Reicher (Reicher-Sosnowski) Michał pseud. Sosna (1888–1973), anatom, antropolog, profesor anatomii Uniw. Wil. i Akademii Medycznej w Gdańsku. Ur. 17 XI w Sosnowcu w rodzinie żydowskiej, był synem Stanisława, przemysłowca, i Marii z Permuterów.
W r. 1898 R. wstąpił do Szkoły Realnej w Sosnowcu. W r. 1905 został wydalony z kl. VI za udział w strajku szkolnym, którego był współorganizatorem. Uczestniczył w organizowaniu tajnego nauczania na kompletach. Maturę złożył jako ekstern w r. 1907 przy Warszawskim Korpusie Kadetów. Wcześniej już, po zdaniu egzaminów wstępnych, został w r. 1906 przyjęty na wydział filozoficzny uniwersytetu w Zurychu, gdzie studiował nauki przyrodnicze specjalizując się w antropologii u R. Martina i anatomii u G. Rugego. Doktorat filozofii otrzymał tamże w r. 1912 summa cum laude na podstawie rozprawy pt. Untersuchungen über die Schädelform der alpenländischen und mongolischen Brachycephalen („Zeitschr. für Morphologie und Anthropologie” 1912, 1913). Następnie w l. 1912–13 był asystentem przy katedrze antropologii uniwersytetu w Zurychu u O. Schlaginhaufena. W r. 1914, jako stypendysta, R. wyjechał do USA i pracował w Carnegie Institution of Washington, Departament of Embryology, przy Johns Hopkins Medical School w Baltimore u F. P. Malla.
Po wybuchu wojny R. wrócił w r. 1914 do kraju i został w r. 1915 asystentem, a później prosektorem w Zakładzie Anatomii Opisowej Uniw. Warsz. u Edwarda Lotha. W r. 1917/18 prowadził również wykłady anatomii dla przyrodników na Wydziale Filozoficznym Uniw. Warsz., a w r. 1918/19 wykłady antropologii w Wolnej Wszechnicy Polskiej. Na przełomie l. 1920 i 1921 objął Katedrę Anatomii Prawidłowej Uniw. Wil. Początkowo był zastępcą profesora, od października 1922 profesorem nadzwycz., od r. 1934 profesorem zwycz. W r. 1928 R. zainicjował dobudowanie Collegium Anatomicum do Collegium Czartoryskiego, a następnie przyczynił się do budowy nowego gmachu Collegium Anatomicum, ukończonego w r. 1934. R. prowadził wykłady dla medyków z anatomii systematycznej i antropologii (zlecone) oraz dla studentów Wydziału Sztuk Pięknych z anatomii plastycznej (zlecone). W r. 1934/5 był dziekanem Wydziału Lekarskiego. Jako członek Tow. Przyjaciół Nauk w Wilnie redagował prace naukowe Wydziału Lekarskiego i Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Towarzystwa. Zorganizował Oddział Wileński Polskiego Tow. Anatomicznego i wszedł do jego zarządu; zorganizował też Oddział Wileński Tow. Przyrodników im. Kopernika. Był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Folia Morphologica” i „Przeglądu Antropologicznego”. Należał też do Aeroklubu Wileńskiego i w r. 1938 uzyskał dyplom pilota turystycznego. W latach międzywojennych R. przyjął religię rzymsko-katolicką.
Wykłady prowadził R. do 15 XII 1939, tj. do chwili zamknięcia Uniwersytetu przez władze litewskie. Wziął wówczas udział w utworzeniu Komitetu Popierania Pracy Naukowej, przyznającego nagrody pieniężne za prace naukowe oraz w zorganizowaniu konspiracyjnego Studium Medycznego (1940), którym kierował. Działalność Studium została przerwana po przyłączeniu Litwy do ZSRR, gdy polscy studenci mogli kształcić się na uniwersytecie, i wznowiona (1942–4) podczas okupacji niemieckiej. Przez pewien czas po zajęciu Wilna przez Niemców R. pracował jako robotnik budowlany. Kiedy w r. 1942 rozpoczęły się represje godzące zwłaszcza w inteligencję i Żydów, R. opuścił Wilno i ukrywał się w Gulbinach u Kornela Michejdy. Potem wstąpił do Armii Krajowej (AK), gdzie został zastępcą szefa sanitarnego Okręgu Wileńskiego pseud. Sosna (pseudonim ten powstał z członu podwójnego nazwiska: Reicher-Sosnowski, którego R. zaczął używać po 1938 r. Stanął na czele zorganizowanej wiosną 1944 polowej służby sanitarnej oddziałów partyzanckich, co pozostawało w związku z przewidywanym wzmożeniem działań bojowych AK w planowanej akcji «Burza», zwłaszcza w operacji «Ostra Brama», które wymagały odpowiedniego przygotowania sanitarnego.
W lipcu 1945 jako repatriant przyjechał R. do Ożarowa pod Warszawą (dwór w Ożarowie należał do rodziny Reicherów). Nie przyjął proponowanej mu Katedry Antropologii na Uniw. Tor., objął zaś od grudnia 1945 Katedrę Anatomii Prawidłowej w Akademii Lekarskiej (później Akademii Medycznej) w Gdańsku. Organizował nie tylko katedrę, ale i uczelnię jako dziekan Wydziału Lekarskiego (1946/7) i rektor (1947/8). Był członkiem Komitetu Redakcyjnego czasopism „Folia Morphologica” i „Acta Anatomica”, redagował „Acta Biologica et Medica”. Z inicjatywy i pod przewodnictwem R-a powstała w r. 1959 przy Gdańskim Tow. Naukowym Komisja Prymatologiczna i jej wydawnictwo „Prace Komisji Prymatologicznej”, zamieszczane w specjalnych zeszytach „Acta Biologica et Medica”. Po przebytym wiosną 1948 zawale serca R. stopniowo rezygnował z większości obowiązków dydaktycznych, więcej za to czasu poświęcał pracom naukowym i szkoleniu asystentów. Odrzucił propozycję objęcia w r. 1949 Katedry Anatomii Prawidłowej Uniw. Warsz. Na emeryturę przeszedł 30 IX 1962.
R. ogłosił 35 artykułów oraz kilka wydań podręcznika anatomii Adama Bochenka. Początkowo zajmował się badaniami kraniologicznymi i osteologicznymi, później rozwojem cech anatomicznych płodów ludzkich i noworodków („Arch. Nauk Antropol.” 1923, „Prace Tow. Przyjaciół Nauk w Wil. Wydz. Nauk Mat.-Przyr.” 1924). Ustalone przezeń normy oraz metody badań płodów i noworodków stanowiły istotną pozycję w literaturze przedmiotu. Prowadził też badania konstytucjonalne człowieka. M. in. zwrócił uwagę na istotne różnice strukturalne pomiędzy Karaimami a Żydami i jednocześnie na podobieństwo Karaimów do ludów turko-tatarskich („Antropologie” 1932), co przyczyniło się później do uratowania Karaimów od zagłady z rąk Niemców. W l. 1931–2 dokonał pomiarów antropologicznych szczątków króla Aleksandra Jagiellończyka oraz pierwszej i drugiej żony Zygmunta Augusta – Elżbiety Rakuszanki i Barbary Radziwiłłówny (w: „Pam. XIV Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Pol. w P.” 1933). R. zajmował się też antropomorfologią części miękkich: zmiennością położenia aorty i początków jej gałęzi („Prace Tow. Przyjaciół Nauk w Wil. Wydz. Nauk Mat.-Przyr.” 1933), stosując metody statystyczne jako prawdopodobnie jedne z pierwszych prób w tego rodzaju badaniach. W l. 1934–8 prowadził zakrojone na wielką skalę badania antropologiczne studentów wileńskich.
Podczas drugiej wojny światowej R. opracowywał dalej materiały dotyczące Karaimów, szczątków królewskich i studentów wileńskich. Materiały te, rękopisy prac gotowych do druku i notatki wykładów, spłonęły w lipcu 1944. W Gdańsku, gdy Zakład nabył bogate zbiory Naczelnych Edwarda Lotha, uzupełniając je następnie z innych źródeł, oraz księgozbiory Lotha i Henryka Hoyera jun., R. ukierunkował prace Zakładu na antropomorfologię części miękkich i prymatologię. Celem badań prymatologicznych, w których R. zdobył pozycję międzynarodową, było określenie stanowiska człowieka wśród Naczelnych poprzez poznawanie różnorodnych cech morfologicznych na materiale ludzkim i zwierzęcym. Badania te pozwalały w znacznym stopniu wysuwać hipotezy odnośnie do rozwoju rodowego człowieka (antropogenezy). Ze stworzonej przez R-a szkoły prymatologicznej wyszło ponad 70 prac. R. w syntetycznym ujęciu przedstawił je w publikacji pt. The internal organs and their anthropogenetic significance („Przegl. Antropol.” 1969). Szczególną jednak zasługą R-a było nowoczesne i wszechstronne opracowanie i przeredagowanie podręcznika A. Bochenka pt. „Anatomia człowieka”. Wydanie 5 tomu I tego fundamentalnego dzieła ukazało się jeszcze pod nazwiskiem Bochenka w r. 1952; późniejsze wydania i dalsze tomy wyszły pod nazwiskiem obu autorów; ostatni tom VII ukazał się w r. 1965. Przy kolejnych wydaniach dodatkowym utrudnieniem było wprowadzenie w r. 1955 i 1962 zmian w mianownictwie anatomicznym; za opracowanie tego podręcznika R. otrzymał (1972) nagrodę państwową II stopnia. Ogłosił też kilka wspomnień pośmiertnych oraz Sto lat antropologii polskiej 1856–1956. Ośrodek wileński (w: Mater. i Prace Antropologiczne, Nr 38, Wr. 1956, wspólnie z W. Sylwanowiczem) i Wspomnienia z walki o naukę polską w Wilnie w latach 1939–1945 (w: „Tajne nauczanie medycyny i farmacji w latach 1939–1945”, Pod red. A. Dawidowicza, W. 1977). R. wykształcił wielu anatomów, którzy objęli większość katedr anatomii prawidłowej w kraju. Do uczniów R-a należeli m. in. Adam Krechowiecki, Wiesław Łasiński, Olgierd Narkiewicz, Witold Sylwanowicz.
R. był członkiem korespondentem Wydz. Lekarskiego PAU (1949), honorowym członkiem Polskiego Tow. Lekarskiego (1951), Gdańskiego Tow. Naukowego (1951) i Polskiego Tow. Anatomicznego (1964), doktorem medycyny honoris causa Akademii Medycznej w Gdańsku (1965), przewodniczącym II Wydziału Gdańskiego Tow. Naukowego (1967–8), członkiem m. in. Tow. Naukowego Warszawskiego (1951), Tow. Naukowego w Toruniu (1953), członkiem Association des Anatomistes de la Langue Française, Institut International d’Anthropologie, Société de Morphologie de Paris, Schweizerische Gesellschaft für Anthropologie und Ethnologie oraz członkiem korespondentem Société d’Anthropologie de Paris (1947). Zmarł 31 VIII 1973 w Gdańsku. Pochowany został na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 73 rząd 5 grób 22/23). Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami, Krzyżami Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski, Orderem Sztandaru Pracy II kl.
Małżeństwo R-ego zawarte w r. 1917 z Wandą Ludwiką z Krasnodębskich (1892–1982), uzdolnioną malarką, było bezdzietne. R. miał czworo rodzeństwa: przyrodnią siostrę Wandę, zamężną za Zygmuntem Kamieńskim, siostry: Ludwikę, zamężną za historykiem sztuki Mieczysławem Treterem, i Anielę, żonę prawnika Stefana Urbanowicza, oraz młodszego brata Kazimierza.
Kazimierz (1892–1944), ekonomista, był w czasie wojny kierownikiem (pseud. Gryf, Przemsza) «Kadry Obywatelskiej» VII Rejonu Związku Walki Zbrojnej, potem AK, w Ożarowie pod Warszawą; zadaniem «Kadry Obywatelskiej» była pomoc finansowa dla osób najbardziej poszkodowanych przez okupację, w swojej posiadłości przechowywał magazyn broni, a w mieszkaniu tajną radiostację.
W. Enc. Powsz. (PWN); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiakowicz-Sobeski, Współcz. kultura pol.; Who’s who in Central and East-Europe 1935/6, Zurich 1937; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; – Gładykowska-Rzeczycka J., Profesor Michał Reicher (1888–1973), „Przegl. Antropol.” T. 45: 1979 nr 1–2 s. 33–41 (fot., spis prac); Informator Akad. Med. w Gdańsku na r. akad. 1959/60, Gd. 1959; Korab-Żebryk R., Operacja wileńska AK, W. 1985; Krechowiecki A., Prof. dr Michał Reicher i jego wkład w rozwój szczecińskiego ośrodka naukowego, w: Zesz. Nauk. WSP w Szczecinie, Nr 14, Prace Wydz. Pedagog. Szczecin 1975 s. 317–46; Księga Pamiątkowa ku uczczeniu… Uniwersytetu Wileńskiego, Wil. 1929 II; Łasiński W., Profesor Michał Reicher – w 80 rocznicę urodzin, „Folia Morphologica” T. 27: 1968 nr 4 s. 421–5 (fot., toż w języku angielskim, tamże T. 27: 1968 nr 4 s. 365–70, fot.); tenże, Profesor Michał Reicher – his life and work, tamże T. 33: 1974 nr 2 s. 85–90 (fot.); Narkiewicz O., Michał Reicher (1888–1973), „Annales Academiae Medicae Gedanensis” T. 4: 1974 s. 615–23 (fot., spis prac); Narkiewicz O., Szostakiewicz-Sawicka H., Działalność profesora dr Michała Reichera w Gdańsku – Gdańska szkoła prymatologiczna, „Acta Biologica et Medica” T. 13: 1968 nr 2 s. 167–96; Sylwanowicz W., Ćwierć wieku działalności naukowej prof. dr Michała Reichera w Uniwersytecie Stefana Batorego, „Acta Biologica et Medica” T. 13: 1968 nr 2 s. 151–66 (fot.); tenże, Życie i praca profesora Michała Reichera, „Więź” 1974 nr 1 s. 82–91 (fot.); – Lorentz S., Album wileńskie, W. 1986; Michejda K., Wspomnienia chirurga, Kr. 1986; Nasza walka o szkołę pol., I 386, 388; – „Roczn. PAU” 1947/52 s. LXXX–LXXXI; „Roczn. Tow. Nauk. Warsz.” R. 44: 1951 s. 117–18; „Spraw. Tow. Nauk. w Tor.” T. 7: 1953 z. 1–4 s. 59–61; Krótsze artykuły, wzmianki, nekrologi: „Dzien. Bałt.” 1973 nr 219, „Głos Wybrzeża” 1972 nr 173 (fot.), 1973 nr 210, 211, „Litery” 1973 nr 11 (fot.), 1975 nr 4 (fot., W. Adamowicz), „Pol. Tyg. Lek.” T. 29: 1974 nr 1 (fot., A. Dawidowicz), „Tyg. Powsz.” 1973 nr 46, „Wieczór Wybrzeża” 1973 nr 205, „Życie Warszawy” 1973 nr 210, 214; – „Życie Warszawy” 1982 nr 103 (nekrolog żony); – Informacje Jerzego Skrzypka z Akad. Med. z Gd. i Andrzeja Michejdy z W.
Teresa Ostrowska