Słobódzki (Słobudzki, Kozar-Słobódzki) Mieczysław, pseud. Kozar (1885–1965), major WP, kompozytor, pedagog. Ur. 29 VIII w Chocimiu, był synem Stanisława, urzędnika kolejowego, i Joanny z Krzyżanowskich.

S. uczęszczał do gimnazjum klasycznego w Kołomyi, tu w czerwcu 1903 zdał egzamin dojrzałości. Studiował następnie filologię germańską na uniw. we Lwowie. Na przełomie 1907 i 1908 odbył jednoroczną służbę wojskową w 3. p. artylerii ciężkiej armii austro-węgierskiej w Przemyślu. W r. 1908 ożenił się z Janiną Bardelówną (córką Michała, naczelnika poczty w Kołomyi, i Janiny Ostoja Zagórskiej), osobą utalentowaną i wykształconą muzycznie; prawdopodobnie u niej pobierał lekcje muzyki. W swoim domu w Stanisławowie organizowali rodzinne koncerty kameralne, oboje śpiewali w chórze im. Stanisława Moniuszki. W tym czasie S. był nauczycielem języka niemieckiego w gimnazjum w Stanisławowie. Politycznie związany był od r. 1907 z Polską Partią Socjalistyczną (PPS), w l. 1910–14 należał także do Drużyn Strzeleckich.

Po wybuchu pierwszej wojny światowej S. powołany został do armii austro-węgierskiej. Od 6 VIII 1914 pełnił służbę w Legionach Polskich (Leg. Pol.) w 1. p. artylerii. Używał wówczas pseud. Kozar. W październiku 1915 mianowany został chorążym, a 1 IV 1917 – podporucznikiem. W pierwszych miesiącach 1917 odbył kurs dla oficerów artylerii w Rembertowie, po czym został instruktorem kursu podoficerów w 1. p. artylerii Leg. Pol. w Górze Kalwarii. Po kryzysie przysięgowym w lipcu 1917 został w sierpniu wcielony do 16. pp armii austro-węgierskiej. Był dwukrotnie ranny. Zwolniony z wojska w styczniu 1918, od 6 IV do 15 XI t.r. był oficerem do zleceń w Polskiej Organizacji Wojskowej.

Dn. 16 XI 1918 S. wstąpił do WP w stopniu porucznika. Od poł. listopada był najpierw dowódcą, a następnie służył w zarządzie Garnizonu w Jabłonnie. Osiadł z rodziną w Warszawie, gdzie od stycznia 1919 zajmował stanowisko referenta Oddziału II Naczelnego Dowództwa, a od lipca – kierownika wydz. Sekcji Politycznej Min. Spraw Wojskowych (MSWojsk.). Od 1 IV 1920 do marca 1921 był szefem sekcji III Oddziału II Sztabu MSWojsk., po czym został szefem Dep. Wojskowego Komisariatu Generalnego w Gdańsku. Od 1 VII 1921 służył w Oddziale II Sztabu MSWojsk. Miał stopień kapitana sztabowego, a 5 X 1921 awansował na majora (starszeństwo z dn. 1 VI 1919) w Komendzie Miasta Warszawy. Dn. 10 III 1924 został odkomenderowany do Dep. X Przemysłu Wojennego MSWojsk., 20 XI 1925 przeniesiono go do kadry oficerów artylerii przy Dep. III (Uzbrojenia) MSWojsk. Dn. 31 XII 1927 otrzymał urlop zdrowotny, a 8 VI 1929 Komisja Lekarska orzekła, że jest niezdolny do służby wojskowej ze względu na stan zdrowia. Opinie służbowe o S-m były bardzo dobre. Po przejściu w stan spoczynku przez krótki czas pracował jako zastępca dyrektora Stoczni Rzecznej i Portu Wojskowego w Modlinie. Później poświęcił się pracy w szkolnictwie. Był dyrektorem gimnazjum w Tomaszowie Mazowieckim, od r. 1936 – dyrektorem prywatnego gimnazjum w Pionkach koło Radomia. Przez krótki czas pełnił funkcję burmistrza Pionek, w r. 1934 należał do tamtejszego oddziału Związku Legionistów Polskich.

Już w l. dwudziestych był S. znanym autorem muzyki do piosenek żołnierskich, które śpiewano na scenach teatrzyków i kabaretów literackich. Współpracował z warszawskimi kabaretami «Czarny Kot» i «Qui pro quo». Zaprzyjaźnił się w owym czasie z Julianem Tuwimem oraz z wydawcą Bronisławem Rudzkim (był ojcem chrzestnym jego syna Kazimierza, aktora). Większość utworów S-ego wydana została w Warszawie nakładem księgarni Rudzkiego, m. in. w cyklu «Żołnierska wola». Pisane były do tekstów opiewających Legiony Polskie (Maszerują chłopcy, maszerują, do słów Józefa Relidzyńskiego; piosenka mylona z „Piechotą” – «Maszeruja strzelcy, maszeruja», i Wieczorny apel), Józefa Piłsudskiego (marsz Witaj komendancie) i los żołnierski – Rozkwitały pąki białych róż (Białe róże). Piosenka ta (do słów Kazimierza Wroczyńskiego) zdobyła największą popularność. Wykonywana w kabarecie literackim «Czarny Kot», po raz pierwszy ukazała się w r. 1918 („Estrada” nr 5), później była wielokrotnie przedrukowywana, a w czasie drugiej wojny światowej wykorzystywana do różnych tekstów. S. występuje także jako autor muzyki do pieśni My, Pierwsza Brygada, wydanej przez Księgarnię B. Rudzkiego ok. l. 1920–1. Nakładem tejże księgarni ukazały się ponadto popularne piosenki S-ego: Bajki i Tirli–tirli – do słów J. Tuwima, Ostatni fox-trot (do słów T. Stacha), Golda (do słów A. Własta), Była taka mała dzieweczka, Bzy, malwy i astry, Haszysz, Smutna kołysanka, Piosenka melancholijna (do słów Relidzyńskiego). Przetłumaczył też S. z języka niemieckiego powieść B. Kellermanna „Der 9. November” (wyszła pt. „Przełom <9–ty listopada>”, W. 1922, również nakładem B. Rudzkiego). Pisywał artykuły do „Polski Zbrojnej” i „Ilustrowanego Kuriera Codziennego”.

Podczas drugiej wojny światowej S. przebywał w Garbatce w Puszczy Kozienickiej, gdzie pracował jako drwal. W r. 1945 przyjechał do Lublina i stamtąd został skierowany do Świdnicy na Dolny Śląsk, gdzie powierzono mu organizację szkolnictwa. Od samego początku uczestniczył w życiu artystycznym i społecznym miasta. We wrześniu 1945 objął funkcję dyrektora pierwszej polskiej szkoły średniej w Świdnicy. Dn. 19 II 1946 został prezesem tamtejszego Tow. Literacko-Naukowego oraz członkiem Komisji Kulturalno-Oświatowej w Miejskiej Radzie Narodowej. We wrześniu 1946, po reorganizacji szkoły, został dyrektorem Państwowego Gimnazjum i Liceum dla Dorosłych. W maju 1947 był członkiem Komisji Rewizyjnej Świdnickiego Oddziału Polskiego Związku Zachodniego. W r. 1948 wykluczono S-ego z PPS. Należał później do Stronnictwa Demokratycznego. Dn. 1 IX 1951 oficjalnie przeszedł na emeryturę. Uczył jeszcze śpiewu, m. in. w Szkole Podstawowej nr 5 (w r. szk. 1956/7) i w Liceum Pedagogicznym.

S. nawiązał wówczas współpracę z Państwowym Teatrem w Świdnicy i reżyserem Wiktorem Biegańskim. W l. pięćdziesiątych napisał ilustracje muzyczne do sztuk wystawianych w tamtejszym teatrze, m. in. do „Świerszcza za kominem” Ch. Dickensa w reżyserii Emila Chaberskiego (1951), „Balladyny” J. Słowackiego w reżyserii Stanisława Skalskiego (1951). Po przekształceniu Teatru Świdnickiego w filię Teatru Jeleniogórskiego napisał muzykę do „Cyrulika sewilskiego” P. Beaumarchais w reżyserii Stanisława Winieckiego (1952). W tym czasie napisał też Piosenkę o Świdnicy. W r. 1954 był współtwórcą amatorskiego kabaretu «Krotochwila», napisał muzykę do jego pierwszego spektaklu „Krotochwile czas zacząć”. W r. 1956 wszedł w skład komitetu organizującego Miejski Teatr Muzyczny w Świdnicy. Scena ta po dwóch premierach przerwała w r. 1958 swoją działalność. W tym czasie S. współpracował z Polskim Radiem, pisał ilustracje muzyczne do słuchowisk Marii Serkowskiej. W grudniu 1960 należał do organizatorów zjazdu Tow. Kulturalnego Ziemi Świdnickiej. Zmarł 3 I 1965 w Świdnicy i tam 7 I został pochowany na cmentarzu przy ul. Brzozowej. Odznaczony był krzyżem Virtuti Militari V kl., Krzyżem Niepodległości, Krzyżem Walecznych (trzykrotnie).

Z małżeństwa z Janiną z Bardelów (zm. 1940), miał S. syna Bogusława Jerzego (1909–1940), który ukończył Wydz. Mechaniczny na Politechn. Warsz. w r. 1939 i zginął w r. 1940 w obozie sowieckim w Starobielsku, oraz córkę Ewę Renatę (ur. 1913), żonę lekarza Jana Wysockiego, zamieszkałą w Świdnicy. Drugą żoną S-ego była Irena Górska (ślub w r. 1943), z którą miał dwie córki: Annę (1918–1997), zamężną Lipińską, i Barbarę (ur. 1923), zamężną Palme.

Jedna z ulic w Świdnicy została nazwana imieniem S-ego. W czerwcu 1996 tamtejsza Miejska Biblioteka Publiczna zorganizowała wystawę «Mieczysław Kozar-Słobódzki, legionista–kompozytor–wychowawca».

Fot. S-ego na karcie tytułowej: Kozar-Słobódzki M., Piosenki, W. [b.r.w.], Bajki, Kr. 1958; – Bibliografia muzyczna polskich czasopism niemuzycznych, Kr. 1979 V; Katyń. Lista ofiar i zaginionych jeńców obozów Kozielsk, Ostaszków, Starobielsk, Oprac. A. L. Szcześniak, W. 1989 (dot. syna, Bogusława); Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich, W. 1917; Rocznik oficerski, W. 1923, 1924, 1928; – Jarzyna F., Mieczysław Kozar-Słobódzki, „Roczn. Świdnicki” 1980 s. 183–9 (fot.); Kronika miasta Świdnicy za lata 1945–1975, Materiały zebrał i oprac. F. Jarzyna, Świdnica 1987; Stanisławski K., Zapomniany kompozytor, „Nowe sygnały” 1957 nr 22; WiDz., Rozkwitały pęki białych róż?, „Słowo Pol.” 1957 nr 131; – A gdy na wojenkę szli ojczyźnie służyć. Pieśni i piosenki żołnierskie z lat 1914–1918. Antologia, Oprac. A. Roliński, Kr. 1989; Sprawozdanie Dyrekcji c.k. wyższego gimnazjum w Kołomyi za rok szkolny 1896, Kołomyja 1896; toż za l. 1897–1902/3, Kołomyja 1897–1903; – „Muzyka” 1928 nr 11 s. 515–16; „Przekrój” 1977 nr 1659; – CAW: Akta personalne S-ego; – Mater. Red. PSB: Kserokopie materiałów (fotografie, Karta ewidencyjna Związku Legionistów Polskich z r. 1934, Piosenka o Świdnicy), z wystawy zorganizowanej przez Miejską B. Publiczną w Świdnicy oraz informacje Ireny Kozłowskiej ze Świdnicy; – Informacje córki, Ewy Wysockiej ze Świdnicy.

Elżbieta Orman i Piotr Stawecki