Suchorzewski Maria Tadeusz Michał Józefat (1778–1852), żołnierz Legionów Polskich, oficer kawalerii wojsk Księstwa Warszawskiego, uczestnik powstania listopadowego, generał Wojska Polskiego, emigrant.
Ur. w r. 1778 w Sarbinowie w pow. kościańskim (ochrzczony z wody 27 IX t.r., ceremonii dopełniono 14 I 1787 w Pońcu w pow. krobskim), był synem Ignacego h. Zaremba, chorążyca bydgoskiego, właściciela wsi: Gołuchów, Tursko, Macewo (pow. pleszewski), i Marianny Anny z Sokolnickich (zm. przed 1787), córki Kazimierza Sokolnickiego, bratankiem Jana (zob.). Pochodził z wielodzietnej rodziny, jego braćmi byli: Józef Andrzej Stefan Jakub (ochrzczony 26 XII 1758), Marian Kazimierz Franciszek (ochrzczony 15 III 1761), Teodor Ignacy (ochrzczony 31 III 1762), Marian Nepomucen (ochrzczony 15 IV 1763), Wincenty (ochrzczony 25 IV 1764), dziedzic dóbr Kokoszki (pow. krobski), bliźniacy, ochrzczeni 4 II 1767: Maria Walentyn Józef (zm. 1773) i Marian Antoni Jan Nepomucen, Maria Joachim (ochrzczony 12 IX 1769) oraz siostry: Marianna Franciszka Albina (ochrzczona 28 II 1770), Maria Elżbieta Julianna (ochrzczona 29 XII 1775), Maria Józefa i Maria Salomea (ochrzczone 27 I 1780). Wg Norberta Kasparka jedna z sióstr S-ego była żoną Rosjanina, pułkownika Szczerbinina, który zginął w bitwie pod Austerlitz (2 XII 1805); być może chodzi o jego siostrę stryjeczną, córkę Jana (zob.).
S. odebrał patriotyczne wychowanie w domu rodzinnym; być może pod wpływem powstania kościuszkowskiego postanowił poświęcić się karierze wojskowej. Latem 1799 wyjechał do Włoch, gdzie 24 VII t.r. rozpoczął służbę w I Legii Polskiej dowodzonej przez gen. Jana Henryka Dąbrowskiego. W r. 1800, wraz z innymi oficerami z rozbitej Legii, udał się przez Drezno do Francji, gdzie zaciągnął się do Legii Naddunajskiej, dowodzonej przez gen. Karola Kniaziewicza. Dn. 11 VIII t.r. został kapralem 1. baonu, a 18 IX awansował na podporucznika. Uczestniczył t.r. w kampanii letniej oraz kampanii jesienno-zimowej, w której odznaczył się w bitwie pod Hohenlinden (3 XII) i w pościgu za armią austriacką. Zyskał pochlebną ocenę swego krewnego, gen. Michała Sokolnickiego i dzięki jego protekcji awansował 22 III 1801 na porucznika 9. komp. 1. baonu. Po przeniesieniu Legii Naddunajskiej do Włoch, wniósł 25 VI t.r. we Florencji prośbę o dymisję ze względów rodzinnych; uzyskał ją 17 VIII, choć jeszcze 22 XII figurował w wykazie 1. baonu. Z Toskanii wrócił do rodzinnego Sarbinowa.
Po wkroczeniu wojsk napoleońskich do Wielkopolski, S. wstąpił 10 XI 1806 do poznańskiej Gwardii Honorowej. Jeszcze t.r. przeszedł, w stopniu kapitana, do 1. p. kawalerii narodowej, przemianowanego następnie na 5. p. strzelców konnych. W szeregach tej jednostki walczył w styczniu 1807 na Pomorzu pod Tczewem, Miłobędziem i Gdańskiem. W czasie bitwy pod Pasymiem (Passenheim) dostał się 1 I t.r. do niewoli rosyjskiej, w której przebywał sześć miesięcy. Po powrocie do pułku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Virtuti Militari. Wraz ze swym pułkiem odbył kampanię 1809 r. przeciw Austrii i uczestniczył 19 IV t.r. w bitwie pod Raszynem. Dn. 1 V awansował na szefa szwadronu; dowodził nim pod Sandomierzem (17–18 V), Jarosławiem (24 V) i Włostowicami (7 VII). Awansował 6 X na majora i został przeniesiony do 6. p. ułanów, z którym od 19 XII stacjonował w Warszawie. W szeregach pułku uczestniczył następnie w wojnie z Rosją 1812 r., począwszy od dokonanego przez cesarza Napoleona 23 VI t.r. przeglądu Wielkiej Armii nad Niemnem. Dn. 28 VI rozbił oddział kawalerii rosyjskiej pod Wilnem i na czele pułku wkroczył do miasta. Dn. 22 VII był już w Smoleńsku, gdzie otrzymał Krzyż Legii Honorowej. W bitwie pod Ostrownem (25 VII) został ranny. Brał następnie udział w bitwach pod Borodino (7 IX) i Tarutino (18 X), gdzie ponownie został ranny. Dn. 11 X lub 14 X awansował na pułkownika, a w listopadzie t.r. objął dowództwo 6. p. ułanów. W czasie odwrotu Wielkiej Armii walczył pod Bobrownikami i Małojarosławcem (24 X) oraz uczestniczył w przeprawie przez Berezynę (listopad). W kampanii saskiej 1813 r. dowodził pułkiem w ramach IV korpusu rezerwowego jazdy. Dn. 15 IX t.r. rozbił pod Neustadt oddział kozaków, ale w bitwie pod Lipskiem (16 X), kilkakrotnie cięty pałaszem w głowę, dostał się do niewoli rosyjskiej. Dn. 28 X otrzymał zaocznie Krzyż Oficerski Legii Honorowej. Z niewoli został wypuszczony po zakończeniu działań wojennych.
Dn. 20 I 1815 objął S. dowództwo 2. p. strzelców konnych w tworzonej armii Król. Pol. W tym okresie odznaczono go Orderami św. Anny II kl. (3 XII t.r.) i św. Anny II kl. z brylantami (17 X 1816). Dn. 28 X 1818 otrzymał nominację na generała brygady; objął dowództwo 1. brygady w dywizji ułanów, stacjonującej przez dłuższy czas w Międzyrzeczu oraz został odznaczony Orderami św. Stanisława III kl. (17 X 1819) i II kl. (18 1820). W Warszawie od r. 1820 należał w stopniu czeladnika do loży masońskiej «Bracia Zjednoczeni», skupiającej dawnych żołnierzy napoleońskich. Naczelny wódz, w. ks. Konstanty, uważał S-ego za dobrego dowódcę, o czym świadczyły kolejne odznaczenia, m.in. Order św. Anny I kl. (8 V 1829), pochwała w rozkazie dziennym (28 VII t.r.) oraz przyznanie Znaku Honorowego za 20 lat służby (24 V 1830).
Po wybuchu powstania listopadowego S. na rozkaz gen. Józefa Chłopickiego przepuścił wycofujące się wojska rosyjskie, dowodzone przez w. ks. Konstantego. Dn. 23 I 1831 objął dowództwo dyw. ułanów, wzmocnionej artylerią. Na początku lutego otrzymał zadanie obrony Siedlec, jednak 9 II t.r. wycofał się z miasta pod naporem znacznie słabszych sił rosyjskich. Wódz naczelny gen. Michał Radziwiłł pozbawił go za to 22 II komendy nad dywizją; 26 II przesunięto go do rezerwy. Niefortunne dowodzenie S-ego ostro skrytykował m.in. gen. Józef Załuski. Jednak w opinii Wacława Tokarza był S. tylko wykonawcą poleceń naczelnego dowództwa. W końcowej fazie powstania, podczas oblężenia Warszawy, S. wezwany przez wodza naczelnego gen. Kazimierza Małachowskiego, uczestniczył 7 IX w radzie wojennej. Po kapitulacji Warszawy otrzymał 13 IX przydział do sztabu nowego wodza naczelnego gen. Macieja Rybińskiego. Podczas narady generalicji 28 IX w Szpetalu był jednym z pięciu generałów (obok Ludwika Paca, Stanisława Wojczyńskiego, Stefana Ziemięckiego, Emiliana Węgierskiego) sprzeciwiających się bezwarunkowej kapitulacji wojsk powstańczych.
Po upadku powstania listopadowego udał się S. przez Prusy do Francji, gdzie osiadł na stałe. Za udział w powstaniu rząd rosyjski skonfiskował jego majątek Gumbele (pow. kalwaryjski, gub. augustowska). Na emigracji S. nie był aktywny politycznie, wiadomo jedynie, że po wybuchu Wiosny Ludów został 28 III 1848 członkiem Tow. Demokratycznego Polskiego. Wg Tokarza był przez współczesnych lubiany i ceniony za prawość, odwagę i patriotyzm. Zmarł 17 III 1852 w Paryżu, został pochowany na cmentarzu Montparnasse.
W małżeństwie z Teresą z Turczynowiczów S. nie miał dzieci. Po r. 1852 żona S-ego wróciła do swego rodzinnego majątku Urdomina (pow. kalwaryjski, gub. augustowska), gdzie zmarła 11 VII 1869.
Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych na emigracji od roku 1831, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII 405; Inskrypcje grobów polskich na cmentarzach w Paryżu. Montparnasse, Oprac. M. Gmurczyk-Wrońska, A. Wroński, W. 1991; Krawiec L., Lista członków Towarzystwa Demokratycznego Polskiego z lat 1832–1851, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., I; Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Małachowski–Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Pachoński J., Słownik biograficzny oficerów Legionów Polskich 1796–1807, Kr. 1998–2003; Wesołowski Z., Order Virtuti Militari i jego kawalerowie, Miami 1992; – Barzykowski, Hist. powstania, II; Britten-Austin P.,1812 Marsz na Moskwę, Gd. 2002 s. 42, 92; Gadon, Emigracja pol., III 241; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1807–14; Gembarzewski, Wojsko Pol., 1815–30, s. 102, 104, 112; Gnat-Wieteska Z. L., Gwardie honorowe. Gwardia królewsko-polska i oddziały przyboczne w latach 1806–1831, W. 2002; Iwaszkiewicz J., Litwa w roku 1812, W. 1912 s. 70–1; tenże, Wykaz dóbr ziemskich skonfiskowanych przez rządy zaborcze 1773–1867, W. 1929; Kozłowski E., Wrzosek M., Historia oręża polskiego w latach 1795–1939, W. 1984 s. 166, 192; Kukiel M., Wojna 1812 roku, Kr. 1937 I 296; Lelewel, Listy emigracyjne, II–IV; Łukaszewicz M., Armia księcia Józefa 1813, W. 1986; Pachoński J., Legiony Polskie, W. 1971 III; Sokolnicki M., Generał Michał Sokolnicki, W. 1912 s. 253; Tarczyński M., Generalicja powstania listopadowego, W. 1986; Tokarz W., Wojna polsko-rosyjska 1830 i 1831, W. 1994; – Chłapowski D., Pamiętniki, P. 1899 cz. 1 s. 7; Dał nam przykład Bonaparte. Wspomnienia i relacje żołnierzy polskich 1796–1815, Red. R. Bielecki, A. Tyszka, Kr. 1984 I, II; Fredro A., Trzy po trzy, Oprac. K. Czajkowska, W. 1987 s. 53, 67, 218; Lubowiecki J., Pamiętniki, Oprac. N. Kasparek, L. 1997 (informacja o siostrze S-ego); Połujański A., Wędrówki po guberni augustowskiej w celu naukowym odbyte, W. 1859 s. 147; Prądzyński I., Pamiętniki generała…, Kr. 1909 IV; Sprawozdanie z funduszów złożonych przez wychodźców polskich na wystawienie pomnika grobowego śp. Tadeuszowi Suchorzewskiemu jenerałowi dywizji Wojsk Polskich, 17 III 1853…, Paris 1853; Teki Dworzaczka. CD–Rom, Kórnik –P. 1997; Weyssenhoff J., Pamiętniki generała…, W. 1904 s. 225, 236; Załuski J., Wspomnienia, Kr. 1976 s. 346, 348, 350; Źródła do dziejów wojny polsko-rosyjskiej 1830–1831 r., Wyd. B. Pawłowski, W. 1931 I; – „Czas” 1852 nr 78 (nekrolog S-ego); – B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1831, 1838, 2301 (nekrolog S-ego); – Mater. Red. PSB: Życiorys S-ego pióra Stefana Pomarańskiego.
Michał Baczkowski