Kiszka Mikołaj h. Dąbrowa (ok. 1588–1644), podskarbi wielki W. Ks. Lit. Trzeci syn Stanisława Kiszki, wojewodzica witebskiego, i Elżbiety Sapieżanki. Karierę rozpoczął na dworze królewskim; towarzyszył Zygmuntowi III w wyprawie smoleńskiej w l. 1609 i 1610. W r. 1612 otrzymał od ojca w działach majątkowych dobra Iwie i Dołhinowo, położone w pow. oszmiańskim, i w tym samym czasie poślubił córkę Albrechta Radziwiłła, marszałka wielkiego W. Ks. Lit., i ks. Anny Kettler, Barbarę, która zmarła w r. 1614. W r. 1615 ożenił się z Heleną z Obór Leśniowolską, wdową po Stanisławie Stadnickim, kaszt. przemyskim, która wniosła mu Lesko. Otrzymał starostwo sądowe wiłkomierskie, a w r. 1617 był marszałkiem Trybunału W. Ks. Lit. W t. r. mianowany został wojewodą derptskim. W r. 1621 wziął udział w wyprawie chocimskiej. W r. 1623 został powtórnie marszałkiem Trybunału W. Ks. Lit., a w r. 1626 otrzymał godność wojewody mścisławskiego. W r. 1627 pośredniczył w sporze dwóch hetmanów lit.: Krzysztofa Radziwiłła i Lwa Sapiehy. W r. 1629 zmarła po długiej chorobie jego druga żona. W t. r. fundował cerkiew unicką w Mikołajowie koło Ługomowicz. W l. 1631–3 sprowadził do Iwia bernardynów, uposażył i osadził ich w murowanym kościele farnym fundacji swego ojca, parafię zaś przeniósł do zbudowanego własnym kosztem drewnianego kościoła. Fundację bernardyńską potwierdził sejm w r. 1638.
W r. 1632 przebywał K. w Warszawie w czasie śmiertelnej choroby króla Zygmunta III i należał następnie do grona senatorów organizujących konwokację i elekcję. W czasie konwokacji i elekcji współpracował ściśle z K. Radziwiłłem, hetmanem polnym lit. Podczas wyprawy smoleńskiej we wrześniu 1633 r. należał do najbliższych współpracowników i doradców króla. Za udział w wyprawie otrzymał wynagrodzenie. Pozostawał, podobnie jak i bracia, w stałych kłopotach pieniężnych i wyprzedawał odziedziczone po ojcu i bracie Stanisławie majątki, między nimi Poporcie w pow. wiłkomierskim. W r. 1633 wymienił starostwo sądowe wiłkomierskie na starostwo wołkowyskie (w r. 1636 powrócił na starostwo wiłkomierskie). Ubiegał się też nieustannie o nowe nadania i zgromadził stopniowo w swych rękach kilka starostw. W r. 1636 otrzymał roczną pensję z dochodów ekonomii mohylewskiej, a następnie zarząd samej ekonomii; posiadał też królewszczyzny: Sienno, Metele, Olitę i Łomazy oraz Retów na Żmudzi. W r. 1636 wykupił z rąk Sapiehy dobra rodowe Ciechanowiec. Dn. 15 VIII t. r. otrzymał kasztelanię trocką, w n. r. był po raz trzeci marszałkiem Trybunału W. Ks. Lit.
W tym czasie należał K. do najpotężniejszych magnatów na Litwie; spowinowacenie z Radziwiłłem, woj. wileńskim, dzierżenie przez brata Janusza godności hetmana polnego lit., a brata Krzysztofa województwa mścisławskiego zapewniały mu poważny wpływ na bieg spraw w Księstwie. Należał on do grupy tych magnatów, którzy uważnie obserwowali politykę Władysława IV, podejrzewając go o zamiary wzmocnienia swej władzy. Charakterystycznym jest, że w czasie zatargu celnego króla z miastem Gdańskiem K. stanął po stronie miasta i gotów był razem z nim bronić przywilejów stanowych. W l. 1639–41 należał do komisji królewskiej osądzającej sprawę rozruchów antykalwińskich wzniecanych przez bpa wileńskiego Abrahama Wojnę i środowisko Akademii Jezuickiej w Wilnie. K. urodzony i wychowany w kalwinizmie przeszedł, podobnie jak ojciec i brat, na katolicyzm; nie był fanatykiem religijnym i należał w łonie komisji do zwolenników zakończenia sporu ugodą polubowną. Jego krytyczny stosunek do akademii wywołany był także toczącym się wówczas procesem, jaki brat jego Krzysztof prowadził z akademikami wileńskimi. W październiku 1640 r. otrzymał K. urząd podskarbiego wielkiego W. Ks. Lit., a w r. 1641 odkupił od Opalińskich ich prawa do starostw gieranońskiego i lipniskiego. W r. 1642 zabiegał o uzyskanie buławy wielkiej W. Ks. Lit. dla brata Janusza i poruszał tę sprawę na sejmikach. Interesował się sprawami małżeństw córek swego brata Krzysztofa: Katarzyny, wydanej za A. Słuszkę, woj. trockiego, i Krystyny, za G. Kierłę, marsz, starodębskiego. Zmarł bezpotomnie 23 III 1644 r. w Iwiu i pochowany został w habicie bernardyńskim w kościele Bernardynów w Iwiu. Dobra jego odziedziczyli bracia i wdowa, nie znana z imienia trzecia jego żona.
Estreicher; Enc. Org.; Boniecki; Kojałowicz W. W., Herbarz rycerstwa W. X. Litewskiego tak zwany Compendium, Wyd. F. Piekosiński, „Herold Pol.” 1897 s. 39: Niesiecki; Elektorowie, s. 91; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit; – Czapliński W., Senat za Władysława IV, w: Studia historyczne ku czci S. Kutrzeby, Kr. 1938 I 94; Godziszewski W., Polska a Moskwa za Władysława IV, Kr. 1930 s. 11, 15, 23; Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1898 III 66–74; Kotłubaj E., Galeria nieświeska portretów radziwiłłowskich, Wil. 1857 s. 294; Kraushar A., Dzieje Krzysztofa z Arciszewia Arciszewskiego, Pet. 1892 I 358; Lipiński W., Działania wrześniowe pod Smoleńskiem w r. 1633, „Przegl. Hist.-Wojsk.” T. 6: 1933 s. 192; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 I 227–9; Sapiehowie, Pet 1891 II 19; Załęski, Jezuici, II 401; Zwolski B., Sprawa zboru ewangelicko-reformowanego w Wilnie w latach 1639–41, Wil. 1936; – Akta do dziej. Polski na morzu, VII cz. IIa; Archeografičeskij Sbornik Dokumentov, Wil. 1870 VIII 231, 242–3; Opis dokumentov Vilenskogo Centralnogo Archiva drevnich aktovych knig, Wil. 1912 IX 390; Radziwiłł A., Pamiętniki, Wyd. E. Raczyński, P. 1839 I 13, II 25, 134; [Radziwiłł K.], Księcia… hetmana polnego W. Księstwa Litewskiego sprawy wojenne i polityczne, Paryż 1859 s. 604; Vol. leg., III 459 fol. 968; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, dz. IV teka 3 koperta 32, teka 16 koperta 185, 186, 190, teka 123 koperta 306, teka 24 koperta 323, dz. V teka 149 nr 6763, 6771.
Tadeusz Wasilewski