Mielżyński Mikołaj h. Nowina (zm. ok. 1640), poseł na sejmy, kasztelan gnieźnieński. Był synem Wojciecha i Jadwigi Iwieńskiej, młodszym bratem Łukasza (zob.). Jeszcze w r. 1579 był nieletni. Podczas sejmiku nadzwycz. średzkiego 3 VI 1606, który uległ rozdwojeniu, należał do grupy regalistów i 18 VII w Poznaniu podpisał protestację przeciw uchwale z 8 VII, podjętej przez grupę sprzyjającą rokoszowi. Mianowany 20 IV t. r. stolnikiem kaliskim, posłował na sejm 1607 r. Z sejmu 1611 r. wyznaczony został na deputata do kwarty rawskiej. Marszałkował sejmikowi przedsejmowemu 8 III 1616 i został wtedy obrany posłem na sejm, z którego wyznaczono go do komisji dla regulacji żeglugi na Warcie. Był też wtedy szafarzem poborów w woj. poznańskim. Szafarstwo to ponownie zlecił mu, obok mandatu poselskiego, sejmik średzki z 2 I 1618. Na sejmie t. r. wszedł M., wraz z bratem Łukaszem, do powołanej 26 III przez króla komisji dla zbadania sprawy zburzenia zboru poznańskiego. Mianowany kasztelanem biechowskim 24 XI 1618, pozostał nadal szafarzem i z tego tytułu w l. 1618 i 1619 zajmował się wysyłaniem pieniędzy poborowych królewiczowi Władysławowi w czasie kampanii moskiewskiej, wykładając niekiedy i z własnej kieszeni. Zwrócił mu to sejmik z 22 IX 1620, a jednocześnie skwitował z poboru łanowego, szosu i czopowego za ubiegłe lata. Jakkolwiek już senator, posłował jeszcze cztery razy na sejmy: 1620, 1621, 1624 i 1625 r. Z sejmu 1625 r. został wyznaczony na rezydencję przy królu w trzecim półroczu. W r. 1626 obrano go znów na sejmiku średzkim szafarzem, tym razem jednak woj. kaliskiego, a na sejmie wyznaczono na rezydowanie u dworu na trzecie półrocze. Po śmierci brata Łukasza mianowany został 11 II 1628 kasztelanem gnieźnieńskim.
Z działu z bratem przeprowadzonego w r. 1608 wziął Kawęczyno w pow. gnieźnieńskim. Kupił potem Szczytniki Szlacheckie w tymże powiecie i miasteczko Targową, czyli Mileszną Górkę, z częściami Orzeszkowa, Osieka, Wielawsi, Małej Wsi i Dominowa w pow. pyzdrskim, a także części Uzarzewa i Święcina w pow. poznańskim. W l. 1609–28 trzymał w «starych sumach» wsie królewskie: Grabowo, Krzywągórę i Ulejno w pow. pyzdrskim, które potem scedował zięciowi i córce. W Targowej Górce ufundował w r. 1628 szpital i wystawił tam nowy kościół drewniany, poświęcony w r. 1636. Odnowił też stojącą osobno kaplicę Św. Małgorzaty. G. Czaradzki, dedykując mu „Paratitla Statuti Herburtani” (P. 1620), zwie go «prawowiernej religii katolickiej filarem świetlanym i mocnym». Zmarł w r. 1639 lub 1640. Pochowany został w kościele Franciszkanów w Kaliszu.
Ożeniony (przed r. 1609) z Katarzyną Rokossowską, córką Jakuba, podskarbiego w. kor., i Katarzyny Gościejewskiej, wdową po Adamie z Sielca Witosławskim, miał z nią tylko córką Annę, pierwszą żonę Przecława Leszczyńskiego, wojewodzica brzeskiego kujawskiego, z czasem wojewody derpskiego (zob.)
Estreicher; Niesiecki; Uruski; Żychliński, I; – Byliński J., Sejm z roku 1611, Wr. 1970; Łukaszewicz J., Krótki opis historyczny kościołów… w dawnej diecezji poznańskiej, P. 1858 I 380–2; Raciborski, J., Kościoły kaliskie, „Kron. Diec. Kujawsko-Kaliskiej” R. 18: 1924 s. 356; Wisner H., Walka o realizację konfederacji warszawskiej, „Odrodz. i Reform. w Pol.” T. 19: 1974 s. 146; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1–2; Czaradzki G., Paratitla Statuti Herburtani, P. 1620; Vol. leg., III 66, 278, 344, 491, 500; – AGAD: Metryka Kor. 151 k. 28, 168 k. 107v., 176 k. 225v.; Arch. Państw. w P.: Gniezno Grodz. 63 k. 368. Nakło Grodz. 8 k. 370, Poznań Grodz. 30 k. 630v., 33 k. 260, 38 k. 982, 41 k. 150, 42 k. 1164, Pyzdry Grodz. 33 k. 429, 51 k. 106v., 57 k. 276, 60 k. 12, 13, 15, 25, 27, 28, 67, 90, Pyzdry Ziem. 39 k. 210, 212.
Włodzimierz Dworzaczek