Suffczyński Michał Rafał Gabriel h. Szeliga (1718–1796), kasztelan czerski, konfederat barski.
Ur. 28 IX we wsi Gadka (Gatka), ochrzczony 25 XI w paraf. Kołbiel (ziemia czerska), był synem Kaspra (zob.) i Franciszki z Kłobukowskich h. Oksza. Miał brata Józefa (1722–1788) oraz siostry Bogumiłę, 1.v. Grzybowską, 2.v. Pniewską, Helenę, po mężu Karczewską, i Katarzynę, po mężu Grzybowską.
Wg słów S-ego (Mowa 17 V 1761) podjął on ok. r. 1733 służbę w wojsku. Dn. 24 IX 1736 został marsz. sejmiku relacyjnego w Czersku. Rok później obecny był podczas obrad Tryb. Kor. w Lublinie, gdzie obserwował przebieg procesu Wieniawskich. Zapewne sympatyzował wtedy z czartoryszczykami. Kolejny raz marszałkował 7 III 1739 w Czersku sejmikowi elekcyjnemu na pisarstwo ziemskie. Podobno w młodości, po zerwaniu zaręczyn z Salomeą Suffczyńską (siostrą swej przyszłej żony, Franciszki), przebywał przez pewien czas w zakonie kapucynów. Na powtórnym sejmiku poselskim 11 IX 1744 został obrany jednym z asesorów; był wówczas towarzyszem znaku husarskiego. Dn. 21 IX 1746 otrzymał podczaszostwo czerskie. Co najmniej od r. 1748 był porucznikiem w chorągwi pancernej Kazimierza Rudzińskiego, potem Michała Rudzińskiego. Dn. 12 XII 1754 postąpił na chorąstwo czerskie. W czerwcu r.n. z polecenia woj. mazowieckiego K. Rudzińskiego przebywał na Tryb. Skarbowym w Radomiu, a w Tryb. Kor. w Lublinie wspierał hetmana w. kor. Jana Klemensa Branickiego w sporze ze Stanisławem Lubomirskim, podstolim kor. W maju 1756 obserwował z polecenia K. Rudzińskiego obrady Tryb. Skarbowego w Radomiu. Został wyznaczony na posła od wojska na sejm t.r., który w związku z pruskim atakiem na Saksonię i zatrzymaniem króla Augusta III w Dreźnie, nie obradował. Od 1 XII był oboźnym polnym kor. Obrany w r. 1757 komisarzem prawdopodobnie z woj. czernihowskiego (lub od wojska), został marsz. Tryb. Radomskiego. W r. 1758 wszedł do komisji zajmującej się w Grodnie szacowaniem strat wywołanych przez przemarsz wojsk rosyjskich. Dn. 7 VI t.r. otrzymał star. depułtyckie (Depułtycze, wówczas Dybułtycze w ziemi chełmskiej) i rudzkie. Dn. 27 XI uzyskał nominację na kaszt. czerską. Najpóźniej od t.r. współpracował z kamarylą marsz. nadw. kor. Jerzego Augusta Mniszcha, realizując politykę stronnictwa w ziemi czerskiej; przez niego marszałek starał się zapobiec elekcji Michała Karczewskiego na podkomorzego czerskiego. S. w marcu 1759 zabiegał u Mniszcha o chorągiew po prymasie, natomiast w październiku t.r. proponował mu (spodziewając się rychłej śmierci ojca) kandydatów do kaszt. sochaczewskiej, m.in. swego brata Józefa, wojskiego czerskiego. Wbrew zaleceniom hetmana Branickiego nie stawił się na wrześniowym sejmiku deputackim w Lublinie, pospieszył natomiast na obrady sejmiku generalnego mazowieckiego. Dn. 3 VIII 1759 otrzymał Order Orła Białego. W tym czasie prof. Akad. Zamojskiej Stanisław Duńczewski zadedykował mu swój „Kalendarz polski i ruski […] na r. 1760”. S. z ramienia mniszchowców odpowiadał w r. 1761 za ułożenie zwołanych na 16 III t.r. sejmików mazowieckich przed sejmem nadzwycz., przede wszystkim czerskiego (całością akcji kierował woj. mazowiecki M. Rudziński), a po zerwaniu tego sejmu optował 17 V za zwołaniem kolejnego sejmu nadzwycz. dla poprawy monety. Na radzie senatu, po zerwanym sejmie 1762 r., występował przeciw woj. inowrocławskiemu Andrzejowi Zamoyskiemu, a na kolejnej radzie 12 III 1763 doradzał (Mowa JW. Jmci Pana Suffczyńskiego), by wobec wyjazdu dworu do Saksonii i pruskich rabunków zwołać sejm nadzwycz. i zawiązać konfederację. W lipcu t.r., angażując Mniszcha i kasztelanową kamieńską Katarzynę Kossakowską, organizował pomoc dla star. wareckiego Józefa Pułaskiego, któremu przeciwnicy w Tryb. Kor. w Lublinie grozili podobno karą śmierci.
Podczas bezkrólewia S. w Mowie […] 8 XI 1763 na radzie senatu przy prymasie Władysławie Łubieńskim podkreślał rolę hetmanów w utrzymaniu bezpieczeństwa w kraju. Dn. 6 II 1764 został obrany jednym z sędziów kapturowych ziemi czerskiej. Obecny był na konwokacji, zwołanej na 7 V t.r.; wzywał tam do jedności narodowej i podkreślał słabość wojska i skarbu Rzpltej. Wszedł do jednej z komisji do rozgraniczenia dóbr w woj. kijowskim. Dn. 6 IX uczestniczył w elekcji Stanisława Poniatowskiego i należał do grona senatorów redagujących pacta conventa dla nowego króla; 29 X zagajał czerski sejmik poselski przed sejmem koronacyjnym. Podpisał także akt przysięgi złożonej 4 XII przez Stanisława Augusta na sejmie koronacyjnym. Podczas sejmu 1766 r. wypowiadał się 22 XI t.r. przeciw ulgom dla dysydentów i chciał ewakuacji wojsk rosyjskich z Rzpltej, a 26 XI popierał projekt ustanowienia komisji wojskowej we Lwowie (a więc z dala od stolicy); otrzymał na tym sejmie pozwolenie na wyjazd za granicę. Sceptyczny wobec konfederacji toruńskiej i słuckiej 1767 r., krytykował dążenie do zmiany praw kardynalnych na rzecz dysydentów. Wg Józefa Szujskiego marszałkował t.r. konfederacji ziemi czerskiej i podpisał akces do konfederacji radomskiej, lecz wg Aleksandra Kraushara (i kopii laudów czerskich) akces ów podpisał jedynie jego syn Antoni. Wydaje się, że S. początkowo sympatyzował z konfederacją radomską, jednak wkrótce przyłączył się do niezadowolonych z jej rządów. Wraz z Józefem Pułaskim ustalał S. z Branickim taktykę przed sierpniowymi sejmikami poselskimi (zapewne czerskim lub lubelskim), obiecując umieścić w instrukcji punkty zgodne z intencjami hetmana; miał też S. osobiście dopilnować sejmiku deputackiego lubelskiego, a na sejmik generalny mazowiecki wysłał jednego z synów. Przez sejm delegacyjny l. 1767–8 został wyznaczony do komisji w sprawie rozgraniczenia dóbr.
Na początku konfederacji barskiej, w r. 1768, zajmował S. stanowisko neutralne; zapewniał króla o swym niezaangażowaniu w przygotowywanie konfederacji na Lubelszczyźnie i obiecywał pomoc dla gen. Andrzeja Mokronowskiego jadącego do konfederatów z mediacją. Jednak już w kwietniu t.r. rosyjski gen. P. Kreczetnikow donosił, że S. zamierza przystąpić do konfederacji i zbiera podpisy wśród szlachty lubelskiej. Akcesu dokonał t.r. «porwany samorzutną inicjatywą szlachty» (W. Konopczyński). W r. 1769 przebywał już na emigracji w Zborowie (obecnie Republika Słowacka); występował tam jako stronnik dynastii Wettyńskiej i wróg Familii. W grudniu t.r. nakłaniał Kazimierza Pułaskiego do złożenia przysięgi Generalności. Już wówczas rozważano kandydaturę S-ego do obsadzenia placówki dyplomatycznej konfederatów w Stambule; ostatecznie powierzono ją Karolowi Radziwiłłowi. S. należał do zaufanych ludzi Michała Dzierżanowskiego, wspierał też poczynania Mniszchów, podskarbiego Teodora Wessla i Karola Radziwiłła. Po przeniesieniu na początku r. 1770 siedziby Generalności do Preszowa rezydował głównie w Troczanach koło Bardejowa, ale intensywnie uczestniczył w pracach konfederatów. W czerwcu t.r. należał do grona, z którym spotkał się w Preszowie cesarz Józef II; rozmawiał z nim jako czwarty z kolei, podobno przez dziesięć minut. Od t.r. koncepcje S-ego i Generalności (w której prym dzierżył bp. Adam Krasiński) zaczęły się jednak znacznie różnić. S. był zwolennikiem radykalizacji nurtu, w tym nadania manifestowi antyfamilijnemu mocy obowiązującej, zaostrzenia formuły przysięgi senatorskiej, ustanowienia Rady Wojskowej, uregulowania spraw skarbowych, jak najwcześniejszego ogłoszenia bezkrólewia oraz możliwie szerokiego zaplecza personalnego dla decyzji podejmowanych przez Generalność. W październiku był jednym z twórców manifestu «gravaminum», skierowanego przeciw królowi i Czartoryskim. W listopadzie zaatakował Generalność w 23 interpelacjach, m.in. żądając ustanowienia Rady Wojskowej i krytykując późne ogłoszenie bezkrólewia, na które odpowiedzi udzielił marsz. konfederacki W. Ks. Lit. Michał Jan Pac. Od r. 1771 podkreślał S. konieczność ustanowienia tymczasowego zastępcy regimentarza generalnego (przebywającego w Turcji Joachima Potockiego) i lansował siebie na to stanowisko, licząc prawdopodobnie na uzyskanie wpływu na decyzje wojskowe (spotkało się to ze zdecydowaną krytyką Ch. Dumourieza). Od maja t.r. zaliczał się z Wesslem i Dzierżanowskim do grona domagającego się powrotu Generalności do kraju i dokonania tym samym legalizacji podejmowanych decyzji. Dn. 5 VIII zgłosił akces do Generalności, co chwilowo zażegnało konflikt, jednak na przełomie l. 1771 i 1772 zaostrzyły się relacje S-ego z Pacem, którego nawet wyzwał na pojedynek. Sytuacji nie poprawił ponowny (niezrealizowany) pomysł wysłania S-ego z poselstwem do Turcji (7 I 1772). W dn. 18 i 24 I 1772 wygłosił S. swe ostatnie przemówienia na forum Generalności, po czym odjechał do Troczan. Był S. bez wątpienia jednym z najbardziej aktywnych konfederatów; bezkompromisowy, niezdolny do porozumienia z ewoluującą Generalnością; nieraz wspólnie z Dzierżanowskim zakłócał posiedzenia i prowokował kłótnie. Miał opinię człowieka twardego, nieprzekupnego i hołdującego skrajnie republikańskim ideałom. W marcu t.r. w Tulczyku brał udział w godzeniu Michała Krasińskiego z Joachimem Potockim.
Zapewne 1 XI 1772 udał się S. na emigrację. W grudniu t.r., podczas narad konfederatów w Landshut w Bawarii, uchylił się od głosowania w sprawie ugody. W marcu 1773 odmówił złożenia podpisu pod zachowawczym manifestem z Augsburga, był jednak wtajemniczony w plany J. Potockiego, wiążące przyszłość konfederatów z postawą Turcji. Na emigracji przebywał głównie w Monachium, gdzie cieszył się przyjaźnią pary książęcej; otrzymywał stałą pensję od elektora Maksymiliana Józefa i bywał goszczony na dworze jego następcy, elektora Karola Teodora. Miał nadzieję na francuską pensję, jednak znalazł się w «drugiej klasie» beneficjentów i zmagał się stale z problemami finansowymi. Zaostrzyły się one w momencie, gdy poszukiwał funduszy na wykupienie swego syna Antoniego z niewoli rosyjskiej. Utrzymywał stałe kontakty z przebywającym w Mannheim K. Radziwiłłem oraz współpracującymi z nim Sapiehami. Wiele podróżował, m.in. w r. 1773 do Wenecji, dwukrotnie do Szwajcarii, a także do Francji. Podczas pobytu w Ratyzbonie, w r. 1775, był w gronie osób pośredniczących w planach matrymonialnych Hieronima Radziwiłła. Jeszcze w r. 1774 podtrzymywał w emigrantach wiarę w zmianę sytuacji międzynarodowej i pomoc francuską. W r. 1776, w atmosferze rozczarowania sytuacją w kraju, bardzo krytycznie wypowiadał się o polityce konfederackiej; uważał, że podstawowym błędem barzan była rezygnacja z powrotu do kraju. Wynikiem pesymistycznej oceny przeszłości i teraźniejszości było złożenie przez S-ego kaszt. czerskiej (przed 2 VI 1777) i wycofanie się z życia politycznego. Po śmierci w r. 1777 elektora Maksymiliana Józefa jego następca Karol Teodor wstrzymał S-emu pensję. S. prowadził korespondencję z książętami Rzeszy, m.in. z ks. wirtemberskim Fryderykiem Ludwikiem Aleksandrem, ks. Thurn Taxis Karolem, elektorem i arcybp. Trewiru królewiczem Klemensem. W r. 1779 otrzymał S. paszport, wystawiony przez Karola Teodora i wyjechał do Wiednia. W r. 1780 wrócił do kraju i 4 XII r.n. został przyjęty w Krasnymstawie przez Stanisława Augusta. W r. 1785 był jednym z kandydatów Rady Nieustającej do objęcia woj. mazowieckiego. Nie angażując się w życie polityczne i utrzymując kontakty zwłaszcza z Radziwiłłami, spędzał czas głównie w Depułtyczach w ziemi chełmskiej. Widział się w r. 1787 z królem, zarówno podczas jego podróży do Kaniowa, jak i podczas powrotu i 21 XI t.r. dziękował za te spotkania i za łaskawość władcy dla syna, Antoniego. W r. 1789 Sejm Wielki powołał go do komisji sprawdzającej dochody z dóbr i możliwości finansowania aukcji wojska w ziemi chełmskiej.
Dobrami dziedzicznymi S-ego były położone w ziemi czerskiej: Suffczyn, Wola Suffczyńska, Głupianka i Rudachówka, miał też Brany w woj. wołyńskim. W l. 1755–6 procesował się w trybunale z wierzycielami swego nieżyjącego szwagra Kazimierza o Łańcuchów nad Wieprzem, który stał się niebawem główną siedzibą rodziny. Przy pałacu w Łańcuchowie wybudował S. nowe oficyny, początkowo rozszerzając pomieszczenia koło starej baszty, a następnie wznosząc nową część mieszkalną. Zamiaru wybudowania tam nowego pałacu nie zrealizował. Posiadał w Lublinie kamienicę i plac na Krakowskim Przedmieściu. Zmarł 20 IX 1796 w Łańcuchowie i tam został pochowany.
Od maja 1747 ożeniony był S. z Franciszką (1729–1773), wnuczką Kazimierza Suffczyńskiego (zob.), córką Elżbiety z Druszkiewiczów (Drużkiewiczów) i Stanisława Floriana Suffczyńskiego, siostrą cioteczną bp. Kacpra Cieciszowskiego (zob.); po śmierci rodziców opiekował się nią stryj Tomasz, podczaszy łukowski. Od r. 1758 miała ona ius communicativum na star. depułtyckie. Wniosła w posagu Brany w pow. łuckim oraz Łańcuchów, gdzie potem w samotności pod opieką Izabeli Branickiej spędziła ostatnie lata. Z małżeństwa tego miał S. trzech synów: Józefa (zob.), Antoniego (zob.) i Jana (zob.).
Dwa portrety pędzla Oeffele, zapewne Ignatza Frantza, powstały w Bawarii, portret (być może kopia jednego z nich) autorstwa Feliksa Sypniewskiego lub Aleksandra Lessera, znajdował się pod koniec XIX w. w Łańcuchowie; – Archiwum Jana Steckiego (katalog rękopisów), Oprac. H. Ziółek, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kośc.” T. 57: 1988; Błeszczyński J., Spis senatorów i dygnitarzy koronnych z XVIII wieku, w: Kossakowski S. K., Monografie historyczno-genealogiczne niektórych rodzin polskich, W. 1872 III; Elektorów poczet, s. 353; Estreicher; Łoza, Hist. Orderu Orła Białego, s. 27; Niesiecki, VIII 560–1; „Regestr diecezjów” Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783–1784, Oprac. K. Chłapowski, S. Górzyński, W. 2006; Sęczys, Legitymacje Król. Pol.; Słown. Geogr. (Łańcuchów); Święcki, Historyczne pamiątki, II 455; Żychliński, III 36, VIII 312; – Czeppe M., Kamaryla pana z Dukli, W. 1998; Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931, tenże, Konfederacja barska, W. 1991 I–II; tenże, Polityka i ustrój konfederacji barskiej. Dwa nieznane przyczynki, „Arch. Kom. Hist.” T. 14: 1930; tenże, Polska w dobie wojny siedmioletniej, Kr. 1909–11; tenże, Stanisław Konarski, W. 1926; Kraushar A., Książę Repnin i Polska w pierwszym czteroleciu panowania Stanisława Augusta (1764–1768), Kr. 1897 I 7, 212; Królikowski B., Kolekcja czy zbrojownia. Broń we dworze Suffczyńskich w Łańcuchowie, w: Z dziejów kolekcjonerstwa na Lubelszczyźnie, L. 1989 s. 47–56; Łukowski J., The szlachta and the confederacy of Radom, 1764–1767/68. A study of the polish nobility, Romae 1977; Maj E., Łańcuchów Suffczyńskich, „Na przykład” 1996 nr 39/40; Michalski J., Schyłek konfederacji barskiej, Wr. 1970; Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Pet. 1898 II, Lw. 1909 IV; Zielińska T., Magnateria polska epoki saskiej, Wr. 1977; Ziemiaństwo na Lubelszczyźnie, Oprac. R. Maliszewska, Kozłówka 2001–3; – Diariusz sejmu convocationis…, W. 1764; Diariusz sejmu electionis…, W. 1764; Kitowicz J., Pamiętniki, czyli Historia polska, W. 2005; Konfederacja barska. Wybór tekstów, Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1928; Kreczetnikow P., Radom i Bar. 1767–68, P. 1874 s. 81; Listy Wojciecha Jakubowskiego do Jana Klemensa Branickiego z lat 1758–1771, Wyd. J. Bartoszewicz, W. 1882 s. 164; Morawski S., Materiały do konfederacji barskiej l. 1767–1768, Lw. 1851 I; Sapieżyna T., Z pamiętnika konfederatki, księżnej Teofili z Jabłonowskich […] (1771–1773), Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1914; Teki Dworzaczka CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Vol. leg., VII 107, 209, 213, 220, 276, 306, 496, 766, IX 79; – Kolęda warszawska na rok 1760, W.; „Kur. Pol.” 1756 nr 176, 1757 nr 11, 19, 26, 27, 46, 1758 nr 23, 49, 1759 nr 32; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. V nr 15325 s. 1–31, nr 15331 s. 1–87, Arch. Roskie, koresp., sygn. XXII/34 s. 1–5, XXII/35 s. 1–25, LXVI/101 s. 4–5, LXVI/102 s. 1–12, Mater. geneal. W. Wielądki, 56 s. 197–204, Sigillata nr 25 k. 205, nr 28 k. 445, nr 34 k. 26; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Arch. Potockich z Krzeszowic, rkp. 3221 s. 497, 499, Arch. Podhoreckie, sygn. II 2/116 k. 641–3, Arch. Sanguszków, teka 30/26, 265/4, 301/7, 303/6; B. Czart.: rkp. 688 s. 709, 711, rkp. 845 s. 373, 381, 389–90, rkp. 723, rkp. 730, rkp. 930 s. 801, 803, 805–7, rkp. 942 s. 669–572, rkp. 943 k. 907–7v, rkp. 944 s. 357, rkp. 1159 s. 723–724, rkp. 1701 s. 196–198, rkp. 1702, rkp. 1759 s. 383–386, rkp. 2015 k. 42–3, rkp. 3429 k. 262, 271, rkp. 3836 nr 100, rkp. 3837, nr 32, rkp. 3844, nr 148, rkp. 3855 nr 51, rkp. 3866 nr 59, 60, 72, 106, rkp. 3867 nr 8, 20, 98, rkp. 3868 nr 66, 160, rkp. 3869 nr 39, rkp. 5956 nr 40640; B. KUL: Arch. Steckich, rkp. 529 s. 13, 14 30–103, 300, 315–347; B. Narod.: rkp. 3228 t. 1 s. 98–105; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 1142 t. 1 k. 38, 59, t. 2 k. 40v, rkp. 1143 k. 97v, rkp. 2348 k. 105v–8, rkp. 3279 t. 5 k. 25–6, rkp. 8320 (Teki Pawińskiego) k. 295–8v, 299–303v, 336–43v, 344–7v, 353–6v, 385–6v; B. Ossol.: rkp. 192 k. 81–1v, rkp. 321 s. 333–335, rkp. 328 k. 76–77, rkp. 329 k. 76v–7, rkp. 423 k. 156–157v, rkp. 530 k. 1–3, 19–37, rkp. 565 k. 56–56v, rkp. 567 s. 195, rkp. 1403 s. 41–46, rkp. 1409 t. 7 232–236, rkp. 3382 (kopiariusz S-ego), rkp. 11838 s. 287–290, rkp. 14188 s. 90; BUW: rkp. 99 k. 25–6, rkp. 122 k. 98–100; Central’nyj deržavnyj istoryčnyj archiv Ukraïny w Kijowie: F. 49 op. 1 2664 k. 1–4v, F. 256 op. 1 937 k. 6–8; – Mater. Red PSB: Informacje Andrzeja Jastrzębskiego z L. i Macieja Suffczyńskiego z W.
Katarzyna Kuras