INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Mikołaj Minwid h. Kościesza odm.  

 
 
1 poł. XVII w. - 1688
Biogram został opublikowany w 1976 r. w XXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Minwid Mikołaj h. Kościesza odmienny (zm. 1688), minister kalwiński, superintendent zborów w dystrykcie żmudzkim i zawilejskim. Był synem Samuela (zob.). Kształcił się jako alumn na koszt zboru. W czerwcu 1661 był katechistą w szkole kiejdańskiej. Sesja zboru kiejdańskiego zleciła mu wówczas «szkolny rząd i dziatek informacją». T. r., zgodnie z postanowieniem konwokacji kiejdańskiej, miano rozpocząć zbieranie pieniędzy w celu wysłania M-a «do cudzych krajów». Wyjazd nastąpił dopiero w r. 1663. M. udał się do Londynu w związku z rozpoczętym tam już przez Bogusława Samuela Chylińskiego drukiem Biblii w języku litewskim. Po zdyskwalifikowaniu przez zbór litewski przekładu Chylińskiego M. miał dopilnować w Londynie druku Nowego Testamentu w tłumaczeniu teologów litewskich. W r. 1664 został ministrem. Kongregacja kiejdańska t. r. skierowała go do zboru w Rosieniach, pozostającego pod patronatem Melchiora Billewicza. Pozostawał tu do r. 1668. Rok wcześniej w imieniu bpa żmudzkiego Aleksandra Sapiehy został pozwany (27 II) przez dominikanów rosieńskich do sądu biskupiego. Przeciwko pozwowi zaprotestował patron zboru w specjalnym manifeście. M. Billewicz stwierdzał w nim, iż pozew pozostaje w sprzeczności z zasadami wolności religijnej, potwierdzanymi przez królów polskich w pactach conventach. Z tego samego okresu posiadamy list M-a do Bogusława Radziwiłła. Kaznodzieja rosieński skarżył się w nim na zwyczaje pozywania ministrów do sądów duchownych z racji utrzymywania szkół i różnych usług religijnych spełnianych po zborach. W r. 1667 przeniesiono M-a do zboru w Kiejdanach, a następnie do Nowego Miasta. Jako kaznodzieja nowomiejski został w r. 1671 powołany na konseniora żmudzkiego. Na synodzie prowincjonalnym w r. 1673 został M. wybrany do komisji mającej uporządkować archiwa zborów W. Ks. Lit. Wówczas też powierzono mu funkcję superintendenta żmudzkiego i wskutek tego przeniesiono go do Kiejdan. Na synodzie prowincjonalnym w r. 1675 został wybrany delegatem na konwokację generalną do Chmielnika, nie wziął w niej jednak udziału. Na tym samym zgromadzeniu podjęto uchwałę w sprawie kolekty w Anglii i innych krajach protestanckich. Jej realizację powierzono komisji, w której znalazł się i M. T. r. miał brać udział w publicznych egzaminach w gimnazjum kiejdańskim. W r. 1678 znalazł się w składzie delegacji na konwokację generalną do Orli. Synod prowincjonalny wileński w r. 1679 powierzył mu stanowisko superintendenta zawilejskiego. Wówczas to przeniósł się do Birż, zabierając tam archiwum zborowe.

W r. 1680 wszedł M. do mieszanej komisji powołanej przez synod prowincjonalny, która miała obradować w Wilnie nad sposobem i środkami niezbędnymi do wydania Biblii. Jemu też miano przekazać przetłumaczone już części Biblii. To samo zgromadzenie zaaprobowało, w wyniku starań M-a, przedrukowanie „Kancjonału” i wydrukowanie „Agendy” w języku litewskim w Królewcu. Po spaleniu się w r. 1681 podczas pożaru dawnej plebanii w Birżach (stanowiącej mieszkanie M-a) wcześniej przełożonych egzemplarzy Biblii synod prowincjonalny t. r. uchwalił przeprowadzenie kolekty zagranicznej na ponowne wydanie Biblii i polecił M-owi, by osobiście sprawę tę «za granicą promował». Pieniądze na drogę dla M-a pochodzić miały z zaciągniętej pożyczki. W r. 1681 po przybyciu do Londynu M. wznowił starania o wydanie „Biblii litewskiej”. Złożył też uroczyste ślubowanie, iż sam będzie tłumaczem i wydawcą Biblii, a wszystkie pieniądze zebrane w przyszłości przeznaczone będą na ten cel oraz na studia alumnów w uniwersytetach zagranicznych. Po złożeniu prośby na ręce arcbpa Canterbury W. Sancrofta i króla powrócił M. na Litwę. Z kolekty nic jednak nie wpływało. M. ponawiał prośby listowne o przysłanie pieniędzy do Królewca, gdzie umówił drukarza, a w Gdańsku zakupił papier. W r. 1682 otrzymał M. «dyrekcję» prac nad przekładem. Jemu to zlecone zostało ustalenie ostatecznej wersji przekładu, korekta, cenzura i druk. Przydano mu do pomocy innych ministrów. W dwa lata później (1684) złożył M. deklarację na zgromadzeniu prowincjonalnym, iż kolekta w Anglii niebawem dojdzie do skutku. Zobowiązał się również zwrócić w tej sprawie z listownym ponagleniem. Wbrew optymistycznym nadziejom kolekta nadal nie nadchodziła. Synod w r. 1685 potwierdził dawne kanony i zobowiązał M-a, żeby o «efektywny sumpt na to wystarał się». R. 1686 nie przyniósł żadnej poprawy. Poprzestano jedynie na potwierdzeniu zalecenia z roku ubiegłego. M. znowu prosił Sancrofta o przekazanie mu druku Biblii. Mimo częstych listów superintendent zawilejski do końca życia nie doczekał się większych sum z kolekty.

Wyjazd M-a za granicę w r. 1681 przyniósł natomiast bogaty plon w postaci stypendiów dla alumnów litewskich. Od elektora brandenburskiego Fryderyka Wilhelma uzyskał wówczas 6 miejsc w gimnazjum joachimstalskim w Berlinie i na uniwersytecie frankfurckim. Elektor, którego syn Ludwik poślubił właśnie Ludwikę Karolinę Radziwiłłównę, dawną uczennicę M-a, opatrzył go nadto listami polecającymi do innych władców europejskich. M. zdobył dzięki tym listom jeszcze 3 miejsca w Marburgu i 3 w Heidelbergu. Zgromadzenie prowincjonalne w r. 1684 zleciło mu, wspólnie z superintendentem żmudzkim Danielem Kałajem Mikołajewskim, załatwianie wszelkich spraw związanych z kształceniem alumnów litewskich za granicą. M. prowadził ożywioną korespondencję w sprawach zborowych z Ludwiką Karoliną, margrabiną brandenburską. Przedkładał również aprobowane przez księżnę memoriały dotyczące różnych spraw kościelnych w jej dobrach. Ludwika Karolina sprzeciwiła się jedynie stanowczo żądaniu M-a usunięcia ze swego otoczenia ludzi innej wiary. W r. 1686 M. był znowu w Berlinie, gdzie załatwił wówczas sprawę stypendystów na uniwersytecie królewieckim i opatrzony na drogę 60 talarami wrócił na Litwę. W r. 1687 udało mu się nabyć folwark pod Birżami, o co już dawno prosił Ludwikę Karolinę.

M. zmarł w Birżach w r. 1688. Synod prowincjonalny t. r. prosił nowego seniora dystryktu zawilejskiego Samuela Bythnera, by kontynuował sprawy prowadzone przez M-a. W dwa lata później zgromadzenie prowincjonalne uwolniło wdowę po M-dzie z pretensji o kolektę angielską.

 

Kot S., Anglo-polonica, W. 1935; tenże, Geneza i tło historyczne Biblii litewskiej Chylińskiego, P. 1958 s. 23–4 (odb. z 2 t. Biblii litewskiej Chylińskiego); Lukšaite I., Lietuvių kalba reformaciniame judējime XVII a., Acta Historica Lituanica, Vilnius 1970 V 12, 14, 23 (częściowo błędne dane), 26 i n., 30, 36, 43, 64; Łukaszewicz J., Dzieje kościołów wyznania helweckiego w Litwie, P. 1843 II 218, 225; Rhode G., Brandenburg – Preussen und die Protestanten in Polen 1640–1740, Leipzig 1941 s. 53–4; Stang Ch. S., Archivalia, „Archivum Philologicum” (Kaunas) T. 3: 1932 s. 35–8; Tworek S., Materiały do dziejów kalwinizmu w Wielkim Księstwie Litewskim w XVII wieku, „Odr. i Reform. w Pol.” T. 14: 1969 s. 205, 213; tenże, Z dziejów Biblii kalwinów litewskich w XVII wieku, tamże T. 18: 1973 s. 173–4; – Obraz historyczny kalwinizmu na Litwie 1650–1696 r., „Reform. w Pol.” R. 4: 1926 s. 219; – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V teka 204 nr 9731, dz. VIII 713 k. 487, 501, 516, 562, 567, 610, dz. VIII 710 k. 20–26, 156, 163, 166, 171–179, 199, 203; B. Lit. Akad. Nauk w Wil.: ERS – 1136, ERS – 125 (nlb); B. Republikańska w Wil.: F. 93 nr 9, F. 93 nr 16 (Akta sesjonalne zboru kiejdańskiego 1664–1717, s. 17, Księga I synodów dystryktu żmudzkiego), F. 93 nr 21 (Księga sesji zboru kiejdańskiego 1628–1663, s. 152–154); B. Uniw. Warsz.: Kartoteka synodaliów.

Stanisław Tworek

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.