Mikołaj z Bogorii h. Bogoria (zm. 1338), wojewoda krakowski. Był synem wojewody krakowskiego Piotra, a bratem Wojciecha ze Żmigrodu, wojewody sandomierskiego, Jarosława z Bogorii i Skotnik, arcbpa gnieźnieńskiego (zob.), oraz nie piastującego żadnego urzędu Paszka (Pawła). Pierwsza wiadomość źródłowa o M-u pochodzi dopiero z r. 1316, kiedy to syn Wojciecha Jakub zwrócił stryjom M-owi, Paszkowi i Jarosławowi wieś Górę i dał im część Jaślan. Od r. 1318 M. występował na dokumentach Łokietka z tytułem podkomorzego krakowskiego. Urząd ten piastował do r. 1330, a w n.r. został mianowany wojewodą krakowskim. Karierę urzędniczą zawdzięczał Łokietkowi, który powierzał Bogoriom wysokie urzędy państwowe, wynagradzając położone przez ten ród zasługi w przywróceniu mu panowania w Małopolsce. Do działalności politycznej przysposabiał M-a zapewne starszy brat Wojciech (zm. przed 1316). W r. 1328 M. gościł w Bogorii króla, który przysądził wtedy klasztorowi Cystersów w Koprzywnicy prawo użytkowania lasów koło Skrzypaczowic, a na pozytywny dla klasztoru wyrok miały wpływ zeznania M-a. W r. 1332 na wiecu w Wiślicy pośredniczył w zawarciu ugody między mieszczanami Krakowa i Sandomierza, zezwalającej tym ostatnim na omijanie Krakowa w drodze na Węgry. Należał niewątpliwie do najbliższych doradców politycznych Łokietka u schyłku jego panowania; świadczy o tym udział M-a – już na początku rządów Kazimierza Wielkiego – w najważniejszych przedsięwzięciach dyplomatycznych, które zapoczątkował zmarły król. Uczestniczył przede wszystkim w trudnych rokowaniach z zakonem krzyżackim o przedłużenie do r. 1335 zawartego przez Łokietka rozejmu, przywieszając na wydanym wówczas dokumencie swą pieczęć z godłem rodowym Bogoriów. Świadkował też na dokumencie Kazimierza Wielkiego i w. mistrza w sprawie składu sądu polubownego. Niedługo potem M. brał udział w rokowaniach króla z Karolem morawskim, synem Jana Luksemburczyka, i był jednym z poręczycieli zawartego wówczas w Sandomierzu zawieszenia broni z Czechami. Dalszym ciągiem tych poczynań dyplomatycznych był zjazd trenczyński, a następnie kongres w Wyszehradzie, który obradował od 12 XI do 3 XII 1335, gdzie zapadło wiele ważkich postanowień. M. i jego krewny, sędzia sandomierski Paweł, brali czynny udział w obradach, wraz z czołowymi małopolskimi politykami, np. M. został wymieniony jako gwarant wydanego wówczas przez Kazimierza Wielkiego aktu rekompensacyjnego dla Jana Luksemburskiego za zrzeczenie się tytułu króla polskiego. Towarzyszył następnie, m.in. ze Spytkiem z Melsztyna, Kazimierzowi Wielkiemu w podróżach dyplomatycznych z Wyszehradu do Pragi i ponownie na Węgry, służąc radą młodemu i niedoświadczonemu jeszcze królowi. Do kraju wrócił, wraz z królem, z początkiem 1336 r. Już wówczas zawiązało się wśród panów małopolskich tzw. stronnictwo andegaweńskie, w którym ważną rolę zaczęli odgrywać M. i jego współrodowiec Paweł. W oparciu o poświadczoną ożywioną działalność polityczną M-a przyjmuje się, że Kazimierz Wielki powołał go do przybocznej rady królewskiej.
Brak jest wiadomości o indywidualnym majątku ziemskim M-a, dziedziczył bowiem liczne dobra wspólnie z braćmi. Zmarł pod koniec 1338 r. (od stycznia 1339 wojewodą krakowskim był już Mścigniew z Bożegodaru). Pozostawił 5 dzieci; Mikołaja z Kożuchowa (który doszedł do godności proboszcza kapituły gnieźnieńskiej, ale nie najlepiej zapisał się w pamięci współczesnych ze względu na intrygi podjęte w staraniach o arcybiskupstwo wakujące po rezygnacji jego stryja Jarosława ze Skotnik), Świętosława, poświadczonego z godnością kantora gnieźnieńskiego, Piotra z Bogorii i Prokopa z Rytwian, którzy nie piastowali żadnych urzędów, oraz nie znaną z imienia córkę, żonę Wita ze Smogorzewa. Miał wnuka Mikołaja z Bogorii, zmarłego w r. 1388 (zob.).
Boniecki; – Dworzaczek W., Leliwici Tarnowscy, W. 1971 s. 71, 73; Kaczmarczyk Z., Monarchia Kazimierza Wielkiego, P. 1939 I 149, 293; Leniek J., Kongres wyszehradzki r. 1335, „Przew. Nauk. i Liter.” T. 12: 1884; Wdowiszewski Z., Ród Bogoriów w wiekach średnich, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1928–9; – Cod. Morav., VII nr 60; Kod. katedry krak., I; Kod. Mpol., I, II; Zbiór dokumentów mpol., I nr 29, 32, IV nr 898, 903, 907, 909, 916.
Franciszek Sikora