Sieniawski Mikołaj h. Leliwa (zm. 1636), poseł na sejmy, krajczy, potem podczaszy kor. Był najstarszym synem Adama Hieronima, podczaszego kor. (zob.), i Katarzyny z Kostków (zob.), bratem Prokopa (zob.). Pisał się z Granowa.
Wraz z braćmi, Prokopem i Aleksandrem, odbył S. kilkuletnią podróż edukacyjną po Europie Zachodniej. W r. 1610 wszyscy trzej byli w Lowanium, w r. 1613 w Wiedniu, w r. 1615 w Bolonii, a następnie, po zwiedzeniu Włoch, udali się znowu do hiszpańskich Niderlandów. W czasie tej podróży poznali, spotkanego w Wiedniu i w Bolonii, Jakuba Sobieskiego. W r. 1619 najmłodszy Aleksander wrócił do Włoch (t.r. zapisał się na uniw. padewski), a Mikołaj i Prokop – przybyli do kraju. Powrót ich uczcił panegirykiem Jakub Gawatowic Leopolita („Carmen in gratiam […] Nicolai et Procopii Sieniaviorum dum ab extera gente reduces venirent”, Jarosław 1619). Dn. 1 V 1619 był S. na okazowaniu szlachty sanockiej w Sanoku, 21 X t.r. uczestniczył w pogrzebie swego ojca w Brzeżanach. Wkrótce wraz z braćmi wystąpił z protestem wobec nowego posesora star. jaworowskiego, hetmana i kanclerza w. kor. Stanisława Żółkiewskiego, który wypędził Sieniawskich z wójtostwa jaworowskiego. W r. 1620 posłował z woj. ruskiego na sejm; został na nim wybrany w skład deputatów do rady wojennej u boku hetmana. Tydzień po zakończeniu sejmu, 18 XII otrzymał nominację na urząd krajczego kor. Nieomal jednocześnie, 7 I 1621, Zygmunt III dał mu list przypowiedni na zaciąg husarii.
Dn. 19 IV t.r. wziął S. udział w okazowaniu szlachty lwowskiej pod Lwowem, a następnie ruszył z hetmanem w. lit. Janem Karolem Chodkiewiczem przeciw Turkom. Pułk «pp. Sieniawskich» (1 200 koni) walczył w batalii chocimskiej; S. odznaczył się 7 IX podczas ataku rot husarskich. Jan Bojanowski, poeta i uczestnik kampanii chocimskiej, wydał w Jarosławiu (1611) poemat poświęcony S-emu pt. „Naumachija chocimska…”. Po zakończonej kampanii trudził się S. na komisji skarbowej we Lwowie zdobywaniem pieniędzy na żołd dla wojska; 14 IX podpisał asekurację dla Kozaków zaporoskich na 50 tys. złp.
Skonfederowani we Lwowie żołnierze 8 I 1622 mianowali S-ego i jego brata Prokopa swymi protektorami; jako komisarz królewski prowadził S. z nimi rozmowy we Lwowie w kwietniu t.r., a w maju t.r. wziął udział w poselstwie 35 deputatów wojska do Zygmunta III. Wraz z oficerami swego pułku bronił S. marszałka związkowego Aleksandra Kowenickiego. Wraz z bratem Prokopem wszedł do nowej komisji, która wypłaciwszy zaległy żołd doprowadziła w 2. poł. sierpnia t.r. do rozwiązania konfederacji. Jako poseł na sejmie w styczniu 1623 został S. wyznaczony do komisji do uśmierzenia buntów Kozaków zaporoskich. Na dworze królewskim zaliczano go wówczas do obrońców Krzysztofa Radziwiłła, któremu za przedłużenie rozejmu ze Szwecją bez pełnomocnictw króla chciano odebrać buławę polną. W lipcu t.r. wziął S. udział w obradach szlachty ruskiej we Lwowie, zwołanej uniwersałem woj. ruskiego Jana Daniłowicza z powodu zagrożenia tatarskiego. W r. 1624 dostał S. star. ratneńskie. T.r. uczestniczył w zwycięskiej kampanii hetmana polnego kor. Stanisława Koniecpolskiego przeciwko Tatarom pod Martynowem (20 VI); wraz z bratem Prokopem wystawił na nią pułk jazdy (500 koni). Na sejmie toruńskim w r. 1626 popierał stanowisko Krzysztofa Radziwiłła wobec dworu. Z niechęcią przyjął zawartą w propozycjach od tronu ograniczoną reformę elekcji, tj. potrzebę desygnowania następcy za życia króla, był delegatem do komisji powołanej do spraw obrony państwa. Przypisywany mu w dawniejszej literaturze udział w kilku wyprawach przeciwko Tatarom oraz obecność u boku Zygmunta III w r. 1626 w kampanii pruskiej nie mają potwierdzenia źródłowego. W kwietniu 1627 stawał S. na okazowaniu pod Lwowem. Dn. 1 X 1628 otrzymał od króla nominację na podczaszego kor.
W r. 1632 S. nie zjawił się na okazowaniu szlachty lwowskiej (19 IV), ze względu na zły stan zdrowia (poczet przyprowadził jego sługa Jan Kaski). Był natomiast na sejmiku halickim 23 VIII 1632, gdzie wybrano go na posła na elekcję, w której S. wziął udział i podpisał wybór Władysława IV z woj. ruskim (8 IX t.r.). Choroba nie pozwoliła mu uczestniczyć ani w okazowaniu szlachty lwowskiej 4 IV 1633 (wysłał jedynie poczet), ani w kampanii smoleńskiej (posłał na nią chorągiew, wystawioną własnym sumptem). W obozie pod Hordziówką 18 III 1634 Władysław IV zezwolił S-emu na cesję wsi Batyn, nadanej mu dożywotnio, na rzecz Pawła Grodzickiego, którego S. wysłał wcześniej do Niderlandów na studia inżynierii i architektury wojskowej. T.r. bracia Sieniawscy wystawili znaczne siły na kampanię turecką hetmana w. kor. S. Koniecpolskiego, toteż sejmiki wiszeńskie (26 VI i 14 XII 1634) domagały się dla nich nagrody u króla. Dn. 1 X 1634 wraz z podkanclerzym kor. Tomaszem Zamoyskim przybył S. do Lwowa, gdzie w obecności króla obchodzono uroczyście zawarcie pokoju z Turcją. Dn. 2 X S. podejmował wówczas Władysława IV z całym dworem obiadem i jak zanotował Albrycht Stanisław Radziwiłł «wypuścił wielu z nas mocno winem rozweselonych, gdyż hojnie nim szafowano».
W styczniu 1635 posłował S. na sejm; został na nim wybrany do komisji granicznej z Węgrami. W t.r. wysłał również swe siły nadworne do Prus na szykującą się wojnę ze Szwecją (w kompucie wojska królewskiego do Prus odnotowano 300 ludzi S-ego).
Większość dóbr S-ego na Podolu, w woj. ruskim i na Bracławszczyźnie, które S. przejął po ojcu i później po bracie Prokopie, była zadłużona; z powodu długu na Kubliczu procesował się S. z Czeczelami. W r. 1630 dokonał zajazdu Kitajgrodu Czetwertyńskich. Z kolei swego Satanowa bronił przed zajazdami Anny Łahodowskiej z Kałaharówki. Rezydował głównie w Brzeżanach, o których rozwój, uświetnienie i obronność troszczył się specjalnie; jego staraniem powiększono kościół zamkowy o lewą kaplicę. W r. 1629 wprowadził straż nocną w mieście. W r. 1630 poszerzył swój stan posiadania na Bracławszczyźnie, zakupując we włości kublickiej Tyszkowce i Michałowce. W r. 1636 cały klucz kublicki sprzedał Kalinowskim. Duże dochody czerpał ze star. ratneńskiego. Żona, poślubiona ok. r. 1623, Urszula Zofia Krotoska, córka Andrzeja, kaszt. kaliskiego, wniosła mu Łobżenicę i Barcin nad Notecią w Wielkopolsce oraz klejnoty i inne ruchomości wycenione na ponad 1 mln. złp. Złożone jako depozyt na zamku w Podhajcach, stały się, już po śmierci S-ego, przedmiotem długoletnich procesów. Pod koniec życia pożyczył S. 200 tys. złp., biorąc w zastaw Podhajce Zofii Golskiej, która nie chciała dopuścić do przejęcia tych dóbr przez Potockich. Był jednym z egzekutorów testamentu Golskiej. S. zmarł 15 V 1636; jego uroczysty pogrzeb odbył się Brzeżanach 28 VII t.r., a mowę pogrzebową wygłosił Jakub Sobieski.
Z małżeństwa z Urszulą Zofią z Krotoskich (zm. 1637 w Podhajcach, pochowaną w kościele Dominikanów we Lwowie), nie pozostawił S. potomstwa, które osiągnęłoby dojrzały wiek. Wiadomo o dzieciach zmarłych w wieku dziecięcym, zapewne należał do nich i jego najstarszy syn, którego powierzył opiece J. Sobieskiego. Można jednakże mniemać, iż owym «synem» (źródłem informacji jest mowa pogrzebowa Sobieskiego) był w istocie synowiec, przyszły pisarz polny kor. Adam Hieronim (zob.), który był głównym spadkobiercą S-ego.
Postać S-ego na potrójnym pomniku nagrobnym z czarnego marmuru, dłuta Jana Pfistera w kościele zamkowym w Brzeżanach (fot. w: Aftanazy R., Materiały…, VIIB, fig. 291); – Estreicher; Enc. Org., III 915, 916; PSB (Grodzicki Krzysztof, Grodzicki Paweł); Siarczyński, Obraz wieku panowania Zygmunta III, I 39, II 181; Słown. Geogr. (Łobżenica, Ratno); Boniecki, III 347–8, IV 10, XII 332 (Krotoscy), XIII 163, XVI 171; Dworzaczek; Niesiecki; Święcki, Historyczne pamiątki, II 88; Urzędnicy, X; – Chłapowski K., Elita senatorsko-dygnitarska Korony za czasów Zygmunta III i Władysława IV, W. 1996; tenże, Starostowie w Małopolsce 1565–1668, w: Społeczeństwo staropolskie, W. 1986 IV 144, 170; Czernecki J., Brzeżany, Lw. 1905 s. 17–19, 39; Długosz J., Jakub Sobieski 1590–1646, Wr. 1989; Dobrowolska W., Młodość Jerzego i Krzysztofa Zbaraskich, Przemyśl 1926 s. 112; Dzięgielewski J., Izba poselska w systemie władzy Rzeczypospolitej w czasach Władysława IV, W. 1992 s. 194; Kaczmarek M., Sarmacka perspektywa sławy. Nad wojną chocimską W. Potockiego, Wr. 1982 s. 18, 33; Kaczorowski W., Sejmy konwokacyjny i elekcyjny w okresie bezkrólewia 1632, Opole 1986 s. 94; Kot S., Polska złotego wieku a Europa, W. 1987; Kuśnierz K., Sieniawa, Rzeszów 1984 s. 33, 57; Łoziński W., Prawem i lewem, Lw. 1904 II; Maciszewski M., Brzeżany, Brody 1910 s. 10, 23, 49–50, 67–8, 80–1, 112, 123, 128–9, 204–6; Majewski R., Polski wysiłek obronny przed wojną chocimską 1621 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., VII/1, 1961 s. 17; Pietrzak J., Konfederacja lwowska 1622 r., „Kwart. Hist.” R. 80: 1973 s. 849–50, 853, 863, 865, 868–9; tenże, Po Cecorze i podczas wojny chocimskiej. Sejmy z lat 1620, 1621, Wr. 1983; tenże, W przygaszonym blasku wiktorii chocimskiej. Sejm w 1623 r., Wr. 1987 s. 37; Podhorodecki L., Chocim 1621, W. 1988 s. 95; tenże, Kampania chocimska 1621 r., Studia i Mater. do Hist. Wojsk., cz. 1, t. X/2, 1964 s. 136, 143, cz. 2 t. XI/1, 1965 s. 38, 44, 53; Sajkowski A., Włoskie przygody Polaków, W. 1973 s. 38, 40–3; tenże, W stronę Wiednia, P. 1984 s. 140; Seredyka J., Sejm w Toruniu z 1626 roku, Wr. 1966 s. 102; Skulski R., Sieniawscy w literaturze, Lw. 1938 s. 19–22, 24–7 (odb. z „Ziemi Czerwieńskiej” R. 3 z. 2); Targosz K., Jana Sobieskiego nauki i peregrynacje, Wr. 1985 s. 172; Tretiak J., Historia wojny chocimskiej 1621 r., Lw. 1889 s. 66, 111–12, 128, 136, 138, 146, 157, 164, 214, 222, 230–31; – Akta ziem. i grodz., X, XX, XXIV 41; Malewska H., Listy staropolskie z epoki Wazów, W. 1977 s. 208, 223, 227; Ossoliński J., Pamiętnik, Wyd. W. Czapliński, W. 1976; Ossoliński Z., Pamiętnik, Wyd. J. Długosz, W. 1973 s. 7; Piasecki P., Kronika, Kr. 1870 s. 295; Przyłęcki S., Pamiętniki o Koniecpolskich, Lw. 1842 s. 254, 256–7; Radziwiłł, Pamiętnik, I, II; Script. Rer. Pol., V 55 (listy Zbaraskiego); Sobieski J., Pamiętnik wojny chocimskiej, Wyd. W. Syrokomla, Pet. 1854 s. 22–9; tenże, Peregrynacja po Europie. Droga do Baden, Wyd. J. Długosz, Wr. 1991; Studenci Polacy na uniwersytecie bolońskim w XVI i XVII wieku, [Wyd.] M. Bersohn, Kr. 1894; Vol. leg., III 176, 218, 404; Wypisy źródłowe do historii polskiej sztuki wojennej, Z. 5, Wyd. Z. Spieralski, J. Wimmer, W. 1961 s. 209, 223, 226–7; – AGAD: Arch. Publ. Potockich, rkp. 36 s. 1–20, 80, Zbiór z Suchej 17/25, s. 160–167, Arch. Radziwiłłów, Dz. II ks. 12 s. 715–730, Arch. Zamoyskich, nr 289, 742 k. 14, 26, nr 2901 k. 276–278, Metryka Kor., nr 177 k. 110–111v.; B. Czart.: rkp. 390 k. 135, rkp. 2764 nr 10, 11, 14–18, 31, 34 (listy S-ego do K. Radziwiłła z l. 1619–30), rkp. 2898 nr 15, 16 (korespondencja S-ego z r. 1631), rkp. 2966 k. 12–13v., rkp. 2971 k. 21–77r (transakcje majątkowe i procesowe S-ego z l. 1620–36), rkp. 2973 k. 165, 168v., 173, rkp. 2989 k. 341, rkp. 2998 k. 320v., 342, rkp. 3502 k. 15; B. Kórn.: rkp. 317 s. 128, 395; B. Ossol.: rkp. 400/II k. 151, 153–156, 166–170, rkp. 3567/II k. 192–193; B. PAN w Kr.: rkp. 1051 k. 431–432, rkp. 2253 s. 229–232, 282–286, rkp. 4321 k. 114–116; B. Raczyńskich: rkp. 2 k. 94v., 830–837; IH PAN w W.: Litwin H., Napływ szlachty polskiej na Ukrainę w latach 1569–1648, W. 1987 (mszp. pracy doktorskiej) s. 360–1.
Mirosław Nagielski