Sepieński (Sapieński) Mikołaj h. Nowina (zm. ok. 1432), dworzanin i dyplomata w służbie w. ks. lit. Witolda, sędzia ziemski poznański. Pochodził z rodziny piszącej się z Sepna w pow. kościańskim, był bratem Jakuba (zob.).

W źródłach S. potwierdzony jest od 10 IV 1404, kiedy to wymieniony został jako świadek w dokumencie Tomka z Węgleszyna, star. generalnego Wielkopolski. Do lutego 1409 występował kilkakrotnie jako świadek w różnych dokumentach wystawionych na terenie Wielkopolski. Dn. 12 VIII 1408 był jednym z sześciu członków sądu kościańskiego (obok woj. poznańskiego Sędziwoja z Ostroroga i woj. kaliskiego Macieja), który w zastępstwie star. wielkopolskiego Tomka rozstrzygnął w Międzyrzeczu spór o wieś Wławie między opatem lubińskim Maciejem a Janem Gryżyńskim, przysądzając ją opatowi.

S. znał doskonale język niemiecki i sprawy krzyżackie, orientował się nadto w sprawach ówczesnej Europy Środkowej. Z w. ks. Witoldem związał się najpewniej po bitwie grunwaldzkiej. Po raz pierwszy został potwierdzony w jego służbie, jednak bez żadnego tytułu czy stanowiska, jako członek poselstwa w imieniu Władysława Jagiełły do Krzyżaków (w liście uwierzytelniającym z 7 VI 1411). Pisarzem Witolda nazywa go w r. 1413 źródło krzyżackie, wątpliwe jednak czy pełnił rzeczywiście funkcję sekretarską. W świeżo zorganizowanej kancelarii wielkoksiążęcej zatrudniano wówczas kilku Polaków, zarówno duchownych jak i świeckich; wśród tych obok S-ego wyróżniał się Mikołaj Małdrzyk, ale ten wyraźnie poświadczony jest w formułach dokumentów. S. natomiast, czynny w dyplomacji, na dyplomach występował tylko jako świadek. Sprawa stanowisk na dworze hospodarskim nie była wówczas sformalizowana, Witold nazywał S-ego swym doradcą, zaufanym, lub poprzestawał na imieniu i nazwisku, a z tytułem – po uzyskaniu przezeń stanowiska w rodzinnych stronach («Edele und strenge ritter Nicolaus Sepensky landrichter czu Poznaw unsir rat»). Dn. 17 I 1413 w Trokach Władysław Jagiełło i w. ks. Witold wyznaczyli S-ego na jednego z sześciu pełnomocników do traktowania o sporach granicznych z Zakonem przed Benedyktem z Makry, reprezentującym superarbitra Zygmunta Luksemburskiego. Dn. 2 X 1413 w Horodle S. jako przedstawiciel rodu przywiesił swoją pieczęć z h. Nowina do aktu szlachty polskiej i przyjął do rodu seniora rodu lit. Mikołaja Bojnara. W listopadzie t.r. posłował w imieniu Witolda do margrabiego Miśni Fryderyka I Kłótnika i do Rzymu z oskarżeniami przeciw Zakonowi. W l.n. również był zaangażowany w sprawy krzyżackie. Najbardziej znaną misją S-ego z tego okresu był udział w poselstwie Władysława Jagiełły i Witolda do soboru w Konstancji. W Konstancji przebywał w grudniu 1415 i początkach 1416 r. wraz z panami litewskimi Jerzym Giedygołdem i Jerzym Goliminem Nadobowiczem, celem poselstwa było przedstawienie soborowi wyników rozpoczętej chrystianizacji, złożonej sprawy schizmy wschodniej, a przede wszystkim reprezentowanie Polski i Litwy w sporze z Krzyżakami o Żmudź, zwrócenie uwagi na zaborczość krzyżacką w stosunku do Litwinów i Żmudzinów. Posłowie wywiązali się w pełni ze zleconego im zadania, a faktyczne kierowanie legacją niewątpliwie należało do najbardziej obeznanego z Zachodem S-ego.

Po powrocie do kraju S. uczestniczył w dalszych pertraktacjach z Zakonem. W r. 1416 miał znaczny udział w przygotowaniu zjazdu Władysława Jagiełły i Witolda z wielkim mistrzem w Wielonie. W związku z tym posłował w sierpniu t.r. do króla, razem z panami litewskimi: Rumboldem Wolimuntowiczem i jego bratem Gudygierem. Po fiasku zjazdu S. nadal podejmował zabiegi o odzyskanie Żmudzi. W r. 1419 brał udział, obok Pawła Włodkowica i kaszt. kaliskiego Janusza z Tuliszkowa, w poselstwie do Zygmunta Luksemburskiego. W marcu 1422 razem z Giedygołdem, star. podolskim, był S. pełnomocnikiem Witolda na zjeździe w Kieżmarku, gdzie potwierdzono lubowelskie porozumienie monarchów. Następnie – na podstawie pełnomocnictw z lutego t.r. – przygotowywał razem z Giedygołdem i reprezentantami króla Władysława Jagiełły pertraktacje z Krzyżakami nad jeziorem Mielno. Uwieńczone one zostały zawarciem układu 27 IX i trwałym odzyskaniem Żmudzi przez króla i w. księcia. W l. 1422–7 S. uczestniczył w sprawach pomiaru i wytyczania granic z Zakonem krzyżackim. Za swe zasługi został nagrodzony star. łukowskim (potwierdzony na tym urzędzie 5 III 1421 – 20 IV 1424). Otrzymał też od Witolda nadanie miasta Sokołów z wsiami Kupiatyn i Rogów w ziemi drohickiej (20 IV 1424), a wkrótce potem przyznanie prawa na targ cotygodniowy i jarmark doroczny w Sokołowie.

S. był posłem Witolda na koronację królowej Zofii w Krakowie (5 III 1424), tu przez swoje zabiegi w sprawie pokoju wieczystego zasłużył się Zakonowi, podobnie jak na zjeździe w Nieszawie (1 VI 1424), gdzie gorliwie starał się o wypełnienie postanowień traktatu mielneńskiego (wolny handel, uwolnienie poddanych Zakonu od nowych ceł, wolny przejazd przez Polskę do Litwy, na Ruś i Węgry). Choć często przebywał poza Wielkopolską, otrzymał od króla Władysława Jagiełły ważny i przynoszący znaczne dochody urząd sędziego ziemskiego poznańskiego; na urzędzie tym był zastępowany przez brata Jakuba. W maju 1427, na zjeździe w Drezdenku S. był pełnomocnikiem Władysława Jagiełły i Witolda do wytyczenia granicy między Polską a dzierżawami króla Zygmunta Luksemburskiego. W początkach 1428 r. S. razem z Piotrem Korzbokiem był posłem Władysława Jagiełły do elektorów.

Przez niemal dwadzieścia lat, a zwłaszcza pod koniec panowania Witolda, S. należał do jego najwierniejszych współpracowników. W r. 1428 uczestniczył – wśród licznych rycerzy z Polski – w wyprawie przeciw Nowogrodowi Wielkiemu. Aktywną rolę odegrał S. również w czasie starań dyplomatycznych o koronę królewską dla Witolda; podczas pertraktacji z Zygmuntem Luksemburskim i panami polskimi na zjeździe w Łucku w r. 1429 wygłosił do nich mowę na rzecz godności królewskiej swego mocodawcy, wraz z Mikołajem Małdrzykiem posłował w tej samej sprawie w r. 1430 do bpa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego i po raz drugi z bpem wileńskim Maciejem. W październiku t.r. – podczas śmiertelnej choroby Witolda, gdy Świdrygiełło usiłował przechwycić władzę – udał się na polecenie w. księcia do króla wraz z woj. wileńskim Giedygołdem i marszałkiem Rumboldem z prośbą o interwencję. Po śmierci Witolda wraz z innymi Polakami wrócił do Polski.

S. dziedziczył w Bargowie, Łęgu i Miechininie (w ziemi kościańskiej), substancję wzbogacił dzięki działalności u boku króla i w. księcia, a także poprzez małżeństwo. Zmarł przed 25 III 1432 kiedy to z tytułem sędziego ziemskiego poznańskiego występuje już Abraham Głowacz ze Zbąszyna.

W małżeństwie z Anną z Łęgu, córką Oswalda Bronikowskiego i Więcaszki z Łęgu, S. pozostawił synów: Jana (zob.), Mikołaja i Jakuba, ok. r. 1452 sędziego ziemskiego poznańskiego. Jan Fijałek, odosobniony w tym wśród historyków, mylnie twierdzi, że Mikołaj Sepieński, star. łukowski (wywodzi go z Sepna w Opoczyńskiem), nie był identyczny z sędzią ziemskim poznańskim tegoż imienia i nazwiska.

Słown. Geogr., VI, X; Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., VIII/1 (Bargowo); Wpol. Słown. Biogr.; Niesiecki; Gąsiorowski, Urzędnicy wpol.; Urzędnicy, I/1, IV/1, XI; – Cieplucha Z., Z przeszłości ziemi kościańskiej, Kościan 1929 s. 261; Fijałek J., Kościół rzymsko-katolicki na Litwie, w: Polska i Litwa w dziejowym stosunku, Kr. 1914; Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego; Hist. dyplomacji pol., I; Kosman M., Kancelaria w. księcia Witolda, „Studia Źródłozn.” T. 14: 1969; tenże, Orzeł i Pogoń. Z dziejów polsko-litewskich XIV–XX w., W. 1992; Kozierowski S., Studia nad pierwotnem rozsiedleniem rycerstwa wielkopolskiego. IV Ród Nowinów, „Roczn. Tow. Przyj. Nauk w P.” T. 40: 1914 s. 33–5; Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły, P. 1972–9 I–II; Prochaska A., Dzieje Witolda w. ks. Litwy, Wil. 1914 s. 220, 233–4, 271, 359; tenże, Ostatnie lata Witolda, W. 1882 s. 37, 41, 143; – Cod. epist. saec. XV, II; Cod. epist. Vitoldi; Długosz, Historia, IV; Kod. Litwy; Kod. Wpol., V; Kod. Wpol. S. Nowa, Z. 1, nr 135; Rachunki dworu Władysława Jagiełły; Regesta historico-diplomatica Ordinis S. Mariae Theutonicorum, 1198–1525, Hrsg. v. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948–50 I 4292, 4297, 4764, 4906, II 1949; Rozbiór krytyczny Annalium Długosza; Vitoldiana. Codex privilegiorum Vitoldi magni ducis Lithuaniae 1386–1430, Zebrał i wyd. J. Ochmański, W.–P. 1986; – AGAD: dok. perg. 85; AP w P.: Kościan Z. 11 k. 179.

Marceli Kosman