Olszewski Michał Józef (1868–1924), działacz ruchu ludowego, poseł do parlamentu austriackiego. Ur. 19 IX w Lusławicach Małych (pow. Brzesko), w zamożnej rodzinie chłopskiej, był synem Franciszka i Katarzyny z Migdałów. Ukończył szkołę podstawową i 4 klasy szkoły realnej w Tarnowie. Zdobył też dużą wiedzę drogą samokształcenia. M. in. mówił nieźle po niemiecku, co mu było potem pomocne w wystąpieniach parlamentarnych. Początkowo mieszkał w Lusławicach, gdzie miał kilkudziesięciomorgowe gospodarstwo rolne. W r. 1889 ożenił się z Barbarą z domu Spieszną, córką zamożnego czeskiego osadnika, która mu wniosła dość znaczny posag, a także pomagała mu potem w działalności politycznej, pisywała artykuły, przemawiała na wiecach. Od powstania zorganizowanego ruchu ludowego w Galicji O. był jego czynnym działaczem. W lipcu 1895 na zjeździe założycielskim Stronnictwa Ludowego (SL) został zastępcą członka wydziału wykonawczego, w r. 1900 członkiem wydziału Rady Naczelnej SL, w r. 1901 członkiem komitetu wykonawczego SL. Był też członkiem Rady Naczelnej SL (późniejszego Polskiego Stronnictwa Ludowego – PSL) aż do r. 1913. Po rozłamie w PSL w r. 1913 był członkiem Rady Naczelnej PSL-Lewica. Współpracował z wielu pismami ludowymi, przede wszystkim z „Przyjacielem Ludu”. W r. 1900 O. został wybrany na posła do parlamentu wiedeńskiego z kurii wiejskiej okręgu Bochnia–Tarnów, był sekretarzem parlamentarnego klubu SL. Także w następnej kadencji 1907–11 był posłem z tego samego okręgu, ale już na podstawie wyborów w powszechnym głosowaniu. O. należał do najwybitniejszych działaczy pochodzenia chłopskiego w ruchu ludowym w Galicji w początkowym jego okresie. Wyróżniał się inteligencją, pracowitością, energią, był też powszechnie szanowany, choć nie przez wszystkich lubiany. Dobre stosunki miał przede wszystkim O. z przywódcą SL Janem Stapińskim. O. pierwszy zwrócił uwagę Stapińskiego na młodego, a bardzo zdolnego Wincentego Witosa; już w r. 1899 gorąco mu Witosa rekomendował i wprowadził go na arenę szerokiej polityki. Przez pewien czas stosunki Witosa z O-m były bardzo dobre. Witos agitował w r. 1907 za wyborem O-ego na posła do parlamentu wiedeńskiego, a sam został wybrany wówczas zastępcą posła. Wg świadectwa Witosa O. obiecywał mu nawet, że ustąpi mu w dwa lata później mandat do parlamentu, a sam będzie kandydował do Sejmu Krajowego, do czego zresztą nie doszło. W r. 1908 O. popierał we władzach PSL wybór Witosa do Sejmu Krajowego.
W l. 1907–8 zanosiło się na zmianę dotychczasowej, opozycyjnej wobec władz austriackich i rządzącego stronnictwa konserwatystów galicyjskich, polityki ludowców. Początkowo O. był krytycznie nastawiony do projektu Stapińskiego zmiany taktyki politycznej i doprowadzenia do ugody z konserwatystami. Rozpoczął więc swojego rodzaju działalność frondującą wewnątrz PSL. Znalazła ona odbicie w wydawanej przez O-ego w Tarnowie od stycznia 1907 przez półtora roku „Gazecie Chłopskiej”. Zrazu „Gazeta Chłopska” była jeszcze ściśle związana z „Przyjacielem Ludu”, organem PSL, stanowiąc jakby jego dodatek. Po kilku numerach uległa zawieszeniu i została wznowiona we wrześniu 1907 w Tarnowie, już jako samodzielne pismo. Wydawcą i redaktorem naczelnym „Gazety Chłopskiej” był O., redaktorem odpowiedzialnym i głównym pomocnikiem O-ego w pracy redakcyjnej był profesor gimnazjalny Józef Stanek. Pismo starało się naśladować stanowisko czeskich agrariuszy, podkreślając akcenty klasowo-chłopskie, popierając interesy wyłącznie chłopskie, a także zajmując radykalniejsze stanowisko w stosunku do kleru. W obronie godności chłopskiej pismo piętnowało służalstwo polityczne, atakując m. in. także tzw. «Paradenbauerów», tj. chłopów, którzy w ozdobnych strojach krakowskich pojechali do Wiednia na jubileusz cesarski. Opozycja O-ego wobec polityki władz PSL nie trwała długo. Po zawarciu ugody z konserwatystami i wstąpieniu posłów ludowych do Koła Polskiego kongres PSL w r. 1908 zatwierdził nową linię polityczną, licząc na konkretne korzyści polityczne i materialne, co zresztą nastąpiło tylko w niewielkim stopniu. Także O. podporządkował się wówczas władzom stronnictwa, pismo „Gazeta Chłopska” zostało zlikwidowane.
W tym okresie O. przejawiał także dużą aktywność na polu gospodarczym. Był członkiem Rady Nadzorczej Banku Parcelacyjnego we Lwowie, instytucji, w której ludowcy mieli głos decydujący. O. zajmował się parcelacją za gotówkę majątków obszarniczych wśród chłopów. Robił to z przekonania, wierząc, że na wzór czeski parcelacja majątków obszarniczych wśród chłopów rozwiąże palący problem głodu ziemi w Galicji i kwestię rolną. Czerpał także z tej działalności niewątpliwe korzyści materialne, m. in. dzięki pomocy Banku Parcelacyjnego nabył dla siebie resztówkę majątku w Kannie w pow. dąbrowskim, gdzie mieszkał aż do przeniesienia się po wojnie do nowo zakupionej resztówki majątku Jaworznik w pow. Zawiercie. Był też m. in. prezesem kasy pożyczkowej w Tuchowie (pow. tarnowski), przewodniczącym komitetu kościelnego w Zakliczynie. Dużo pieniędzy przeznaczał O. na cele polityczne i kulturalne finansując różne imprezy polityczne i wydawnictwa. Był członkiem Komitetu Budowy Pomnika Grunwaldzkiego w Krakowie, wspierał materialnie Muzeum Polskie i Bibliotekę w Rapperswilu i Bibliotekę Polonijną w Windsorze w Kanadzie. W r. 1912 O. przeszedł zapalenie mózgu, na skutek czego wycofał się z czynnej działalności politycznej. Zmarł 15 IX 1924 w Jaworzniku i został pochowany na cmentarzu w Żarkach.
W małżeństwie z Barbarą z domu Spieszną miał 7 synów (m. in. Stanisława, Michała i Jakuba) oraz 2 córki (m. in. Ewę).
Enc. Org., XVIII; Freund F., Das österreichische Abgeordnetenhaus. Ein biographisch-statistisches Handbuch 1907–1913. XI. Legislaturperiode, Wien 1907 (fot.); Oesterr. Biogr. Lexicon; Giza, Władze stronnictw lud., s. 581–5, 587; – Dunin-Wąsowicz K., Czasopiśmiennictwo ludowe w Galicji, Wr. 1952; tenże, Dzieje stronnictwa ludowego w Galicji, W. 1956; Giza S., Kalendarz wydarzeń historii ruchu ludowego 1895–1956, W. 1967; Kolmer G., Parlament u. Verfassung in Österreich, Wien 1914 VIII; Szczepański S., Z dziejów ruchu ludowego, Kr. 1924; – Stapiński J., Pamiętnik, W. 1959; Witos W., Moje wspomnienia, Paryż 1964 I; – „Piast” 1924 nr 46 s. 10; „Przyjaciel Ludu” 1924 nr 48 s. 6; – Informacje księdza Ludwika Flisowskiego i Michała Olszewskiego.
Krzysztof Dunin-Wąsowicz