Potocki Maurycy Stanisław (1894–1949), właściciel Jabłonny. Ur. 16 V w Warszawie, był synem Augusta (zob.) i Eugenii z Wojnicz-Sianożęckich.

Po śmierci ojca odziedziczył w r. 1906 dobra Jabłonnę, Nieporęt i Białobrzegi pod Warszawą (ok. 7 800 ha). Studiował w Anglii, ale studiów nie ukończył. W czasie pierwszej wojny światowej był oficerem w I Korpusie Polskim gen. Józefa Dowbor-Muśnickiego (od stycznia 1918 w I p. ułanów). Brał udział jako podporucznik I p. Ułanów Krechowieckich w wojnie polsko-ukraińskiej i odznaczył się w walkach o Gródek Jagielloński (marzec 1919). Uczestniczył ochotniczo w wojnie polsko-radzieckiej 1920 r. Po zakończeniu wojny przeszedł do rezerwy w stopniu porucznika ułanów. W okresie międzywojennym nie odgrywał roli politycznej, choć znajdował się jako zwolennik Józefa Piłsudskiego w grupie osób towarzyszących mu przed słynną rozmową z prezydentem Stanisławem Wojciechowskim na Moście Poniatowskiego podczas zamachu majowego. Jako animator życia towarzyskiego Warszawy pozostawał w bliskich stosunkach ze sferami rządowymi. W r. 1926 ofiarował na Zamek Królewski 2 obrazy Canaletta. Był jednym ze współtwórców Automobilklubu Polskiego i pionierów rajdów samochodowych, w których sam startował na samochodzie Bugatti. Aktywny członek Polskiego Związku Łowieckiego, zapraszany był w latach trzydziestych na polowania organizowane przez władze polskie z udziałem dygnitarzy zagranicznych, dzięki czemu zawarł wiele znajomości z czołowymi osobistościami politycznymi Niemiec hitlerowskich i Włoch, m. in. z H. Göringiem i G. Ciano. Niektóre z tych osób brały również udział w polowaniach w Jabłonnie. Poza majątkami, które stopniowo parcelował, P. czerpał także dochody z nieruchomości i udziałów w Hucie Szklanej «Jabłonna», założonej w r. 1922, a zatrudniającej 250 osób.

W pierwszych dniach września 1939 P. wszedł w skład Straży Obywatelskiej w Warszawie i został szefem Wydziału Transportu i Komunikacji. Podczas okupacji wykorzystywał swe znajomości wśród elity hitlerowskiej dla udzielania pomocy aresztowanym Polakom. Działo się to za wiedzą i aprobatą dowództwa Związku Walki Zbrojnej–Armii Krakowej (ZWZ-AK). W czasie przyjęć organizowanych dla dygnitarzy okupacyjnych z szefem policji dystryktu warszawskiego L. Hahnem oraz komendantem Sipo (Sicherheitspolizei) i SD (Sicherheitsdienst) J. Müllerem P., przy pomocy zaufanego plenipotenta i przyjaciela Jana Pętkowskiego, współpracującego zarówno z Polskim Czerwonym Krzyżem (PCK), jak i z dowództwem AK, niejednokrotnie uzyskiwał zwolnienie osób, w których sprawie interweniował. Przechowywane w Jabłonnie Archiwum Poniatowskich w wyniku porozumienia między P-m a warszawskim Archivamtem zostało w r. 1941 przeniesione do Archiwum Skarbowego, a w trzy lata później, tuż przed wybuchem powstania warszawskiego, złożone w Forcie Sokolnickiego, dzięki czemu się uratowało. Po upadku powstania P. osiadł w Ojcowie. Tu na początku marca 1945 został aresztowany i osadzony w więzieniu w Kielcach. W pierwszych dniach sierpnia 1945 oddział «Szarego» – Antoniego Hedy – opanował więzienie, uwalniając więźniów. Wkrótce potem P. przeszedł przez «zieloną granicę». Na jesieni 1945 był już w Londynie. Tam zmarł 15 V 1949. Był odznaczony Krzyżem Virtuti Militari 5 klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych.

P. był dwukrotnie żonaty. Po raz pierwszy poślubił w r. 1914 Teresę z Woronieckich (zm. 1949). Małżeństwo to zostało unieważnione w r. 1928. Powtórnie ożenił się w r. 1929 z Marią z Gąsiorowskich 1. v. Brydzińską (ur. 1900), znaną aktorką. Z drugiego małżeństwa miał córkę Natalię (1929–1974), zamężną 1. v. za Richardem Jennerem, po rozwodzie zamężną 2. v. za Wincentym Poklewskim, z którym również była rozwiedziona.

Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1919–28, Wr. 1977; Materiały do biogr. geneal. i herald. pol., III 224, VI 347; Uruski, XIV 293; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924; Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie. Przewodnik po zespołach, W. 1975; – Drozdowski M., Alarm dla Warszawy, W. 1964; Księga jazdy polskiej, W. 1938 s. 418; Litewski J., Dziewanowski W., Dzieje 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, W. 1932 s. 166, 178, 195, 225, 362; Rychter W., Dzieje samochodu, W. 1979 s. 297; Wojciechowski A., Zarys historii wojennej 1-go Pułku Ułanów Krechowieckich, W. 1929 s. 52; Wrzosek M., Polskie korpusy wojskowe w Rosji w latach 1917–1918, W. 1969; – Archiwum polityczne Ignacego Paderewskiego, Wr. 1974 IV; Cywilna obrona Warszawy we wrześniu 1939, W. 1964; Jarocki R., Rozmowy z Lorentzem, W. 1981; Księga adresowa Polski 1926/7 W. 1926; Regulska H., Dziennik z oblężonej Warszawy, W. 1978; Rocznik Informacyjny o Spółkach Akcyjnych w Polsce, W. 1929 nr 464; [Szembek J.], Diariusz i teki Jana Szembeka (1935–1945), Londyn 1969 III; Walka o dobra kultury. Warszawa 1939–1945, W. 1970 I; Zagórski W., Wolność w niewoli, Londyn 1971; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1949 nr 118; – Centralne Arch. Głównego Urzędu Statystycznego: Wydział Statystyki Rolnej, t. 629; –  Informacje Janiny Herget, Zofii z Tyszkiewiczów Potockiej, Jana Zamoyskiego.

Wojciech Roszkowski