Spokorny Maurycy (Mojżesz) (1859–1917), farmaceuta, przedsiębiorca, działacz społeczny. Ur. 1 VIII w Ostrołęce, był synem Jana (Izaaka), poborcy podatkowego, i Teofili (Estery) z Bernsteinów (Bornsteinów).
S. uczył się w gimnazjum w Łomży, następnie odbył praktykę w aptece Wilbuszewicza w Białymstoku. Od r. 1880 studiował farmację na Cesarskim Uniw. Warszawskim i uzyskał w marcu 1884 tytuł prowizora. Po studiach zamieszkał w Łodzi i dzięki pomocy teścia, L. Friedländera, współwłaściciela łódzkiej «Tkalni Wełnianej i Jedwabnej Friedländer i Tineman, dawniej Schmidt i Pfietze», odkupił w r. 1884 od Fryderyka Müllera aptekę przy ul. Piotrkowskiej. Działał też, jako prezes, w Stow. Pielęgnowania Chorych «Bikur Cholim». W r.n. wyjechał do Niemiec, gdzie pracował jako robotnik w fabryce waty i po powrocie założył wspólnie z Ottonem Tinemanem przy ul. św. Julii 29 pierwszą w Król. Pol. fabrykę materiałów opatrunkowych, której znaczną część produkcji (ok. 60 ton rocznie) eksportowano do Rosji. W r. 1887 za swą watę higroskopijną S. otrzymał dyplom uznania II st. na Wystawie Higienicznej w Warszawie, której był współorganizatorem. Z nieznanych powodów sprzedał fabrykę lekarzowi Stanisławowi Bartkowiczowi i w r. 1890 wymienił się z F. Müllerem aptekami, a wreszcie oddał własną w dzierżawę. W r. 1893 wystąpił do władz Łodzi o zezwolenie na otwarcie zakładu i pijalni wód mineralnych obok parku miejskiego. Uzyskawszy zezwolenie, przy poparciu Stow. Lekarzy m. Łodzi, którego był członkiem, budował w l.n. (do r. 1901) tzw. Inst. Wód Mineralnych.
W poł. l. dziewięćdziesiątych S. został reprezentantem na Król. Pol. Tow. Akcyjnego «Siemens-Halske» z Berlina; w imieniu tej spółki podjął w r. 1895 zabiegi o koncesję na budowę w Łodzi elektrowni miejskiej, która miała też objąć elektryfikację oświetlenia i komunikacji miejskiej. W ostrej walce z konkurencyjną grupą Juliusza Kunitzera, popieraną przez magistrat i administrację rosyjską, zdołał S. uzyskać interwencję Min. Spraw Wewnętrznych w Petersburgu na korzyść swoich wspólników i doprowadził do podpisania kontraktu między miastem a spółką «Siemens-Halske» w r. 1904 (ale bez koncesji na budowę linii tramwajowych). Tę samą propozycję skierował do władz warszawskich. Ostatecznie skoncentrował się na problemie wymiany konnej komunikacji tramwajowej na elektryczną w Warszawie. Przeniósł się tam i w imieniu firmy «Siemens-Halske» od marca 1902 kierował opracowaniem projektów technicznych i planów finansowych tego przedsięwzięcia. W styczniu 1903 przyłączył się do spółki kapitalistów warszawskich m.in. Seweryna Czetwertyńskiego, Macieja Mikołaja Radziwiłła i Michała Woronieckiego p.n. Tow. Akcyjne Tramwajów Miejskich, które wygrało konkurs na eksploatację tramwajów konnych oraz przerobienie ich na elektryczne; wkrótce objął kierownictwo spółki. T.r. sprzedał Michałowi Lipcowi i J. Zundelewiczowi swoją łódzką aptekę. W r. 1904 przeszedł S., wraz z żoną, z wyznania mojżeszowego na katolicyzm. W r.n. nabył sześciokondygnacyjny dom w Warszawie przy Al. Ujazdowskich 11 (róg ul. Szopena). W l. 1905–8 nadzorował prace związane z wprowadzaniem trakcji elektrycznej oraz zainicjował w r. 1905 budowę odrębnej elektrowni tramwajowej przy ul. Przyokopowej na Woli. Po uruchomieniu pierwszej elektrycznej linii tramwajowej 26 III 1908 został naczelnym dyrektorem oraz członkiem zarządu Tramwajów Miejskich w Warszawie. W czasie budowy S. popierał przedsiębiorstwa polskie, jak również potem dbał, aby obsługę tramwajów obsadzać Polakami. Organizował specjalistyczne kursy dla motorniczych, konduktorów i pracowników obsługi technicznej w remizach, a także ułatwiał wyjazdy młodzieży do zagranicznych warsztatów w celu fachowego dokształcenia. Dla pracowników tramwajowych założył Kasę Zapomogowo-Pożyczkową, a dla ich dzieci – trzy bezpłatne ochronki. W r. 1912 zainicjował założenie Szkoły Przemysłowo-Rzemieślniczej dla młodzieży rodzin tramwajarskich, finansowanej przez zarząd Tramwajów Miejskich, której budowę rozpoczęto przy ul. Hożej 88 (zakończono po przerwie wojennej i otwarto już po śmierci S-ego). Równocześnie już w październiku 1912 powierzył Helenie Skłodowskiej-Szalayowej uruchomienie w budynku szkoły Pawła Chrzanowskiego przy ul. Smolnej pierwszej klasy szkoły zawodowej, do której przyjmowano wyłącznie dzieci z ochronek tramwajarskich (późniejsze Gimnazjum Miejskie im. gen. J. Sowińskiego). W związku z elektryfikacją warszawskich tramwajów S. był kilkakrotnie atakowany w artykułach prasowych (inspirowanych prawdopodobnie przez konkurentów), m.in. w gazetach „Novoe Vremia” w r. 1911 i „Godzina Polski” w r. 1916, w których wysuwano przeciw niemu zarzuty nieuczciwości, brania i dawania łapówek oraz wypominano żydowskie pochodzenie i niekompetencję (studia farmaceutyczne). W r. 1911 znalazł się S. wśród inicjatorów założenia Tow. Akcyjnego «Elektryczność–Gaz–Trakcja», którego celem była budowa i eksploatacja przedsiębiorstw związanych z elektrycznością i gazem w całej Rosji; spółka ta zaproponowała m. Kaliszowi budowę elektrowni, przejęła elektrownię w Sosnowcu i przygotowywała się do budowy kolejek dojazdowych do Sosnowca. W r. 1913 wraz z A. Wyszniegradzkim i kilkoma kapitalistami łódzkimi przystąpił S. do walki o koncesję na budowę kolejek podmiejskich w okolicach Warszawy, proponując trakcję Grodzisk–Warszawa–Otwock. Dzięki poparciu Banku Międzynarodowego z Petersburga oraz Min. Finansów jego grupa pokonała cztery inne konsorcja i przeszkody ze strony zarządu Tow. Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej. Realizacji projektu przeszkodził wybuch pierwszej wojny światowej.
S. był jedną z pierwszych osób, którym Arnold Szyfman przedstawił projekt budowy Teatru Polskiego w Warszawie i jednym z głównych inicjatorów założonego we wrześniu 1912 Tow. Akcyjnego Budowy i Eksploatacji Teatrów w Król. Pol.; został jego wiceprezesem. Wspólnie z Władysławem Potockim wziął na siebie poważną część kosztów budowy teatru, m.in. sfinansował kupno placu przy ul. Karasia, a także zlecił Rudolfowi Dworskiemu opracowanie projektu żelaznej kurtyny i sceny obrotowej; teatr otwarto 29 I 1913. Ponadto współpracował przy elektryfikacji oświetlenia w warszawskim Zamku Królewskim. W czasie pierwszej wojny światowej jako członek Polskiego Komitetu Sanitarnego (1915–16) organizował transport rannych z warszawskich dworców do szpitali. W r. 1916 został usunięty ze stanowiska w Tramwajach Miejskich przez niemiecką administrację okupacyjną. S. był kolekcjonerem malarstwa polskiego, posiadał też duży księgozbiór zasobny w stare druki i zaopatrzony własnym ekslibrisem. Był członkiem dożywotnim (tj. ofiarodawcą) Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie. Autorzy wspomnień pośmiertnych zgodnie podkreślali niepospolity talent organizacyjny, wielką energię i pracowitość S-ego; A. Szyfman nazwał go człowiekiem rozsądnym i praktycznym», z kolei Roman Jasiński przekazał, że miał S. «gest szeroki, iście wielkopański». S. zmarł 18 XII 1917 w Warszawie, pochowany został na cmentarzu Powązkowskim (kw. 22-I/II-25/27).
W małżeństwie z Rozą (po chrzcie: Ireną) z Friedlanderów miał S. trzy córki, wszystkie wydał za «rdzennych Polaków, a co jeszcze ciekawsze – za nie pachnących groszem artystów» (R. Jasiński). Maria była żoną muzyka Stefana Malinowskiego (zob.), druga córka wyszła za mąż za Feliksa Gwiżdża (zob.), literata, potem senatora RP, trzecia – za Henryka Szczyglińskiego (1881–1944), malarza; z tych jedna miała na imię Zofia.
Chwalewik, Zbiory pol., II; – Kikta T., Nekropol farmaceutyczny. Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1985; – Balberyszski M., Łódzki aptekarz Maurycy Spokorny, organizator tramwajów warszawskich, „Wiad. Farmac.” R. 60: 1933 nr 21 s. 278–80 (fot.); Gajewski M., Urządzenia komunalne Warszawy. Zarys historyczny, W. 1979; Kikta T., Działalność społeczna aptekarzy Maurycego Spokornego (1859–1917) i Juliana Różyckiego (1834–1919), „Farmac. Pol.” R. 35: 1979 nr 4 s. 213–16; tenże, Przemysł farmaceutyczny w Polsce (1823–1939), W. 1972 (błędne nazwisko Sporny w indeksie); Lorentowicz J., Teatr Polski w Warszawie 1913–1938, W. 1938 s. XII–XIV; Pytlas S., Łódzka burżuazja przemysłowa w latach 1864–1914, Ł. 1994 s. 54–5, 74–5, 137, 189, 255, 312, 319; Rembieliński R., Zarys historyczny powstania i rozwoju aptek łódzkich, W. 1934 s. 44–5, 48; Żydzi w Polsce odrodzonej, Red. I. Schiper, A. Tartakower, A. Hafftka, W. [1932] II 547; – Spisok studentov Imperatorskago Varšavskago universiteta na 1880/81 akademičeskij god, dod. Spisok farmacevtov, W. [1880] s. 4; Wieržbovskij F., Ukazatel k’ Varsavskim universitetskim izvestijam za 1870–1894 gg, W. 1900 s. 331; – Jasiński R., Trochę wspomnień o mej pracy w przedwojennej redakcji muzycznej Polskiego Radia (1935–1939), „Roczn. Warsz.” [R.] 17: 1984; Ruszczyc F., Dziennik, Oprac. E. Ruszczyc, W. 1994 I; Szyfman A., Labirynt teatru, W. 1964; [Wywiady E. Czekalskiego «Demila» z S-m], „Świat” 1912 nr 52 s. 4, 6–9; – „Dzień” 1912 nr 56; „Kalendarz Pol. Ilustr. dla Wszystkich” 1906; „Kalendarzyk Polit.-Hist. m. st. Warszawy” 1916; „Prawda” 1911 nr 15; „Tyg. Pol.” 1912 nr 6 s. 95; „Wiad. Farmac.” 1886 nr 3 s. 69, nr 26 s. 495, 1887 nr 12 s. 267; „Zdrowie” 1912 nr 11 s. 815; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Godzina Polski” 1917 nr 348, „Kur. Warsz.” 1917 nr 349 (wyd. wieczorne), nr 350–351 (wyd. poranne i wieczorne), „Nowa Gaz.” 1917 nr 629, 631 (wyd. popołudniowe), „Przegl. Techn.” 1918 nr 5/8 s. 46, „Świat” 1918 nr 2, „Tyg. Ilustr.” 1918 nr 1; – AP w Ł.: Akta m. Łodzi, sygn. 2964 (Inst. Wód Mineralnych), sygn. KLS III t. 45 (hip. 262 A) (zapis o chrzcie S-ego); AP w W.: Zbiór Korotyńskich, sygn. X/221, X/222, XI/2330.
Stanisław Konarski
Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia.