Sokolnicki (Sokoliński) Mikołaj h. Nowina (1495–1531), doktor nauk medycznych, profesor Uniw. Krak. Pochodził z drobnej szlachty mazowieckiej osiadłej w woj. płockim. Był synem Mikołaja z Sokolnik (pow. bielski, paraf. Rogotworsk), od 31 VII 1516 sędziego zawkrzeńskiego.
S. przybył do Krakowa jesienią 1509 i w półr. zim. 1510/11 wpisał się na uniwersytet. Bakalaureat uzyskał na Zielone Święta r. 1513, poczym przerwał studia aż do r. 1520. Nie wiadomo co się z nim działo w ciągu siedmiu lat. Jak sam wspominał w zapiskach – spędzał czas na włóczędze po różnych częściach kraju. Być może, pozostawał w służbie u któregoś z lekarzy; wskazuje na tę możliwość zdobyta przezeń wiedza medyczna. W r. 1520, przebywał na Litwie i przez krótki czas służył w wojsku. Na wiosnę 1521 wrócił do Krakowa, podjął dalsze studia na Wydz. Sztuk Wyzwolonych i już po roku – 2 I 1522 uzyskał promocję na magistra sztuk wyzwolonych. Od razu rozpoczął studia medyczne, podejmując równocześnie praktykę lekarską. Zyskał w tej dziedzinie duże powodzenie, co wywołało oburzenie członków fakultetu medycznego. Profesorowie Mikołaj z Wieliczki i Piotr z Obornik 10 V 1523 pozwali S-ego przed sąd rektorski, a później biskupi, oskarżając go o leczenie bez uprawnień; znamienne, że nie zarzucono mu przy tym braku przygotowania lekarskiego. S. nie ustępował, a nawet wobec bpa krakowskiego Jana Konarskiego zarzucił adwersarzom, że «leczeniem swem uśmiercili więcej od niego pacjentów». Ostatecznie wyrok sądu rektorskiego nakazał mu przeproszenie obu profesorów. Sprawa ta nie zaszkodziła dalszej karierze S-ego; w poł. stycznia 1526 uzyskał bakalaureat medycyny i rozpoczął dwuletni wykład kursoryczny «pro finali terminatione doctorali».
Mistrzem i protektorem S-ego był doktor medycyny Łukasz Noskowski, lekarz królewski; jego wybór na rektora uniw. na półr. zim. 1526/7 przyspieszył procedurę uzyskania stopnia doktora medycyny przez S-ego. Dn. 18 XII 1526 został on dopuszczony «ad respondendum» i zdał ostatni egzamin; pięć dni później otrzymał licencjaturę, a 28 II 1527 doktorat medycyny. Promocja była bardzo uroczysta – po raz pierwszy od początku powstania wydziału promowano trzech doktorów medycyny: S-ego, Adama z Brzezin i Szymona z Szamotuł, odbyła się w auli Collegium Maius, a rozpoczęła ją mowa promotora Ł. Noskowskiego, który przedstawił, polecał i chwalił promowanych. W imieniu nowo wypromowanych doktorów podziękował S. Po promocji towarzyszył bpowi kamienieckiemu Wawrzyńcowi Międzyleskiemu na Litwę, skąd wrócił 2 IX 1527.
S-ego cechowało wolnomyślicielstwo w sprawach religijnych. Utrzymywał kontakty z Andrzejem Trzecieskim, krzewicielem poglądów reformacyjnych w Krakowie, brał także udział w zebraniach ich zwolenników; 1 III 1530 zapisał: «sessio apud Georgium apotecarium cum Luteranis». Był osobowością żywiołową, jego życie prywatne cechowała znaczna swoboda obyczajowa, czemu w swoich zapiskach poświęcił sporo miejsca. Niemniej zyskał akceptację w środowisku uniwersyteckim, cieszył się nadto popularnością u mieszczan. Zapewne dzięki swoim protektorom, Noskowskiemu i Międzyleskiemu, nawiązał w r. 1521 kontakty z dworem królewskim; w r. 1530 wraz z Marcinem Biemem i Bernardem Wapowskim stawiał horoskopy Zygmuntowi Augustowi. Zmarł w Krakowie podczas zarazy 11 X 1531.
S. nie był żonaty; ze związków pozamałżeńskich miał córkę Katarzynę, którą oddał na wychowanie (19 XI 1528) do sołtysowej we wsi Czyżyny («Czerzeny») koło Krakowa oraz syna, którego (9 VIII 1529) powierzył do adopcji «Rzebrzydowskiej».
S. prowadził dziennik w postaci not marginalnych na efemerydach astronomicznych J. Stoefflerinusa „Almanach nova 1507–1531…” (Wenecja 1507), przechowywany w B. Jag. (Cim. 5514).
Hist. nauki Pol., VI; Słown. Hist.-Geogr. ziem polskich w średniowieczu, T. 3: Mazowsze – woj. płockie, z. 3 s. 284; – Barycz H., Historia UJ; Birkenmajer L. A., Zapiski historyczne wśród starych almanachów Biblioteki Jagiellońskiej, „Kwart. Hist.” R. 17: 1903 s. 416, 418, 421; Sokolnicki J., Pierwsza kronika skandaliczna w Polsce, „Problemy” R. 11: 1955 nr 12; – Acta rectoralia, I; Album stud. Univ. Crac. II 127; Conclusiones Univ. Crac.; Matricularum summ., II, IV; Statuta nec non liber promotionum; – B. Jag.: rkp. 5359 t. 11 s. 171; – Mater. Red. PSB: Mater. nadesłane przez Juliusza Sokolnickiego z Wielkiej Brytanii.
Maria Michalewiczowa