Mikołaj z Koprzywnicy, młodszy (zm. 1542), prawnik, profesor i rektor Akad. Krak., rajca krakowski, kanonik kapituły katedralnej. Syn Stanisława, był siostrzeńcem plebana w Książnicach, Mikołaja z Koprzywnicy starszego (zob.), przy którego poparciu dostał się na dwór Jakuba z Szadka, wikariusza generalnego diecezji krakowskiej. W półr. letn. 1481 rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Akad. Krak., uzyskując w r. 1486 bakalaureat, a po następnych dwóch latach (1488) mistrzostwo sztuk wyzwolonych, po czym jedynie przez dwa półrocza (1488–9) wykładał jako docent extraneus na Wydziale Artium, zapewne bowiem wkrótce po promocji magisterskiej rozpoczął studia na Wydziale Prawa, na którym przed 17 XII 1491 otrzymał stopień bakałarza dekretów. Powołany w t. r., dzięki protekcji swego wuja, na świeżo utworzoną z fundacji Jakuba z Szadka katedrę w Kolegium Kanonistów, związaną z senioratem Bursy Jurystów i altarią Św. Jana w katedrze wawelskiej, w kilka miesięcy później – już jako doktor praw – złożył rezygnację z zajmowanej altarii, uzyskawszy uprzednio prezentę Uniwersytetu na katedrę «novorum iurium» i połączone z nią probostwo w Luborzycy. Przyznanego mu beneficjum nie objął wobec ostrego sprzeciwu dra Andrzeja Góry z Mikołajewic, który w wytoczonym przed sądem kard. Fryderyka Jagiellończyka procesie (1492) zarzucił mu, że «zaledwie przed 15 dniami promowany na doktora» nie należy do Wydziału i mieszka «extra Collegium». Być może zatem już wówczas, mimo posiadania niższych święceń kapłańskich, zawarł związek małżeński z Agnieszką Minocką (zm. 1509), wraz z którą i dziećmi («ex qua prolem suscepit») mieszkał w domu fundacji Jana Elgota przy Kolegium Prawniczym. Zagrożony z tego tytułu karami kościelnymi, nie zaprzestał działalności wykładowej i nie został usunięty z katedry, widocznie w nadziei uzyskania dyspensy papieskiej, którą istotnie po długich staraniach otrzymał w dn. 6 VIII 1505 od papieża Juliusza II, wraz z zezwoleniem na dalsze wykłady prawa kanonicznego i zatrzymanie dotychczasowego mieszkania dla siebie i swojej rodziny. Przyjąwszy w r. 1505 prawo miejskie, w kilka miesięcy później (z pocz. 1506 r.) został kreowany przez kanonika krakowskiego Jana Salomona notariuszem publicznym i zatwierdzony na tym stanowisku przez bpa Jana Konarskiego. W l. 1510–20 zajęcia profesorskie łączył z działalnością publiczną jako rajca miejski, nie angażując się chyba zbytnio w pracach Rady, skoro w uchwale z dn. 22 X 1520 stwierdzono, że zajmował się głównie sprawami opieki nad sierotami i więźniami i że w czasie sprawowania urzędu radzieckiego nie brał udziału w procesach kryminalnych.
Bardziej owocna okazała się działalność M-a na stanowisku prokuratora Uniwersytetu (1507–18), na którym wykazał duży talent administracyjny (zakładając m. in. najstarszą zachowaną księgę rachunków prokuratorskich) oraz zdolności organizacyjne, w szczególności jako nadzorca i kierownik prowadzonych od r. 1507 w Collegium Maius prac budowlanych. Objęły one w okresie jego urzędowania m. in. wykończenie budowy dziedzińca, szczytu nad aulą, urządzenie i wyposażenie mieszkań profesorskich oraz pierwszy etap (1515–18) robót murarskich przy budowie librarii. Przebieg tych prac nadzorował osobiście interesując się szczegółami robót budowlanych. Obowiązki te odciągały go widać od zajęć wykładowych, za co kilkakrotnie – m. in. w r. 1518 – był upominany na konwokacjach uniwersyteckich. Posądzony był również o niesumienne prowadzenie rachunków, w związku z czym w r. 1518 przez dłuższy czas odmawiał złożenia sprawozdania z okresu swego urzędowania. Jak się wydaje, jednym ze źródeł tych zarzutów była wrogość okazywana mu przez niektórych profesorów Wydziału Prawa, zwłaszcza Grzegorza z Szamotuł i Jakuba Bełzę. Przyjazne natomiast stosunki łączyły go z Janem z Włodzisławia i Adamem z Bochenia, którzy wyznaczyli go na egzekutora swoich testamentów. Poświęciwszy się działalności gospodarczej, przez długi czas nie brał żywszego udziału w zewnętrznych wystąpieniach Uniwersytetu, jedynie w r. 1514 został, wraz z Janem ze Skawiny, wybrany delegatem Akademii na synod piotrkowski, a w r. 1524 wszedł, wraz z kanonikiem J. Staszkowskim, w skład komisji do przygotowania materiałów do procesu kanonizacyjnego błogosławionego Jacka. W r. 1520 złożył rezygnację z urzędu radnego obejmując z prezenty Uniwersytetu kanonię katedralną w kapitule krakowskiej, obok której miał kilka beneficjów, m. in. altarię Przemienienia Pańskiego w kościele Mariackim. Był również właścicielem kilku kamienic w Krakowie, m. in. zakupionej w r. 1505 od Piotra Morsztyna przy ul. Grodzkiej oraz w r. 1514 od egzekutorów Adama z Bochenia przy ul. Gołębiej. W ostatnich latach życia (1539) zamierzał wycofać się z czynnej pracy uniwersyteckiej, uzyskał jednak jedynie zwolnienie od obowiązków wykładania pod warunkiem ustanowienia zastępcy. W t. r. został wybrany rektorem na półr. letn. 1539 i ponownie w semestrze zimowym 1539/40. Cały majątek musiał zapewne pozostawić potomstwu, bowiem dla Uniwersytetu zapisał w r. 1526 tylko kilka książek ofiarowanych Kolegium Prawników. Zmarł w Krakowie przed 21 I 1542 i pochowany został w katedrze wawelskiej w grobowcu swego dobrodzieja Jakuba z Szadka.
Łętowski, Katalog bpów krak., III 161–2; Kaczmarczyk, Catalogus diplomatum Univ. Crac.; Wisłocki, Incunabula; – Barycz, Historia UJ; Estreicher K., Collegium Maius. Dzieje gmachu, Kr. 1968; Karbowiak A., Dzieje wychowania i szkół w Polsce…, Lw. 1923 III; Lewicka-Kamińska A., Biblioteka Jagiellońska w l. 1492–1655, w: Zathey J., Kamińska-Lewicka A., Hajdukiewicz L., Historia Biblioteki Jagiellońskiej, T. 1: 1364–1775, Kr. 1966; Morawski, Historia UJ, II; Sokołowski M., Studia do historii rzeźby w Polsce w XV i XVI w., „Spraw. Kom. do Badania Hist. Sztuki w Pol.” T. 7: 1902 z. 1–2; – Acta rectoralia, I; Cod. Univ. Crac., II–III; Conclusiones Univ. Crac.; Kod. m. Krak., II–IV; Księga dochodów beneficjów diecezji krakowskiej z roku 1529, Wr. –W.–Kr. 1968; Księga przyjęć do prawa miejskiego; Liber diligentiarum; Mater. do dziej. piśmiennictwa pol., I; Matricularum summ., nr 3757, 17031; Statuta nec non liber promotionum; Wypisy źródłowe do dziejów Wawelu… 1501–1515, Kr. 1965; toż… 1516–1525, Kr. 1970; – Arch. Kurii Metropol. w Kr.: Acta episcop. IV–VI; Arch. Państw. w Kr.: Acta consularia 431–432; B. Jag.: rkp. 248, 3227, Inc. BJ 2697 (Zapiski Marcina Biema z Olkusza).
Leszek Hajdukiewicz