Straszewski Michał Franciszek (1786–1820), kapitan szwoleżerów, asesor Komisji Włościańskiej.
Ur. 9 X (wg S. Kirkora 29 IX 1784, wg R. Bieleckiego 9 I 1785) w Łuczycach (woj. krakowskie), był synem Antoniego (1726–1791), dziedzica znacznych dóbr w pow. krakowskim, i jego drugiej żony, Tekli z Chomętowskich (zm. 1825), potem zamężnej za Michałem Paszewskim. Informacje o rodzeństwie S-ego w biogramie przyrodniego brata, Floriana Straszewskiego (zob.).
S. uczył się prawdopodobnie w l. 1787–1802 w Gimnazjum św. Anny w Krakowie, które ukończył z wynikiem celującym. Na mocy testamentu ojca oraz działów rodzinnych został dziedzicem 1/5 dóbr Łuczyce i Kocmyrzów pod Krakowem o łącznej wartości ok. 78 tys. złp.; ze wsi Łuczyce matka zapisała mu ponadto (27 VI 1804) 1 tys. złp. dochodu rocznie. W r. 1805 wylegitymował się ze szlachectwa w Galicji Zachodniej. Po wkroczeniu wojsk napoleońskich na ziemie polskie opuścił S. Galicję i 25 XII 1806 zaciągnął się do kawalerii Ks. Warsz. Dn. 25 V 1807 przeniesiony został do 1. p. szwoleżerów Gwardii, co wiązało się z koniecznością sprawienia konia i munduru na własny koszt. Po zawarciu pokoju w Tylży udał się z pododdziałami pułku przez Niemcy i Francję do Hiszpanii. Dn. 1 IV 1808 awansował na brygadiera (kaprala), a 15 VIII t.r. na wachmistrza. Wraz z pułkiem brał udział w kampanii 1808 r. w Hiszpanii, a następnie w wojnie 1809 r. przeciw Austrii. W l. 1810–11 walczył ponownie w Hiszpanii. Dn. 16 IV 1810 przyrodni brat S-ego, Florian zapisał mu 30 tys. złp. celem utrzymania Kocmyrzowa i Łuczyc w rękach rodziny; przebywającego na wojnie S-ego reprezentował pełnomocnik.
W lutym 1811 przeniósł się S. do powołanego przez Napoleona 2. p. ułanów Legii Nadwiślańskiej, awansując 17 II t.r. na podporucznika, a 6 IV na porucznika. Od maja t.r. do lutego 1812 był zaangażowany przy organizacji pułku w Sedanie; 16 VI 1811 pułk przemianowany został na 8. p. szwoleżerów (francuskich). S. nawiązał wówczas bliższą znajomość ze swym dowódcą, płk. Tomaszem Łubieńskim i jego żoną, Konstancją; Łubieński pisał o nim «to człowiek pewny, przyjemny, zawsze go lubiłem». Wiosną 1812 wymaszerował S. z pułkiem przez Niemcy w kierunku granicy rosyjskiej; 17 VI t.r. awansował na kapitana. Podczas kampanii 1812 r. uczestniczył wraz z pułkiem, włączonym do 8. korpusu marsz. N. Ch. Oudinota, w walkach pod Połockiem (od lipca do października), a następnie w bitwie nad Berezyną (26–28 XI). W lutym 1813 wycofał się z pułkiem do Saksonii, a 2 V t.r. został ranny w bitwie pod Lützen. Podczas rozejmu, latem t.r., przebywał w Dreźnie, m.in. pośrednicząc w korespondencji rodziny Łubieńskich. W kampanii jesiennej t.r. walczył zapewne pod Dreznem, Kulm, Altenburgiem, Lipskiem i Hanau; został w niej ranny. Za postawę wykazaną podczas kampanii l. 1812 i 1813 otrzymał na mocy decyzji Napoleona z 4 XII 1813 Krzyż Kawalerski Orderu Legii Honorowej. Po abdykacji Napoleona opuścił Francję w lipcu 1814 z 7. p. szwoleżerów, który skierowany został do Kłodawy, a następnie do Kutna. Po przekształceniu 7. p. szwoleżerów w 3. p. strzelców konnych S. objął w nim 13 II 1815 stanowisko kapitana. Jesienią t.r. zwolnił się z armii ze względów zdrowotnych; 30 XII otrzymał dymisję z prawem noszenia munduru.
W wyniku sprzedaży w r. 1817 przez rodzeństwo majątków Łuczyce i Kocmyrzów osiedlił się S. w Krakowie. Dokonał wówczas zapisu przypadających na niego 150 tys. złp. na rzecz brata przyrodniego, Floriana, który prawdopodobnie pomógł mu w znalezieniu stałej posady. Dn. 20 VIII 1818 został zatrudniony na stanowisku asesora przy Komisji Włościańskiej Wolnego M. Krakowa (z pensją 3 300 złp. rocznie) «z głosem doradczym, a w razie potrzeby decydującym»; do jego obowiązków należało zestawianie inwentarzy powinności chłopów z dóbr narodowych i kościelnych, sporządzanie projektów regulacji gruntów, a przede wszystkim uczestniczenie w oczynszowaniu włościan z piętnastu wsi. Dn. 6 VI 1820 został odznaczony przez cara Aleksandra I Orderem św. Stanisława IV kl. W obliczu pogarszającego się stanu zdrowia 1 XI t.r. sporządził testament. Pisał pracę „O filozofii wojennej”, której nie zdążył ukończyć. Zmarł 15 XII 1820 w Krakowie.
S. rodziny nie założył.
Bielecki R., Szwoleżerowie gwardii, W. 1996 s. 104; Kirkor S., Legia Nadwiślańska 1808–1814, Londyn 1981 s. 314, 321–2, 479, 516, 566–7; Łoza, Kawalerowie; Pol. Enc. Szlach. (mylna data śmierci: 1821); Starzyński B., Polonais décorés de la Légion d’Honeur, [b.m.w.] 1899 s. 68; – Żeleńska-Chełkowska A., Feliks Radwański senator Rzeczypospolitej Krakowskiej (1756–1826), Kr. 1982; – Łubieński R., Generał Tomasz Pomian hrabia Łubieński, W. 1899 I 247, 259, 280; Pomniki prawa Rzeczypospolitej Krakowskiej, 1815–1818, Wyd. W. Tokarz, Kr. 1932 I 559; Źródła do historii pułku polskiego lekkokonnego Gwardii Napoleona I, Wyd. A. Rembowski, W. 1899 s. 78, 581, 589, 677; – AP w Kr.: Kom. Włościańska, sygn. WMK IX–3 lit. A k. 43, 47–8, Lit.C k. 7–8, 10–14, sygn. WMK IX–19 (protokoły posiedzeń 1818–19), akta USC paraf. NMP, księga zgonów 1820, mf. J 1007 s. 53 nr 159; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Acta ces.-reg, cancellariae terrestris Cracoviensis, ks. 80 nr 414, ks. 81 nr 434–436, ks. 82 nr 157, ks. 85 nr 917; – Mater. Red. PSB: Włodek J. M., Straszewscy ze Straszewia h. Radwan. Rodowody, biogramy, życiorysy, Kr. 1985 (mszp.).
Michał Baczkowski