Kurozwęcki Mikołaj h. Róża (Poraj), zwany Lubelczyk, Wrzód (zm. 1507), wojewoda lubelski. Był synem (najmłodszym?) Krzesława, kasztelana lubelskiego (zob.), i Ewy z Goszyc (?), bratem Dobiesława (zob.), Piotra (zob.), Stanisława (zob.), Krzesława (zob.) i Jana. Na arenie politycznej był mniej czynny od swoich braci. Fortuna jego rosła drogą działów rodzinnych, kupna, darowizn i zastawów królewskich. Dobra K-ego zgrupowane były w Sandomierskiem, w okolicach Kurozwęk i Szydłowa, i w Sieradzkiem, miał też znaczne zapisy od króla na Szydłowie. Podobnie jak bracia, K. popierał politykę dynastii. W r. 1474 występuje jako starosta szydłowski. Po nieudanej wyprawie śląskiej Kazimierza Jagiellończyka K. otrzymał w r. 1475 dobra Bogucice i Wolę Bogucką. Ok. r. 1481 poślubił Ewę z Rytwian, która wniosła mu 1/3 dóbr rytwiańskich i łubnickich. W r. 1482 został kasztelanem rozpierskim, a w 1485 sieradzkim. W ciągu lat następnych prowadził liczne procesy o dobra, zajazdy, uprowadzanie poddanych, granice, m. in. z Tęczyńskimi, Pileckimi, Zarembami, Szafrańcami.
W r. 1492 K. popierał elekcję Olbrachta. W następstwie uzyskał nowe zapisy i nadania królewskie. W wyniku znanych konfiskat po klęsce czarnomorskiej 1497 r. otrzymał od króla dobra Podlesie i Sroczków. W r. 1498 wysłany był wraz z Andrzejem Różą Boryszewskim do w. księcia Aleksandra i panów litewskich z zadaniem pozyskania Litwy dla odnowienia sojuszu i unii z Polską i udzielenia jej posiłków przeciw Turkom. Pomyślny rezultat poselstwa uwieńczony został aktem unii z 6 V 1499 r., podpisanym również przez K-ego. W r. 1501 otrzymał od króla, jako zabezpieczenie pożyczonych na potrzeby państwa 1000 fl., zamek w Kazimierzu i miasta w Lubelskiem: Kazimierz i Wąwolnicę z przyległościami. W r. 1501 został wojewodą lubelskim, od r. 1504 był starostą sieradzkim. Za króla Aleksandra w dalszym ciągu popierał dynastię, uzyskiwał zapisy i nadania; decyzją królewską z r. 1502 odzyskał, wraz z bratem Krzesławem i bratankiem Stanisławem (zob.), skonfiskowany przez Jana Olbrachta majątek brata podskarbiego Piotra. Po Piotrze (zm. 1499) i Krzesławie (zm. 1503) na K-ego przeszła większość posiadłości rodu wraz z miastem Kurozwęki. Głośny był zatarg K-ego z synem Adamem, który najechał w r. 1502 zamek w Rytwianach i inne dobra, zagarniając wielkie łupy w gotówce, sprzętach, broni, koniach. W sporze rodzinnym król stanął po stronie K-ego i ogłosił w r. 1504 banicję Adama. W r. 1505 rozszedł się K. z Ewą z Rytwian. W wyniku podziału ich posiadłości K. zatrzymał Rytwiany, Połaniec i 37 wsi w Małopolsce.
W t. r. uczestniczył K. w sejmie radomskim; znajduje się jako świadek konstytucji »nihil novi» oraz generalnego potwierdzenia praw; król pociągał go do odpowiedzialności za niedbałe urzędowanie jego kancelarii starościńskiej sieradzkiej. Posłował od sejmiku nowokorczyńskiego do kolskiego (a więc od Małopolan do Wielkopolan) z wezwaniem do opodatkowania się na obronę Rusi. Zmarł przed 28 II 1507 r. Pozostawił synów: Adama i Hieronima, znanych zarówno pod nazwiskiem Kurozwęckich, jak Rytwiańskich, oraz córkę Elżbietę, wydaną za Jana Feliksa Oleśnickiego.
Boniecki; Niesiecki; Paprocki; Uruski; – Finkel L., Elekcja Zygmunta I, Kr. 1910 s. 190, 191; Kolankowski L., Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów, W. 1930 s. 442; Kozierowski S., Ród Porajów-Różyców, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1929; Krzepela J., Małopolskie rody ziemiańskie XV i XVI w., Kr. 1930; Pałucki W., Studia nad uposażeniem urzędników ziemskich w Koronie, W. 1962 s. 140–1; Papée F., Aleksander Jagiellończyk, Kr. 1949 s. 56; tenże, Jan Olbracht, Kr. 1936; Piekosiński F., O monecie, Rozpr. AU Wydz. Hist.-Filoz., Kr. 1878 III 265; Siek W., Opis historyczny miasta i parafii Staszów, Sandomierz 1937 s. 14; – Akta Aleksandra; Akta Unii; Cod. epist. saec. XV, III; Cod. Pol., III 476; Długosz, Liber benef., s. 453, 465; Matricularum summ., I, II, III, IV; Starod. Prawa Pol. Pomn., II 476, 854, 858–9, 860, 864, 865, 869, 908, 912, 939, 940, 951–2; Teki Pawińskiego, I, II.
Krzysztof Baczkowski