Pomezańska z Chłędowskich Maria (Marianna), krypt.: M. P., Maria z Ch. P., Maria z Ch. P*, Maria z Ch. P… (1806–1862), pisarka. Ur. we wsi Wietrzno (pow. Krosno), była córką ziemianina Seweryna Chłędowskiego (zm. 1833) i Marianny z Pułczyńskich, siostrą Adama Tomasza (zob.) i Walentego (zob.) Chłędowskich. Kształciła się na pensji w Przemyślu. Po wyjściu za mąż za komornika granicznego Jana Pomezańskiego (gdy ten owdowiał po jej starszej siostrze Malwinie) zamieszkała z nim w Dukli; jej dom stanowił tam ośrodek bujnego życia towarzyskiego. Po śmierci męża osiadła we Lwowie, prowadziła wówczas rodzaj literackiego salonu, którego stałymi gośćmi bywali m. in. August Bielowski i Zygmunt Kaczkowski. «Była bardzo wykształconą, czytała dużo» – charakteryzował ją jej bratanek Kazimierz Chłędowski. Pociągnięta przykładem starszych braci, zaczęła uprawiać twórczość literacką, drukując od r. 1843 opowiadania i artykuły w czasopismach lwowskich („Dzien. Mód Paryskich”, „Rozmaitości”, „Tyg. Pol.”, „Nowiny”, „Dzien. Liter.”, „Tyg. Lwow.”, „Wianki”) i w krakowskim „Czasie”. Pisywała głównie opowiadania i powiastki o współczesnej, obyczajowej tematyce i umoralniającej tendencji, nierzadko o sensacyjnej akcji (Czarne pierścienie. Powieść, „Rozmaitości” 1845 nr 6–7, Porękawiczne, „Dzien. Mód Paryskich” 1845 nr 5–6, Obraz fantastyczny, tamże 1846 nr 5–6, Uczynek. Powiastka, „Tyg. Pol.” 1848 nr 37–44, Nie ufaj sobie. Powieść, „Nowiny” 1854 nr 57–62). Była również autorką gawęd szlacheckich (np. Dwie nieboszczki. Powieść, „Czas” 1853 nr 293 i n.), artykułów o charakterze reportażowym (np. Jarmark w Krośnie, „Dzien. Mód Paryskich” 1844 nr 13–14, Kilka godzin w Krośnie, „Dzien. Liter.” 1852 nr 33), nie stroniła od polemik (np. z „Myślami o wychowaniu kobiet” Eleonory Ziemięckiej w „Dzien. Mód Paryskich” 1844 nr 3–6). Jedynym oddzielnie wydanym utworem P-iej była obszerna, trzytomowa powieść Gertruda Komorowska (Lw. 1853), podejmująca raz jeszcze spopularyzowane przez „Marię” Antoniego Malczewskiego nieszczęśliwe dzieje żony Szczęsnego Potockiego. Autorka umieściła akcję w znanej sobie dobrze Dukli (dwór Mniszchów), wykorzystując opowieści ludu tych okolic (np. dotyczące pochodzenia nazwy Odrzykoń). Ten rozwlekły, moralizatorski utwór cieszył się przecież współcześnie znaczną poczytnością. Twórczość P-iej, bardzo surowo oceniana już w kilka lat po jej śmierci (np. przez Franciszka Maksymiliana Sobieszczańskiego), uległa rychło całkowitemu zapomnieniu. P. uprawiała także twórczość malarską. Kilka jej nie ogłoszonych powieści, a także rysunki i obrazy przechowywała rodzina. Ok. r. 1860 wzięła w dzierżawę wieś Równe w pow. krośnieńskim, i z powodzeniem na niej gospodarowała. P. zmarła w Równem 15 II 1862.
Z małżeństwa z Janem Pomezańskim pozostawiła syna Justyna.
Enc. Org., XXI (F. M. Sobieszczański); Wurzbach, Biogr. Lexikon, XXIII; Boniecki, II; Uruski, II; – Marczak A., Z tradycji kulturalno-literackich Dukli…, „Podkarpacie” 1971 nr 11; Tyrowicz M., Prasa Galicji i Rzeczypospolitej Krakowskiej 1772–1850, Kr. 1979; – [Bobrowska L.], W odpowiedzi na Słów kilka pani Marii z Ch. P., „Dzien. Mód Paryskich” 1847 nr 5 (odpowiedź P-iej tamże nr 9); Chłędowski K., Pamiętniki, Kr. 1957 I–II; Henryka K., Korespondencja, „Dzien. Mód Paryskich” 1844 nr 8 (odpowiedź P-iej nr 10); Korespondencja K. Szajnochy, Wr. 1959 I–II; Schematismus der Königreiche Galizien und Lodomerien, (Pomezański Jan); – Nekrologi z r. 1862: „Bibl. Warsz.” t. 2 s. 188, „Czas” nr 51 s. 3, „Dzien. Liter.” nr 17 s. 136, „Gaz. Pol.” nr 54 s. 2; – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna.
Rościsław Skręt