Szczawiński (Szubski) Mikołaj h. Prawdzic (ok. 1548–1620), kasztelan łęczycki.
Był najstarszym synem Stanisława Szczawińskiego (Szubskiego) i Jadwigi, córki Feliksa Trąbskiego h. Prawdzic, bratankiem Szymona (zob.). W wyniku podziału majątku z braćmi ojciec S-ego otrzymał w r. 1540 Szubsk Duży i Mały, Wolę Nowską i Mikołajki (pow. łęczycki); ponadto z bratem Szymonem posiadał zastaw w Krośniewicach, a z bratem Piotrem spichlerz ze szkutą w Dobrzykowie; w związku z wywozem zboża z własnych dóbr do Gdańska został w l. 1555–61 kilkakrotnie odnotowany w rejestrach cła wodnego we Włocławku. Po śmierci pierwszej żony ożenił się z Elżbietą (nazwisko nieznane). S. miał brata Piotra (zm. 1598) oraz siostry: Katarzynę Szubską (Szupską), norbertankę, od r. 1592 przeoryszę w Strzelnie (zm. po 1604), Jadwigę 1.v. Borzewską, ponownie zamężną za cześnikiem dobrzyńskim Piotrem Lasockim, Annę, wydaną za Erazma Zieleńskiego, i Agnieszkę, żonę star. gostynińskiego (wówczas gostyńskiego) Jerzego Garwaskiego. Był stryjecznym bratem Jakuba Szczawińskiego (zob.).
Po śmierci ojca S. zajmował się handlem zbożem, m.in. w l. 1569 i 1573 ekspediował je z własnych folwarków do Gdańska przez komorę celną we Włocławku. Brał udział w wyprawach wojennych króla Stefana Batorego przeciw Moskwie. Jako poseł woj. łęczyckiego uczestniczył w zjeździe senatorów i posłów wielkopolskich w Łęczycy 20 IX 1589, zwołanym w celu obmyślenia obrony dla ziem południowo-wschodnich państwa. Między 24 I 1589 a 25 VI 1590 uzyskał nominację na urząd kaszt. brzezińskiego. Brał udział w zjeździe części szlachty wielkopolskiej w Kole 10 VIII 1590, na którym przyjęto uchwały przeciw pogłównemu, uchwalonemu przez sejm warszawski t.r. i rozszerzeniu władzy hetmańskiej. Był obecny na sejmach 1590/1 r. i 1596 r., na które przyjechał już po wotach senatorskich. Wiosną 1606, na rokach ziemskich łęczyckich, podpisał uchwałę szlachty łęczyckiej o wysłaniu pięciu posłów na zjazd lubelski rokoszan, zwołany na 4 VI t.r. Sejmik woj. łęczyckiego 18 VII 1606 uchwalił udział w rokoszu w trybie pospolitego ruszenia, ale tylko «dla ochrony dostojeństwa króla jegomości, praw i wolności naszych». Natomiast S. z grupą szlachty wystosował ostrożny protest przeciw uchwale, w tym przeciwko nakładaniu kar na nieobecnych, opowiadając się za wysłaniem pod Sandomierz posłów oraz zezwoleniem ochotnikom na udział w zjeździe. Podporządkował się jednak decyzji sejmiku i został obrany jednym z przywódców wyprawy. Wymarsz pod Sandomierz wyznaczono na 3 VIII; większość łęczycan pod dowództwem S-ego dotarła tylko do Radomia, gdzie rozbiła namioty i czekała na dalszy rozwój wypadków, ale znaczna grupa dołączyła do rokoszan. S. brał udział w sejmie 1607 r., na którym zjawił się po wotach senatorskich. Z opóźnieniem przybył również na sejm jesienny 1611 r. Zapewne wówczas uzyskał nominację na kaszt. łęczycką; z nowym tytułem po raz pierwszy wystąpił 1 I 1612. W następnych sejmach prawdopodobnie nie brał już udziału.
S. odziedziczył dobra w Szczawinie Borowym i Zabłociu (pow. gostyniński); majętności łęczyckie (Szubsk Duży i Mały, Mikołajki) jeszcze w r. 1576 były w posiadaniu jego macochy. W r. 1603 wspólnie z krewnymi ufundował w Łęczycy klasztor i kościół norbertanek p. wezw. Wniebowzięcia NMP, któremu darował Szubsk Duży i Mały, Mikołajki, Wójciki i Grzymkową Wolę; w sprawach jego organizacji wewnętrznej korespondował z Janem Loheliusem (Lohelem), opatem klasztoru na Strahovie w Pradze, wikariuszem generalnym zakonu premonstratensów na Święte Cesarstwo Rzymskie i Polskę. Pod koniec r. 1604 lub na początku r. 1605 do klasztoru przybyły ze Strzelna kanoniczki pod przewodem byłej przeoryszy, siostry S-ego Katarzyny, obranej również przeoryszą w Łęczycy, jednak klasztor konsekrowano dopiero 27 IX 1614, a jego uposażenie potwierdził 25 IX 1617 arcybp. gnieźnieński Wawrzyniec Gębicki. S. zmarł 8 V 1620. Pochowany został w kościele Norbertanek w Łęczycy, gdzie stryjeczny bratanek Jan Szymon Szczawiński (zob.) ufundował mu epitafium (po r. 1860 przeniesione do kościoła paraf. p. wezw. św. Józefa w Ozorkowie). Komemorację S-ego i jego żony zanotował nekrolog strzeleński pod datą18 X.
W małżeństwie, zawartym przed r. 1577 z Agnieszką (ur. 15 I 1553), córką podkomorzego dobrzyńskiego Jana Lasockiego z Glewa h. Dołęga, a wg Adama Bonieckiego – córką Stanisława (1512–1564) i Anny z Radzimińskich, S. nie miał potomstwa.
Boniecki, XIII 395; Borkowska M., Leksykon zakonnic polskich epoki przedrozbiorowej, W. 2004, I 151–2, 185; Niesiecki; Urzędnicy, II/2, VI/2; Żychliński, XVI 176, XIX 119, 124–5; – Backmund N., Monasticon Praemonstratense id est historia circariarum atque canoniarum Candidi et Canonici Ordinis Praemonstratensis, Straubing 1949 I 342; Biliński A., Szlachta ziemi dobrzyńskiej za ostatnich Jagiellonów, W. 1932 s. 99; Byliński J., Sejm z roku 1611, Wr. 1970 s. 221; Kabaciński R., Karczewski D., Przeorysze i podprzeorysze klasztoru norbertanek w Strzelnie od końca XII wieku do 1837 r., „Nasza Przeszłość” T. 94: 2000 s. 155–7; Knapiński W., Św. Norbert i jego zakon. Początki norbertańskich klasztorów w cyrkaryi polskiej i nieco z ich dziejów, W. 1884 s. 223–4; Kraszewski A. D., Życie świętych i w nadziei świątobliwości zeszłych Sług Boskich zakonu Premostratenskiego..., W. 1752 s. 288–9; Libiszowska Z., Województwo sieradzkie i łęczyckie w latach rokoszu Zebrzydowskiego, „Zesz. Nauk. Uniw. Łódz. Nauki Human.-Społ.”, S. I, 1963 z. 30 s. 69–70; Łęczyca. Monografia miasta do 1990 roku, Red. R. Rosina, Łęczyca 2001; Maciszewski J., Wojna domowa w Polsce (1606–1609), Wr. 1960; Rawicz-Witanowski M., Monografia Łęczycy, Kr. 1898 s. 125, 128; Seredyka J., Rozprawy z dziejów XVI i XVII w., P. 2003 s. 175, 177, 182, 183, 212; – Akta sejmikowe woj. pozn., I cz. 1; Corpus inscriptionum Poloniae, t. 3: Województwo miejskie łódzkie, Wyd. A. Szymczakowa, J. Szymczak, W.–Ł. 1982; Mon. Pol. Hist., V 724, 757; Regestra thelonei Vlad.; Starowolski, Monumenta Sarmatarum, 714; Sumariusz Metryki Koronnej, S. Nowa, Oprac. K. Chłapowski, W. 2009 V (jako Jan Szubski); – AGAD: Księgi grodzkie łęczyckie, Inskrypcje, ks. 52 k. 311v–13v, ks. 82 k. 215; AP we Wr.: Rep. 67 sygn. 2352.
Dariusz Karczewski i Tadeusz Nowak