Pilecki Mikołaj, zwany Ocicem, h. Leliwa (zm. 1550), kasztelan lwowski. Był najstarszym synem podkomorzego lubelskiego Oty (Ottona) i Anny z Szamotulskich, bratem Stanisława Ocica (zob.). W rzemiośle rycerskim ćwiczył się u boku ojca, który zasłużył się w walkach z Tatarami i Wołochami. W r. 1504 P. w imieniu młodszych braci występował przeciw Janowi Oleśnickiemu o spadek po ciotce Katarzynie. W r. 1506 brał udział w sejmie lubelskim, a następnie w piotrkowskim sejmie elekcyjnym. Po objęciu tronu przez Zygmunta P. znalazł się w gronie jego dworzan. W styczniu 1511 brał udział w obradach sejmu piotrkowskiego, następnie towarzyszył królowi na Litwę, skąd w sierpniu udał się do ziemi przemyskiej jako komisarz królewski do rozpatrywania sporów i waśni granicznych tamtejszej szlachty. W końcu t. r. ponownie przebywał na dworze królewskim. W r. n. P. wziął udział w wyprawie przeciw Tatarom i zasłużył się w bitwie pod Wiśniowcem (28 IV), następnie w wojnie moskiewskiej, za co w r. 1515 uzyskał urząd kasztelana bełskiego. T. r. i w r. n. zastępował na urzędzie podkomorzego przemyskiego brata Stanisława. W lutym 1517 przebywał z królem w Wilnie. W r. n. był na sejmie krakowskim, w królewskim orszaku witał przed Krakowem Bonę Sforzę i uczestniczył w uroczystościach z okazji ślubu królewskiego. W r. 1520 był na listopadowym sejmie bydgoskim, a następnie odznaczył się w bitwie pod Chojnicami. W r. 1521 przebywał w otoczeniu króla w Brześciu Kujawskim i w Toruniu. Dn. 23 V 1523 uzyskał od króla za roczną opłatą 100 grzywien tenutę zamechską po zmarłym bracie Stanisławie i został skwitowany z trzymanej przez brata tenuty sanockiej. Na dworze P-ego bawił kilkakrotnie Andrzej Krzycki, który w. r. 1524 w liście do podkanclerzego Piotra Tomickiego wychwalał bardzo serdeczną gościnność gospodarza, a zwłaszcza świetną kuchnię i znakomite wina. Na grudniowym sejmie piotrkowskim 1527 r. P. został wyznaczony na komisarza do rozgraniczenia dóbr królewskich. Poparł elekcję królewicza Zygmunta Augusta i na sejmie warszawskim 1529 r. został wybrany na posła do króla na Litwę, a następnie wziął udział w sejmie koronacyjnym Zygmunta Augusta. Na królewskim sądzie nadwornym w r. 1530 P. pośredniczył w sporze Kobylańskich z Dorotą Tarnowską. W r. 1531 król zwolnił go na kilka lat z opłaty 100 grzywien z tenuty zamechskiej, ponieważ wybudował na własny koszt fortalicium w Zamechu w związku z częstymi najazdami Tatarów. W późniejszych latach coraz rzadziej brał udział w życiu politycznym, być może miało to związek z jego nie najlepszymi w tym czasie stosunkami z Zygmuntem Starym. P. przyjaźnił się z podkanclerzym Tomickim, który nazywał go swoim bratem, w l. 1533–4 był mediatorem w długotrwałym sporze P-ego z Mikołajem Herburtem Odnowskim i parę razy jeździł w sprawach P-ego do Lublina i do Sandomierza. Kiedy w r. 1534 zawakował urząd wojewody bełskiego, Tomicki prosił króla o nadanie tego urzędu P-emu, «człowiekowi zamożnemu i cieszącemu się popularnością na Rusi», ponadto prosił bpa przemyskiego Jana Chojeńskiego o poparcie u króla w tej sprawie. Król nie nadał jednak tego urzędu P-emu i dopiero w r. 1537 na sejmie krakowskim przesunął go na kasztelanię lwowską.

P. z braćmi (Stanisławem i nie piastującym żadnych urzędów Andrzejem) podzielili majątek po ojcu przed r. 1508, z tym, że matka zatrzymała dożywocie na dobrach łańcuckich. P-emu przypadły dobra w ziemi lubelskiej (Bełżyce z wsiami), a ponadto część majątku w ziemi przemyskiej i lwowskiej. W r. 1509 po bezpotomnie zmarłym na francuską chorobę bracie Andrzeju uzyskał kilka wsi w ziemi przemyskiej. Po śmierci matki i brata Stanisława P. przejął całą ojcowiznę i występował nawet z tytułem hrabiego na Pilicy i Łańcucie. W r. 1537 król nadał P-emu przywilej na założenie na prawie niemieckim miasta Kletne na gruncie wsi Bychawa, a w r. 1543 zezwolił mu wykupić wójtostwo w Zamechu z rąk posesorów. W r. 1521 P. wypłacił kaszt. krakowskiemu Mikołajowi Firlejowi z Dąbrowicy wszystkie sumy, które ten miał zapisane na wsiach: Bychawa, Zdrapie i Olechowiec w ziemi lubelskiej. Ostatni raz odnajdujemy P-ego w źródłach 18 IX 1550; zmarł jeszcze w t. r.

Przed r. 1521 P. ożenił się z Barbarą Konińską, z którą miał syna Krzysztofa i córkę Annę, żonę Mikołaja Kobylańskiego, następnie Andrzeja Bzickiego, kaszt. chełmskiego.

Krzysztof (zm. 1568), dziedzic Łańcuta, w r. 1548 należał już do zwolenników reformacji i był z tego powodu ekskomunikowany (19 IV) przez bpa przemyskiego Jana Dziaduskiego. W r. 1549 P. wypędził z Łańcuta dominikanów i zamienił kościół parafialny na zbór protestancki. Ok. r. 1560 Łańcut stał się jednym z ośrodków małopolskiego Kościoła kalwińskiego.

Dworzaczek; Maleczyński K., Urzędnicy grodzcy i ziemscy lwowscy w latach 1352–1783, Lw. 1938; – Pociecha W., Królowa Bona, P. 1949 II; Sucheni-Grabowska A., Odbudowa domeny królewskiej w Polsce 1504–1548, Wr. 1967 s. 78, 110; – Acta Tom., II, VI–X, XIII, XV– XVI; Akta grodz. i ziem., XIX; Materiały do historii miasta Sambora 1390–1795, Wyd. A. Dörflerówna, Lw. 1936; Matricularum summ., III–IV; Mon. Pol. Hist., III; Źródła Dziej., XVIII cz. 1 s. 107; – Arch. Państw. w Kr.: Castr. Crac., t. 36 s. 52, Terr. Crac., t. 23 s. 305; – Informacje Haliny Kowalskiej dotyczące Krzysztofa, na podstawie: Bukowski J., Dzieje reformacji w Polsce, Kr. 1886 II; Tworek S., Działalność oświatowa kalwinizmu małopolskiego, L. 1970 s. 115 (autor połączył w jedną postać Krzysztofa i jego syna, również Krzysztofa); Wajsblum M., Dyteiści małopolscy, „Reform. w Pol.” R. 5: 1928; – Akta synodów różnowierczych II; – AGAD: Metryka Kor., t. III k. 33v.–36.

Franciszek Sikora