ks. Hieronimem Feichtem przygotowała „Księgę pamiątkową A. Chybińskiego” (Kr. 1930), do której napisała artykuł Nowe źródło do historii muzyki średniowiecznej w Polsce. W l. 1929–39 była lektorem harmonii i kontrapunktu na UJK, a równocześnie uczyła przedmiotów teoretycznych w Szkole Muzycznej im. I. J. Paderewskiego (1929–31) i w Konserwatorium PTM we Lwowie (1931–5).
Od schyłku l. dwudziestych przygotowywała S. dla serii Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej (WDMP) edycję utworów z XVI i XVII w. Były to: „Duma” Anonima (W. 1928 z. 8, wyd. 3, Kr. 1978), „In Te Domine speravi” Wacława z Szamotuł (W. 1930 z. 9, wyd. 2, Kr. 1964, wyd. 4, Kr. 1977), „Tamburetta” Adama Jarzębskiego (W. 1928 z. 11, wyd. 3, Kr. 1967) i „Nova casa” tegoż (W. 1936 z. 15, wyd. 4, Kr. 1977). Ogłosiła też prace o siedemnastowiecznej muzyce polskiej: Z folkloru muzycznego z XVII wieku („Kwart. Muzycz.” 1933 nr 17/18) i O dwunastogłosowym „Magnificat” Mikołaja Zieleńskiego z r. 1611. Do historii stylu weneckiego w Polsce („Pol. Roczn. Muzykologiczny” T. 1: 1935, osobno W. 1935). Okazjonalnie opublikowała rozprawę „Hexameron”, Bellini i Chopin („V. Bellini <1801–1835>. W stulecie śmierci”, Lw. 1935). Popularyzowała twórczość Marcina Leopolity i w artykule Lwowskie arcydzieło muzyki wielkanocnej („Krytyka i Życie” 1936 nr 15) podnosiła wartość jego „Missa Paschalis”. Wspólnie z Janem J. Duniczem, opracowała Bibliografię prac muzykologicznych A. Chybińskiego (W. 1937, dod. do „Muzyki Pol.” 1937 nr 1). Dla radia lwowskiego pisała scenariusze audycji muzycznych.
Po wybuchu drugiej wojny światowej w r. 1939 S. pozostała we Lwowie i w czasie okupacji sowieckiej pracowała nadal w Zakł. Muzykologii UJK (przemianowanego na Uniw. im. I. Franki). Gdy w r. 1940 przeniesiono muzykologię do Państw. Lwowskiego Konserwatorium im. M. Łysenki, była tam starszą asystentką w kierowanej przez Chybińskiego Katedrze Historii Muzyki. W czasie okupacji niemieckiej (1941–4) działalność Konserwatorium była zawieszona, a S. zajmowała się tajnym nauczaniem. Po powrocie władzy sowieckiej i ponownym otwarciu Konserwatorium otrzymała w r. 1944 tytuł p.o. profesora. Wkrótce potem objęła funkcję dziekana Wydz. Teoretyczno-Historycznego utworzonej w tym okresie we Lwowie Państw. Wyższej Szkoły Muzycznej.
W maju 1946, na zaproszenie Chybińskiego, przyjechała S. do Poznania i w prowadzonej przez niego Katedrze Muzykologii Uniw. Pozn. objęła 1 VI t.r. stanowisko starszego asystenta. Początkowo prowadziła ćwiczenia z kontrapunktu i paleografii, potem z analizy form muzycznych, historii muzyki i historii kultury muzycznej. Równocześnie w l. 1948–51 wykładała przedmioty teoretyczno-muzyczne w poznańskiej Państw. Wyższej Szkole Muzycznej. Od r. 1948 współpracowała z Komisją Muzykologiczną PAU. W r. 1949 została adiunktem. W nawiązaniu do swej pracy doktorskiej ogłosiła rozprawę Studia o utworach Mikołaja Radomskiego (wiek XV). Zagadnienia form („Kwart. Muzycz.” 1949 nr 25, 1950 nr 29/30). Na 70-lecie Chybińskiego zamieściła w „Księdze pamiątkowej…” artykuł Nieznana krakowska tabulatura lutniowa z drugiej połowy XVI stulecia (Kr. 1950, osobno pt. Nieznana tabulatura lutniowa z XVI w., Kr. 1951). Dn. 1 IV 1951 awansowała na stanowisko adiunkta. Do serii WDMP przygotowała edycję kolejnych utworów Jarzębskiego: „Chromatica” (Kr. 1950 z. 21, wyd. 3, Kr. 1978), „Bentrovata” (Kr. 1955 z. 27, wyd. 2, Kr. 1964), „Sentinella” (Kr. 1956 z. 32, wyd. 2, Kr. 1965) i „Canzoni” (Kr. 1958 z. 39) oraz opublikowane pośmiertnie „Concerti a 2” cz. 1 (Kr. 1964 z. 51), „Concerti a 2” cz. 2 (Kr. 1965 z. 57) oraz „Concerti a 3” (Kr. 1965 z. 59). W tej samej serii opublikowała ze wstępami i komentarzami cztery zeszyty utworów lutniowych: „Preludia, fantazje i tańce” Jakuba Polaka (Kr. 1951 z. 22), „Preludia, fantazje, tańce i madrygały” Diomedesa Cato (Kr. 1951 z. 24), „Fantazje i villanelle” Wojciecha Długoraja (Kr. 1953 z. 23) oraz „40 utworów na lutnię” Bartłomieja Pękiela (Kr. 1955 z. 30).
Po śmierci Chybińskiego w r. 1952 kuratorem studiów w Katedrze Muzykologii został Tadeusz Szczurkiewicz, a następnie Adam Wiegner z Katedry Filozofii, ale faktycznie obowiązki kierownika Katedry Muzykologii pełniła S. W redagowanej przez Józefa Michała Chomińskiego i Zofię Lissę antologii „Muzyka polskiego Odrodzenia” (Kr. 1953) zamieszczono w opracowaniu S-iej 11 kompozycji lutniowych. Opracowała do serii WDMP utwory Mikołaja Zieleńskiego z pierwodruku z r. 1611: 4-głosową communio „Domus mea” (Kr. 1956 z. 31, wyd. 5, Kr. 1997) i communiones solowe z towarzyszeniem organów: „Exiit sermo inter fratres”, „Si Consurrexistis cum Christo” (Kr. 1957 z. 36) oraz cztery „Communiones per Canto” (Kr. 1961 z. 45). Po otrzymaniu 1 IX 1956 tytułu zastępcy profesora objęła 26 X t.r. stanowisko docenta. Dn. 1 IX 1957 objęła oficjalnie funkcję kierownika Katedry Muzykologii UAM. W tym okresie opublikowała artykuły: Muzyczne opracowania tekstów S. Ciołka („Roczn. Hist.” T. 23: 1957) oraz ważne podsumowanie swoich prac nad muzyką polskiego średniowiecza Zabytki muzyki wielogłosowej XV wieku („Z dziejów polskiej kultury muzycznej”, T. 1 red. Z. M. Szweykowski, Kr. 1958). Na I Międzynarodowym Kongresie Muzykologicznym, poświęconym twórczości Fryderyka Chopina, w lutym 1960 wygłosiła referat Niektóre zagadnienia polskiej muzyki lutniowej XVI w. („The Book of the First International Musicological Congress, devoted to the Work of F. Chopin”, red. Z. Lissa, Warsaw 1963).
W działalności naukowej S-iej szczególne znaczenie mają prace na temat polifonii średniowiecza. Dzięki zgromadzonym w l. trzydziestych i przechowanym przez nią materiałom źródłowym, fotografiom i odpisom z oryginałów, które zaginęły w czasie drugiej wojny światowej, mogły być później opublikowane dzieła m.in. Zieleńskiego i Jarzębskiego, polskie tańce z tabulatury gdańskiej oraz facsimile i transkrypcje ważnego dla historii muzyki europejskiej XV w. rękopisu nr 378 z Biblioteki Narodowej w Warszawie. Uczennicami S-iej były m.in. Krystyna Winowicz i Barbara Chmara-Żaczkiewicz. S. zmarła nagle 18 X 1962 w Poznaniu, została pochowana na cmentarzu Górczyńskim.
S. nie założyła rodziny.
Enc. Muzycz., X; Die Musik in Gesch. u. Gegenwart, XIII; The New Grove Dictionary of Music and Musicians, New York 2001 XXIV; Słown. Muzyków Pol., II; Wpol. Słown. Biogr.; – Muszkalska B., Postać Marii Szczepańskiej w świetle materiałów archiwalnych, w: Muzykologia we Wrocławiu. Ludzie – historia – perspektywy, Red. M. Gołąb, Wr. 2005 s. 105 (fot. S-iej z l. dwudziestych); Muszkieta S., Muzykologia poznańska w latach 1945–1965, „Zesz. Nauk. Pozn. Tow. Muzycz. im. Henryka Wieniawskiego” 1974 nr z maja, s. 51–2, 54; Rudnicka-Kruszewska H., Maria Szczepańska, tamże; – Feicht H., Wspomnienia, Oprac. W. Kałamarz, Kr. 2008 s. 89, 119–20; Sikorski C., Doc. Dr Maria Szczepańska. Wspomnienie pośmiertne, „Ruch Muzycz.” 1963 nr 20 s. 7; Troski i spory muzykologii polskiej (1905–1926). Korespondencja między Chybińskim i Jachimeckim, Oprac. K. Winowicz, Kr. 1983; – „Ruch Muzycz.” 1962 nr 22 (nekrolog S-iej); „Spraw. Tow. Nauk. we Lw.” R. 9: 1929 s. 157–8; – Arch. UAM: Dział Personalny, sygn. 205/6 poz. 140; B. UAM: Papiery S-iej (fot., koresp., prace muzykologiczne); – Informacje Ryszarda Wieczorka z P.
Bibliogr. dot. Jana Szczepańskiego: Hahn W., Bibliographia philologiae classicae et humanisticae polonorum a. 1911–1925, Leopoli 1929; – Parandowski J., Luźne kartki, Wr. 1967 s. 192; – Sprawozdanie Dyrekcji IV Gimnazjum we Lwowie za r. szk. 1908, Lw. 1908 s. 94; – „Gaz. Lwow.” 1934 nr 18 (nekrolog).
Elżbieta Orman i Piotr Poźniak