Krzymuska 1. v. Iwanowska Maria, pseud. Theresita (1878–1923), literatka. Była córką ziemianina Stanisława Krzymuskiego, właściciela wsi Budzisław Kościelny na Kujawach, i Marii z Orzechowskich (zob.). L. 1895–8 spędziła w szkole klasztornej we Francji. W r. 1898 przyjechała do Krakowa, gdzie znalazła się w gronie najbardziej oddanych wyznawców Stanisława Przybyszewskiego. W r. 1899 ogłosiła w „Życiu” i „Krytyce” pierwsze utwory literackie. Wzorowane na prozie poetyckiej Przybyszewskiego, łączyły one egzaltowaną religijność z wybujałym erotyzmem. Zbiór tych utworów złożył się na tom Stygmat, którego pierwsze wydanie ukazało się w r. 1906, a następne w 1909. W r. 1904 ponownie wyjechała do Francji, gdzie przez rok przebywała w klasztorze. Na jesieni 1905 r. przyjechała do Warszawy i wzięła udział w ulicznych manifestacjach patriotycznych oraz w pracach komitetu udzielającego pomocy materialnej rodzinom strajkujących robotników. Na początku r. n. znalazła się w Paryżu, gdzie interesowała się mistycyzmem i sztuką średniowieczną, a zarazem nawiązała kontakty z tamtejszym międzynarodowym środowiskiem artystycznym. Następnie wyjechała do Londynu, m. in. w celu zapoznania się z nowymi angielskimi kierunkami w szkolnictwie (w związku z projektami założenia w Polsce nowoczesnej, eksperymentalnej szkoły dla dziewcząt). Wydarzenia z l. 1905–6 opisała w autobiograficznej powieści U źródeł, ogłoszonej w „Bluszczu” w l. 1912–3, a następnie w r. 1914 w osobnym wydaniu książkowym.
W r. 1907 wyszła za mąż za dziennikarza Feliksa Iwanowskiego. Wyjechała z mężem do Stanów Zjednoczonych, przez dłuższy czas przebywała w Chicago i pracowała w redakcji tamtejszego polskiego dziennika. W r. 1911 powróciła do Europy, w Paryżu nawiązała kontakty z polskimi kołami niepodległościowymi. Podczas wojny światowej przebywała w Warszawie, uczestniczyła w działalności konspiracyjnej, deklarowała się jako zwolenniczka Józefa Piłsudskiego (por. opowiadanie In memoriam, „Bluszcz” 1917 i odb.). W l. 1920–1 przez osiem miesięcy brała aktywny udział w akcji plebiscytowej na Śląsku. Ostatnie dwa lata życia, chora na gruźlicę, spędziła u siostry Julii Kisielewskiej (zob.) w Płocku, gdzie zmarła 6 V 1923 r.
Helsztyński S., Meteory Młodej Polski, Kr. 1969 s. 7–13 (fot.); Kisielewska J., Dokumenty, „Wiad. Liter.” 1930 nr 15; – Arch. PAN Oddz. w P.: Kisielewska J., Listy do Stanisława Helsztyńskiego.
Roman Taborski