Szemiot (Szemet, Szemioth) Mikołaj Samuel h. Łabędź odmieniony (przed lub w 1633 – 1660), rotmistrz królewski.
Był wnukiem Malchera (zm. 1616 lub 1617, zob.), synem Bohdana (Dadziboga, Teodata) (zm. przed 20 VIII 1647), podkomorzyca wileńskiego, w r. 1633 deputata orszańskiego do Tryb. Lit., oraz Katarzyny ze Szwykowskich, córki Kaspra, podkomorzego witebskiego, powtórnie zamężnej (po 20 VIII 1647) za chorążym orszańskim Mikołajem Hołowczyńskim. Miał dwie siostry: Helenę (zm. w grudniu 1671), zamężną za star. i wójtem starodubowskim Samuelem Andrzejem Abramowiczem (Abrahamowiczem), oraz Annę (w zakonie Franciszkę), od r. 1663 bernardynkę w klasztorze św. Michała w Wilnie; zapewne w l. 1694–7 była tam przełożoną. Wbrew twierdzeniu Józefa Wolffa nie miał S. brata Stanisława, żyjącego jeszcze w r. 1672. Stryjami S-a byli Jarosław Aleksander (zob.) i Gabriel (zob.).
Dn. 1 IV 1651 miał S. już «lata zupełne» (18 lat wg Statutu Lit.). W młodości, prawdopodobnie na początku l. pięćdziesiątych XVII w., walczył przeciw «Kozakom rebellizantom» i Tatarom. Podobnie jak ojciec i stryjowie, należał do stronników sapieżyńskich. W czasie najazdu szwedzkiego (od 9 II 1656) był rotmistrzem nowo zaciągniętej przez regimentarza Pawła Jana Sapiehę chorągwi kozackiej (120 koni) w wojsku lit., która należała następnie do prawego skrzydła oddziałów Sapiehy, wkrótce już hetmana w. lit., i wchodziła w skład jego pułku. S. brał udział w oblężeniu Warszawy i już pierwszego dnia walk 6 V 1656 został postrzelony w rękę, gdy na czele swej chorągwi uczestniczył na Krakowskim Przedmieściu w podjętej przez hetmana Sapiehę próbie zdobycia miasta z marszu; możliwe, że wziął udział w bitwie pod Warszawą (28–30 VII t.r.). Jesienią był na Litwie. Zapewne jeszcze t.r. król Jan Kazimierz nadał mu za zasługi wojenne star. wiłkomierskie, odebrane stronnikowi szwedzkiemu, oboźnemu lit. Samuelowi Aleksandrowi Komorowskiemu. W r. 1657 uczestniczył S. ze swą chorągwią w wyprawie na Wołyń przeciw oddziałom ks. siedmiogrodzkiego Jerzego II Rakoczego. Wkrótce potem utracił star. wiłkomierskie, które król zwrócił Komorowskiemu. O zachowanie S-a przy starostwie prosili jednak posłowie od wojska lit. prawego skrzydła, toteż Jan Kazimierz obiecał w marcu 1658, że w przyszłości wynagrodzi mu tę stratę «czym lepszym»; przyrzeczenia jednak nie dotrzymał. Natomiast 24 II 1659 wyznaczył S-a na opiekuna nieletniego syna żołnierza armii lit. Bądzyńskiego (Bendzyńskiego), który 21 X 1658 dostał się do niewoli moskiewskiej pod Werkami. W 2. poł. lipca 1659 chorągiew S-a znalazła się w korpusie pisarza polnego lit. Aleksandra Hilarego Połubińskiego. Zapewne uczestniczył S. w walkach ze Szwedami w Kurlandii, m.in. w oblężeniu Goldyngi (skapitulowała 19 IX t.r.) oraz pod Szkrundami (zdobyto je 18 X); możliwe jest jednak, że wspólnie z dużą częścią jazdy prawego skrzydła armii lit. został wraz ze swą chorągwią odkomenderowany do działań podjazdowych. Po śmierci Komorowskiego (z 20 na 21 X), wówczas regimentarza dyw. żmudzkiej, jego chorągiew dragońską (120 koni) Połubiński (zapewne w listopadzie) przekazał S-owi, mimo że chcieli ją przejąć Pacowie, wspierani w tym przez króla; chorągiew ta również później figurowała w rachunkach skarbowych pod jego imieniem. Prawdopodobnie brał S. udział w oblężeniu Mitawy (listopad 1659 – 8 I 1660), choć niewykluczone, że wraz z częścią korpusu Połubińskiego walczył pod Dondaugą (obecnie Dundange, Łotwa), która skapitulowała w poł. stycznia 1660. Wraz z chorągwią kozacką opuścił Kurlandię w 2. poł. stycznia t.r.
Dn. 27 I 1660 był S. jednym z posłów od prawego skrzydła armii lit., zebranego w Szadowie, do części wojska pozostającej w obozie pod Bowskiem. W lutym i marcu t.r. zapewne przebywał na Podlasiu, w dobrach koniuszego lit. ks. Bogusława Radziwiłła, gdzie stacjonowali żołnierze prawego skrzydła armii lit. Wg podstolego lit. Marcjana Ogińskiego S. z chorągwią kozacką zadeklarował chęć odejścia od hetmana Sapiehy i przyłączenia się do Połubińskiego. Prawdopodobnie uczestniczył S. z tą chorągwią w czerwcowej ofensywie wojsk Sapiehy i woj. ruskiego Stefana Czarnieckiego, m.in. 28 VI w bitwie pod Połonką. Jan Kazimierz za liczne zasługi wojenne, a także za to, że «z chorągwią ludzi własnym zaciągnioną kosztem w krwawych potyczkach, szwanki na ciele i uszczerbek na substancyjej odnosząc, mężnie i skutecznie odprawował» 9 IX nadał S-owi prawem lennym wieczystym dobra w woj. smoleńskim: Samsony, Czernice, Mohotów i Worotyszyn po Siemionie Bułhakowie, Bazylim, Janie, Aleksandrze i Michale Potemkinach, którzy przyjęli poddaństwo moskiewskie; otrzymał też dobra po budowniczym smoleńskim Jakubie Vonlarze (Wonlarze) i mieszczaninie hołowczyńskim Kazimierzu Kopyłce, posiadających sumy zastawne na dobrach Katyń (woj. smoleńskie) i wsi Wyszowo (pow. orszański). S. uczestniczył ze swą chorągwią kozacką w jesiennej kampanii wojsk Sapiehy i Czarnieckiego na wschodnich rubieżach W. Ks. Lit. i wraz z chorągwią pancerną Sapiehy wziął udział 6 X w walkach pod obozem moskiewskim. S. poległ w bitwie z wojskami kniazia Jurija Dołgorukiego 8 X 1660 nad rzeką Basią. Pamiętnikarz Jan Władysław Poczobut Odlanicki nazwał go «zacnym i odważnym rotmistrzem», a Wojciech Kojałowicz pisał o nim w swym herbarzu: «cohortium ductor celeber». Chorągwie S-a pozostały w służbie, dragońska do 9 VII 1661, a kozacka do 9 II r.n.
S. nie był żonaty i zmarł bezpotomnie; jego majątek, m.in. Żeleźnicę z folwarkiem Dorohobilem (woj. nowogródzkie) i Żyrnów (woj. wileńskie), otrzymane na mocy testamentu z 1 IV 1651 babki Barbary z Ogińskich Szemiotowej, oraz należne ze skarbu zasługi, odziedziczyły siostry; Anna wstępując do zakonu wniosła posag 60 tys. zł zapisanych na wsi Żyrnów. Sejm 1662 r. w konstytucji „Assekuracja zasług żołnierzów pobitych, i zmarłych” gwarantował wypłatę zasług i wydatków S-a jego spadkobiercom; nakazał to następnie dekret komisji wojskowej, wydany 22 XI 1667 w Wilnie. Jeszcze sejm 1670 r. polecił wypłacenie Helenie zasług po mężu i ojcu, a sejm 1673 r. uregulowanie należności jej sukcesorom.
Boniecki, VII 310; Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, W. 2008 III; Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696), W. 2007; Kojałowicz, Compendium, s. 129; Niesiecki, VIII; PSB (Komorowski Samuel Aleksander, Suryn Eliasz Władysław); Pułaski F., Opis 815 rękopisów Biblioteki Ordynacji Krasińskich, W. 1915; Uruski, V 168; Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego. Spisy, W. 2004 I, IV; Wolff, Kniaziowie lit.-rus., s. 296; – Bobiatyński K., Michał Kazimierz Pac – wojewoda wileński, hetman wielki litewski. Działalność polityczno-wojskowa, W. 2008 s. 48; Ciechanowiecki A., Rachuba A., Rys genealogiczny rodziny Abramowiczów na Wornianach, „Przegl. Wschodni” T. 2: 1992/3 z. 3 (7) s. 602; Dumin S. i in., Ciechanowieccy herbu Dąbrowa, W. 1997; Kossarzecki K., Kampania roku 1660 na Litwie, Zabrze 2005 s. 309; Majewski A. A., Aleksander Hilary Połubiński w latach potopu szwedzkiego (1655–1660), w: Wojsko. Wojskowość. Miasta. Studia poświęcone Prof. Stanisławowi Herbstowi w stulecie urodzin, Red. K. Bobiatyński i in., Zabrze 2009 s. 181, 185; tenże, Działania wojenne w księstwie Kurlandii i Semigalii w latach 1658–1660, w: Z dziejów stosunków Rzeczypospolitej Obojga Narodów ze Szwecją w XVII wieku, Red. M. Nagielski, W. 2007 s. 233–43; Rachuba A., Klientela hetmańska w armii litewskiej z lat 1648–1667, w: Patron i dwór. Magnateria Rzeczypospolitej w XVI–XVIII wieku, Red. E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz, W. 2006; tenże, Konfederacja Kmicicowska i Związek Braterski wojska litewskiego w latach 1660–1663, W. 1989; tenże, Konfederacje wojska litewskiego w latach 1655–1663, Zabrze 2010; tenże, Wysiłek mobilizacyjny Wielkiego Księstwa Litewskiego w latach 1654–1667, „Studia i Mater. do Hist. Wojsk.” T. 43: 2007 s. 49, 56, 58; Wisner H., Wojsko litewskie 1 połowy XVII w., tamże T. 19: 1973 cz. 1 s. 78; – Akty Vil. Archeogr. Kom., XII 547–56; Chrapowicki J. A., Diariusz, Oprac. T. Wasilewski, W. 1978 I; Metryka Litewska. Księga wpisów nr 131, Oprac. A. Rachuba, W. 2001; Pamiętniki Filipa, Michała i Teodora Obuchowiczów (1630–1707), Red. A. Rachuba, H. Lulewicz, W. 2003; Poczobut Odlanicki J. W., Pamiętnik, Oprac. A. Rachuba, W. 1987; Vol. leg., IV 897, V 12, 48; Woyzbun A., Kazanie przy poświęcaniu na biskupstwo lorymeńskie [...] Ks. Jana z Kieżgajłow Szemiotta..., Wil. 1760; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 1346, 1351, 1409; B. Czart.: rkp. 1352 s. 310, rkp. 2247 s. 85–6, rkp. 2749 s. 352; B. Narod: rkp. 8332 k. 39, 40, 43; B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: rkp. 3415; Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka w Wil.: F. 130 nr 2480 k. 201v; Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil.: Senieji aktai, nr 3 k. 217–18v, nr 4 k. 1472–3v, nr 4680 k. 318; Nacyjanal’ny histaryčny archiǔ Belarusi w Mińsku: F. 694 op. 1 nr 19 k. 189; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 7 rkp. 23/13900 k. 100v; – Informacje Konrada Bobiatyńskiego z W. na podstawie kwerendy w AGAD (Arch. Radziwiłłów, Dz. II supl. nr 563); B. Czart. (rkp. 2246 s. 133–4) i Lietuvos valstybės istorijos archyvas w Wil. (sygn. SA 4106).
Red.