Bobrowski Michał (1784–1848), ks., prof. Uniw. Wil. Syn parocha unickiego, Cyryla B-go, pochodzącego ze szlachty podlaskiej, i Anny z Krupskich, urodził się 8 XI we wsi Wólce na Podlasiu. Nauki pobierał najpierw w szkole początkowej w Kleszczelach, później w kolegjum pijarów w Drohiczynie, wreszcie w gimnazjum białostockiem, które ukończył w r. 1806 ze srebrnym medalem. W r. 1808 wstąpił do Semin. Głównego w Wilnie, a poza teologją studjował na uniwersytecie filologję, matematykę, historję naturalną oraz języki klasyczne i nowożytne. Już 15 V 1811 zdobył on stopień magistra filozofji, 24 VI tegoż roku stopień magistra nauk wyzwolonych i publiczną nagrodę 100 rb. za celujące postępy, a w r. 1812 uzyskał stopień magistra teologji. Zawierucha wojenna nie przerwała pracy młodego uczonego, który szczególnie chętnie przebywał w Supraślu, gdzie prowadził systematyczne poszukiwania i badania, uwieńczone m. in. wykryciem rzadkich druków moskiewskich typografów Fiodorowa i Mścisławca. Gdy tylko Uniw. Wil. na nowo rozpoczął pracę, B. znów znalazł się w szeregach akademików, studjując tym razem prawo rzymskie, cywilne i kościelne oraz jęz. hebrajski. Ta gorliwość naukowa B-go sprawiła, że w r. 1814 Uniwersytet zaproponował mu zastępcze objęcie katedry Pisma Św., z czego skorzystał i w jesieni tegoż roku rozpoczął wykłady. Rzecz charakterystyczna, że B. wcale się nie śpieszył z przyjęciem święceń kapłańskich, które przecież otwierały drogę do karjery duchownej. Dopiero w r. 1815 przyjął je, składając przedtem śluby zachowania celibatu. W r. 1817 Uniwersytet, zgodnie zzamiarami księcia kuratora, zaproponował mu wyjazd na trzy lata zagranicę w celu gruntowniejszego przygotowania się do prowadzenia wykładów uniwersyteckich, poznania organizacji wyższych zagranicznych uczelni teologicznych oraz przeprowadzenia studjów nad językami słowiańskiemi i wschodniemi. B. rozszerzył projektowany przez Uniwersytet plan studjów, a podczas podróży, która się przeciągnęła do pięciu lat, składał ks. A. Czartoryskiemu szczegółowe sprawozdania z dokonanych prac. (O wynikach tych prac zagranicą obszernie mówi W. Francew w swem dziele »Polskoje słowianowiedienje«). Po powrocie do Wilna wznowił B. 3 XII 1822 wykłady Pisma Św., mając oprócz tego wykłady z zakresu archeologji biblijnej i jęz. arabskiego oraz prowadząc rodzaj seminarjum, na którem alumni pod jego kierownictwem tłumaczyli teksty Pisma Św., komentując je pod względem filologicznym, gramatycznym, historycznym i archeologicznym, a nie wdając się w roztrząsania dogmatyczne i moralne. Filolog w B-im stale brał górę nad teologiem. 5 VII 1823 uzyskał B. stopień dra teol., a 23 IX tegoż roku został mianowany profesorem zwyczajnym. Karjerajego naukowa jednak nagle się urwała. Kazanie, wygłoszone 27 IV 1824, czyli w okresie prześladowania młodzieży, dało władzom rosyjskim powód do oskarżenia B-go o solidaryzowanie się z filaretami, i został on pozbawiony katedry, tak jak Daniłowicz, Gołuchowski i Lelewel, tylko że znalazł się w sytuacji gorszej, bo jako ksiądz był zależny od swej władzy duchownej. Wyznaczono mu na miejsce pobytu Żyrowice, gdzie przebywał prawie w bezczynności, zajmując się jedynie porządkowaniem swych prac, a przedewszystkiem obszernego dziennika podróży. Po dwóch latach uzyskał amnestję i 17 II 1826 został przywrócony w prawach profesora zwyczajnego, z zakazem jednak wygłaszania publicznych kazań i zajmowania administracyjnych stanowisk na Uniwersytecie. Zakaz ten został zniesiony w r. 1827. Przed wyjazdem do Wilna spotkało B-go wielkie nieszczęście: wskutek jego własnej nieostrożności podczas pracy późnym wieczorem zapaliły się od świecy na biurku i zginęły jego rękopisy, zawierające opracowany dziennik podróży i szereg prac naukowych. W kwietniu 1826 rozpoczął B. wykłady Pisma św. oraz jęz. starocerkiewnosłowiańskiego. Intensywnej pracy naukowej przeszkadzały coraz liczniejsze obowiązki, wkładane nań przez Uniwersytet i władze duchowne. B. był członkiem Rady Semin. Gł. i właściwym motorem tej Rady, był członkiem Komitetu cenzury, zarządzającym kapitulnemi majątkami Waką i Szeszolami, proboszczem kościoła Św. Mikołaja, dziekanem wileńskim etc. Nie można się dziwić, że i w tym drugim okresie profesorskiej działalności B-go drukowanych prac było niewiele. Z pierwszego okresu oprócz Kazania na dzień pogrzebu ś. p. ks. J. K. Chodaniego (Wil. 1823) i Mowy na uroczystym obchodzie żałobnego nabożeństwa za duszę. ś. p. Piusa VII (Wil. 1823) pochodzi tylko kilka artykułów w »Dziejach Dobroczynności« i »Dzienniku Wil.«. Z drugiego – przekład pracy M. Sowicza »Uwagi nad nieumiejętnością jęz. słowiańskiego literalnego w Dalmacji« (Wil. 1826), przekład, a właściwie twórcza przeróbka z niem. na łac. J. Jahna »Archaeologia Biblica« (Wil. 1829), Nekrolog ks. Platona Sosnowskiego (Wil. 1828) i Wspomnienia o znakomitych profesorach Wil. Akad. i Uniw., wygłoszone na jubileuszu Uniw. Wil. w r. 1828, wydrukowane zaś w sto lat później, w związku z nowym jubileuszem (»Alma Mater Vil.« 1929, nr 9). W r. 1833 została wydana ostatnia publikacja B-go: Katechizm dla młodzi rz.-kat. wyznania, uczącej się w naukowych zakładach Rosji. Likwidacja Uniw. Wil. i powstanie na jego gruzach dwóch akademij przekreśliło działalność naukową B-go. Dla księdza unity miejsca wśród profesorów Akad. Duch. rz.-kat. już nie było. Otwierały się teoretycznie inne perspektywy przed B-im: wakowały przecież wówczas trzy biskupie katedry unickie, a jednak ten od szeregu lat najpoważniejszy kandydat na biskupa nietylko nie otrzymał mitry biskupiej, ale dostał całkiem nieoczekiwaną nominację: na stanowisko proboszcza w Szereszowie, pow. prużańskiego. Degradacja była gwałtowna i upokarzająca, lecz całkiem zrozumiała ze względu na zbliżającą się likwidację unji. Bp Siemaszko dobierał sobie pomocników, oddanych mu bez zastrzeżeń. B., gdyby zechciał się przeciwstawić Siemaszce, stałby się groźnym przeciwnikiem. Zepchnięty na stanowisko prowincjonalnego proboszcza, całkowicie zależny od szeregu zwierzchników, ślepo słuchających rozkazów Siemaszki, załamał się ostatecznie i w r. 1837 podpisał zobowiązanie przejścia na prawosławie. Po likwidacji unji »awansował«: został sobornym protojerejem i dziekanem prużańskim. Umarł opuszczony i zapomniany 21 IX 1848, padając ofiarą epidemji cholery.

Podstawowa bibljografja prac o B-im w książce W. Charkiewicza, Bez steru i busoli (sylwetka ks. prof. M. B.), Wil. 1929; dodać należy źródła: Akty izdaw. Wil. Arch. Kom. XVI; Teki M. Bobrowskiego w B. Zamoyskich, rkp 275, 872, 1657; Kurat. Wil. w Muz. Czartoryskich, teka 45 i Arch. Państw. w Wilnie, K. G. G. 1824, nr 274; Arch. Akt Dawn. w W., Kol. Duch. gr.-kat. nr 2051; z nowszych opracowań: Birżyszka M., art. w Lietuv. Enciklop.

Walerjan Charkiewicz