Ronikier Michał Aleksander h. Gryf (1728–1802), stronnik «familii», generał wojsk kor., cześnik litewski. Wg tradycji rodzinnej Ronikierowie pochodzili ze Śląska. Już w XVII w. byli osiedli na Żmudzi. R. był synem Piotra, pułkownika wojsk lit. (zm. po 1764), i Saksonki, Doroty von Cosel.
Po służbie w wojsku saskim karierę w Polsce R. zaczynał ok. 10 XI 1755, gdy, mając dotąd tylko tytuł kamerjunkra J.K.M., otrzymał funkcję generała-adiutanta hetmana polnego lit. Michała Massalskiego. Wiosną i latem 1758 przebywał w Petersburgu z królewiczem Karolem. Zbliżył się wówczas do stolnika Stanisława Poniatowskiego. W styczniu lub lutym 1759 uzyskał patent na generała-majora wojsk kor. Jako stronnik «familii» w marcu 1761 został posłem wiłkomierskim na sejmiku, który zdaniem niechętnego Czartoryskim Matuszewicza «absolute był zerwany» i prawdopodobnie licząc się z opozycją przy rugach R. w ogóle się na sejmie nie pojawił. W kwietniu 1763 w towarzystwie innych bojowników familii uczestniczył w przegranej przez Czartoryskich fundacji Trybunału lit., a we wrześniu t. r. na sejmiku wiszeńskim w gronie doborowej młodzieży «puławskiej» przeprowadzał siłą obiór deputatów po myśli książąt. W czasie ostatniego bezkrólewia był szefem jednego z oddziałów należących do nadwornych zaciągów «familii». Dn. 7 V 1764, w dniu otwarcia sejmu konwokacyjnego, on i jego podkomendni obok wojsk rosyjskich ubezpieczali zamkową bramę. Kilka dni później R. na czele 300-osobowego oddziału, towarzyszącego wojskom rosyjskim, wyruszył w pościg za siłami hetmana Branickiego i gonił go aż do granicy węgierskiej. Po pacyfikacji został nominalnym szefem nadwornej jazdy królewskiej, faktycznie dowodzonej przez gen. Andrzeja Poniatowskiego; niebawem zrezygnował z tej komendy na rzecz Karola Brühla.
Mianowany w grudniu 1764 łowczym nadwornym lit., 19 X 1765 został cześnikiem lit., zaś 12 VI 1766 otrzymał Order Św. Stanisława. Sejm 1766 r. powołał R-a w skład Komisji Wojskowej Kor. Dn. 18 I 1767 R. wziął udział w zebraniu założycielskim loży «Cnotliwy Sarmata» i podpisał dokument założycielski. Latem t. r. bawił w Spa. Na przełomie lipca i sierpnia 1768 był na Rusi, skąd przekazywał królowi wiadomości o zachowaniu się Franciszka Salezego Potockiego i pośredniczył w odciąganiu od konfederacji barskiej części prywatnych wojsk Teodora Potockiego, star. smotryckiego; siły te powierzał R. komendzie Ksawerego Branickiego. Jak się wydaje już wówczas oddawał się przede wszystkim interesom majątkowym, finalizując transakcję kupna dóbr załozieckich (woj. ruskie i podolskie) z wojewodzicem poznańskim Piotrem Potockim. W marcu 1771 wraz ze star. upickim Krzysztofem (?) Puzyną był w Jassach, w głównej kwaterze wojsk rosyjskich. Wobec uwięzienia przez Rosjan szwagra R-a, Józefa Miączyńskiego (w maju 1771), R. wraz z Mikołajem Józefem Radziwiłłem, także szwagrem Miączyńskiego, poręczyli materialnie za uwięzionego (każdy zapłacił po 2 tys. dukatów) i umożliwili mu odzyskanie wolności. Nie wiemy kiedy R. został generałem-lejtnantem; tym tytułem podpisywał się na dokumencie sporządzonym 25 I 1772. W styczniu 1775 prezydował Komisji Skarbowej Kor.
W czasie kampanii sejmikowej przed sejmem 1776 r. R. został przez dwór przeznaczony do poselstwa z woj. czernihowskiego. Pojawiwszy się w początkach lipca 1776 w okolicach Włodzimierza Wołyńskiego najpóźniej 5 VII R. alarmował stamtąd dwór i O. Stackelberga, że Branicki zmierza nie tylko do niedopuszczenia królewskich kandydatów, ale i do zawiązania opozycyjnej konfederacji. Prosił ambasadora o spowodowanie, by rosyjska komenda wojskowa dała na ten sejmik szczególną baczność i zapewniał, że jeśli dowódca wojsk rosyjskich we Włodzimierzu będzie słuchał jego rozkazów, on w pełni zapanuje nad sytuacją. Zaręczenia te nie znalazły pokrycia w faktach; wedle relacji kaszt. czernihowskiego Józefa Ludwika Podhorodeńskiego, przekazanej królowi przez wrogiego kandydaturze R-a Ksawerego Branickiego, R., który wszedł do sejmikowego kościoła w otoczeniu uzbrojonych ludzi, został przez oburzonych tym faktem obywateli rozbrojony i zmuszony do ratowania się ucieczką. Składając Stanisławowi Augustowi relację z niefortunnych starań o poselstwo, R. wskazywał w nich dowód swej nieposzlakowanej dla króla wierności, podawanej przez nieżyczliwych w wątpliwość z racji powinowactwa z Miączyńskimi. Sprawa poselstwa R-a rozważana była jeszcze w końcu lipca i początkach sierpnia 1776, gdy Stackelberg proponował królowi jego kandydaturę z powtórnego sejmiku w ziemi wiskiej. Nie wiadomo, czy projekt ten upadł wskutek przekazanej ambasadorowi opinii, że R. nie jest ani wybitnym mówcą, ani w ogóle człowiekiem, który przynosiłby zaszczyt jakiemukolwiek stronnictwu, czy też wskutek trudności ewentualnego przeforsowania jego kandydatury. Po 1776 r. urywa się ślad udziału R-a w życiu publicznym; nie wiadomo, za co dostał w r. 1785 Order Orła Białego. W początkach r. 1787 zrezygnował z cześnikostwa lit. na rzecz Roberta Brzostowskiego; przywilej na tę dygnitarię, którą Brzostowski zapewne od R-a kupił, wystawił Stanisław August 19 II 1787.
Po ojcu «chudy cale pachołek» (M. Matusiewicz), R. zyskał materialne podstawy aktywności publicznej dzięki ożenkowi z zamożną wdową Marianną Karoliną (a nie Elżbietą, jak podaje T. Żychliński) z Oborskich, córką kaszt. bracławskiego Karola (zob.), wdową po Zygmuncie Linowskim, kaszt. łęczyckim, poślubioną przed 14 II 1759. Linowska, prawdopodobnie blisko związana z bpem Kajetanem Sołtykiem, zapisała R-owi 60 tys. złp. w kontrakcie ślubnym. W początkach 1760 r. otrzymał od hetmana w. lit. Michała Kazimierza Radziwiłła korzystny zastaw, w l. 1768–72 przeprowadzał transakcję kupna Załoziec (miasto i 13 wsi – ok. 86 tys. złp. dochodu rocznego). Sejm rozbiorowy, powołując się na «zawsze życzliwą jego dla majestatu naszego [tj. królewskiego] wierność» przyznał R-owi emfiteuzę na star. chwejdańskie i wojnutskie (oba na Żmudzi) oraz Kryniczany w pow. kamienieckim na Podolu. Te ostatnie drogą wymiany stały się dobrami ziemskimi, co potwierdziła konstytucja sejmowa w r. 1776. Dn. 21 VII 1779 Stanisław August dodał R-owi Nowe Miasto na Żmudzi, przyległość star. chwejdańskiego, także jako 50-letnią dzierżawę. Trzy lata później R. wybudował tu drewniany kościół. W skład dochodów R-a wchodziła też przyznana mu przez Józefa II pensja na star. śniatyńskim w Galicji; w r. 1793 pisał, że pobiera ją od lat kilkunastu. Wg Żychlińskiego R. posiadał nadto Suginty na Żmudzi (tuż pod Nowym Miastem), Czernino i Wakijów w Lubelskiem. Przejściowo był też właścicielem sprzedanej Stanisławowi Poniatowskiemu Góry w ziemi zakroczymskiej. W l. 1782–6 wielokrotnie upominał się R. o zwrot pożyczonej gotówki u podkomorzego lit. Hieronima Radziwiłła, a po jego śmierci korespondował w tej sprawie z woj. wileńskim Karolem Radziwiłłem; w tymże czasie (1784–6) procesował się o Wojnutę z posesorem tej królewszczyzny, Billewiczem. Do połowy lat osiemdziesiątych mieszkał głównie w Załoźcach na Podolu, potem w Nowym Mieście. W r. 1787 rozpoczęła się sekwestracja dóbr załozieckich, których pasywa przewyższały aktywa. Zapewne w związku z tym bankructwem w październiku t. r. przymawiając się królowi o wsparcie materialne przypominał, że ze względu na deficyt skarbu nie domagał się przyrzeczonej mu niegdyś pensji 100 dukatów miesięcznie. W marcu 1794 R. prosił Stanisława Augusta o spowodowanie ingerencji rosyjskich zarządców guberni mińskiej w sprawy spadkowe Woronieckich; liczył, że to ułatwi mu udział w spadku ze względu na pokrewieństwo między Woronieckimi a Miączyńskimi, rodziną jego dwóch ostatnich żon. W lipcu 1794 Wydział Bezpieczeństwa Rady Najwyższej Narodowej rozpatrywał podanie R-a o zgodę na wyjazd do Tylży «dla poratowania sil osłabionych». R. zmarł w r. 1802.
Był R. żonaty trzykrotnie: po śmierci Marianny Karoliny z Oborskich, 1. v. Linowskiej, damy Orderu Krzyża Gwiaździstego w r. 1746, ożenił się z córką woj. podlaskiego Antoniego Miączyńskiego (zob.) Teresą (wniosła mu 500 tys. złp. zabezpieczonych na Załoźcach), a po raz trzeci (12 XI 1781) ze stryjeczną siostrą swej drugiej żony Józefą z Miączyńskich, starościanką kamieniopolską (wniosła 200 tys. złp. posagu). Z pierwszego małżeństwa R. nie pozostawił potomstwa. Z drugiej żony miał syna Antoniego (w r. 1793 jeszcze niepełnoletni), z trzeciej – synów: Stanisława Augusta (ur. 1785) i Kazimierza Józefa (1787–1863). Miał R. otrzymać austriacki tytuł hrabiowski w r. 1783 (Dunin Borkowski), czy też w r. 1785 (Żychliński). Wg Szymona Konarskiego dopiero jego synom, Stanisławowi Augustowi i Kazimierzowi Józefowi, został przyznany tytuł rosyjski w r. 1850.
Estreicher; PSB (Józef Miączyński, Andrzej Poniatowski – R. figuruje tu z błędnym imieniem); Słown. Geogr. (Nowe Miasto, Trawlany, Załoźce); Boniecki, XIV (Linowscy); Borkowski, Almanach; tenże, Panie polskie przy dworze rakuskim, Lw. 1891; Konarski S., Armorial de la noblesse polonaise titrée, Paris 1958; tenże, O heraldyce…, Paryż 1967; Żychliński, X; Diariusz sejmu ekstraordynaryjnego dwuniedzielnego warszawskiego 27 aprilis A.D. 1761 (wykaz posłów); Łoza, Hist. Orderu Orła Białego; tenże, Kawalerowie; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Hass, Sekta farmazonii warsz.; Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, W. 1909–11; Korzon, Wewnętrzne dzieje, IV (błędna informacja, jakoby R. wchodził w skład pierwszego kompletu Komisji Wojskowej Kor.); Nieć J., Młodość ostatniego elekta, Kr. 1935; Rychlikowa I., Losy fortun magnackich w Galicji 1772–1815, „Kwart. Hist.” R. 33: 1988 z. 3; Wilkoszewski W., Rys historyczno-chronologiczny Towarzystwa Wolnego Mularstwa w Polsce, Londyn 1968; – Korespondencja między Stanisławem Augustem a Ksawerym Branickim, Wyd. L. Gumplowicz, Kr. 1872 s. 64; Listy nad wypadkami politycznymi w Polsce pisane w latach 1763 i 1766, P. 1846 s. 59; Lubomirski S., Pamiętniki, Lw. 1925; tenże, Pod władzą księcia Repnina, Wyd. J. Łojek, W. 1971; Materiały do dziejów bezkrólewia po śmierci Augusta III i pierwszych lat dziesięciu panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, Lw. 1857 I 36, 59, 60; Matuszewicz, Diariusz, II; Mémoires du roi Stanislas-Auguste, I; Ostrowski T., Poufne wieści z oświeconej Warszawy, Wr. 1972; Polska stanisławowska w oczach cudzoziemców, W. 1963; Vol. leg., VII 462, 465, VIII 435–6, 686, 774–5, 907–8; – „Kur. Pol.” 1759 nr z 14 II; AGAD: Arch. Król. Pol. 304 k. 95v., Arch. Publ. Potockich 279b/4 k. 756–758, Arch. Radziwiłłów Dz. V 13 265, 13 266, 13 267, Arch. Roskie, Koresp. XVIII 48; B. Czart.: rkp. 685, 607, 698, 700, 723, 736, 842, 847; B. Jag.: rkp. 6128 III, 6147/13; B. PAN w Kr.: rkp. 1, 6, 3391, 3416; – Informacje Jerzego Michalskiego z W. (odnośnie do sejmu 1776 r.).
Zofia Zielińska