Semerau-Siemianowski Mściwój Maria Tadeusz (1885–1953), lekarz internista, kardiolog, profesor Uniw. Warsz. i Akad. Med. w Warszawie. Ur. 19 V w Ruszczuku (obecnie Ruse w Bułgarii), był synem Władysława (zob.) i Józefy z Rojewskich.

Do szkół S.-S. uczęszczał w Salonikach, Poznaniu i Saverne (Alzacja), gdzie w r. 1904 uzyskał świadectwo dojrzałości. T. r. wstąpił na wydz. mechaniczny politechniki w Charlottenburgu pod Berlinem, ale po roku zaczął studia na wydz. lekarskim uniwersytetu w Berlinie. Był prawdopodobnie wówczas członkiem «Zetu». Z powodu prowadzenia działalności oświatowej wśród kolonii polskiej, w kwietniu 1908 musiał przenieść się na wydz. lekarski uniwersytetu w Strasburgu. Tam w grudniu 1910 uzyskał dyplom lekarski, a następnie w sierpniu 1911 stopień doktora medycyny na podstawie rozprawy Pathologisch-anatomische Befunde bei puerperalen Infektionen (Strassburg 1911). Po odbyciu stażu (1911–12) pracował jako asystent w klinice chorób wewnętrznych uniwersytetu w Strasburgu u K. F. Wenckebacha (styczeń 1912 – 31 VII 1918), który obudził w S.-S-im zainteresowania kardiologią, potem u E. Meyera. Od 1 X 1918 był adiunktem tworzącej się I Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. u Kazimierza Rzętkowskiego w Szpitalu św. Ducha na Elektoralnej. Przyczynił się do zorganizowania Kliniki, zapoczątkował i wprowadził do badań klinicznych elektrokardiografię, rozwijał metody badań czynnościowych w patologii narządów i układu krążenia. W r. 1920 objął wykłady zlecone z dziedziny fizykalnego badania osób cierpiących na choroby wewnętrzne. Habilitował się 9 II 1923 na podstawie dysertacji O czynności samoistnie bijących komór sercowych u człowieka (Lw. 1923) i następnie objął wykłady z diagnostyki i terapii chorób układu krążenia.

W czasie pobytu w Strasburgu, jak również w pierwszych latach po przyjeździe do Polski, S.-S. podpisywał swoje prace tylko nazwiskiem Semerau. Wg wspomnień Zdzisława Michalskiego zaczął po habilitacji używać także drugiego członu nazwiska. Dn. 21 II 1924 Komisariat Rządu m.st. Warszawy (w odpowiedzi na oświadczenie S-a–S-ego, że zrzeka się obywatelstwa niemieckiego) wydał akt uznania go wraz z żoną i dziećmi za obywateli polskich.

Dn. 1 IX 1924 S.-S. został ordynatorem nowo tworzącego się Oddziału Chorób Wewnętrznych w Szpitalu św. Łazarza na Książęcej. Oddział ten zorganizował i wyposażył – częściowo własnym kosztem – utworzył pracownię analityczną, radiologiczną, elektrograficzną, hematologiczną i przemiany spoczynkowej oraz pokój do badań doświadczalnych na zwierzętach. Był to pierwszy w Polsce oddział kardiologiczny i największy w Warszawie oddział wewnętrzny (150 łóżek). S.-S. wykładał także terapię ogólną (1924–7), klinikę propedeutyczną (1927–9), klinikę diagnostyczną (1929–32) i klinikę terapeutyczną (1932–5). Profesorem tytularnym S.-S. został 2 X 1929. W r. 1935, pominięty przy obsadzaniu kierownictwa I katedry i Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz., wycofał się z zajęć dla studentów, zajął się wyłącznie kardiologią i w l. 1936–8 corocznie jesienią prowadził dwutygodniowe kursy kardiologiczne dla lekarzy z całej Polski. Brał udział w jubileuszowym zjeździe «Zetu» w r. 1936 w Warszawie.

Podczas okupacji niemieckiej S.-S. odmówił podpisania Reichslisty i został dn. 6 II 1940 zawieszony w czynnościach ordynatora Oddziału. Utrzymywał się wówczas wyłącznie z prywatnej praktyki. W lutym 1942 wrócił na swój Oddział w Szpitalu św. Łazarza (przeniesiony tymczasem na ul. Leszno), gdzie w l. 1942–4 prowadził nauczanie studentów tajnego Uniw. Warsz. i tajnego Uniw. Ziem Zachodnich. Przechowywał na Oddziale ukrywających się przed Gestapo, chronił chorych przed represjami okupanta, pomagał Żydom, ukrytymi przejściami przychodząc do chorych w getcie. W czasie powstania warszawskiego uciekł z transportu wywożonego 23 VIII 1944 do obozu w Pruszkowie i w październiku t. r. na prośbę Rady Głównej Opiekuńczej objął pracę naczelnego lekarza obozu przejściowego «Ursus» – filii obozu pruszkowskiego. W tym samym miesiącu wyjechał do Zakopanego, gdzie od 10 XI 1944 pracował w przychodni Polskiego Czerwonego Krzyża.

Po zakończeniu działań wojennych S.-S. wyjechał w marcu 1945 do Łodzi, gdzie współorganizował Wydz. Lekarski w nowo tworzącym się Uniw. Łódz. i równocześnie prowadził Oddział Chorób Wewnętrznych w Szpitalu na Radogoszczu. Po otrzymaniu nominacji na profesora zwycz. Uniw. Łódz. (14 II 1946) przekształcił swój Oddział w II Klinikę Chorób Wewnętrznych i objął wykłady dla studentów. Ze względu na niekorzystny dlań klimat łódzki przeniósł się do Akad. Lekarskiej w Gdańsku na stanowisko profesora zwycz. chorób wewnętrznych i kierownika tworzącej się II Kliniki Chorób Wewnętrznych (1946–8). Został tu przewodniczącym Rady Klinicystów Gdańskiej Akad. Lekarskiej. Dn. 1 IX 1948, po przejściu na emeryturę Witolda Orłowskiego, powołano go na kierownika Katedry i II Kliniki Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. Zwiększył i unowocześnił jej wyposażenie techniczne, zwłaszcza w zakresie badań laboratoryjnych. Założył szkołę kardiologiczną, główny ośrodek dokształcania lekarzy w kardiologii i elektrokardiografii oraz asystentek technicznych przy wykonywaniu badań elektrokardiograficznych.

S.-S. ogłosił ponad 100 prac w językach: polskim, niemieckim i francuskim, dotyczących głównie patofizjologii, farmakologii i kliniki chorób serca. Wiele z nich było pionierskich na skale krajową i światową. Wprowadzał nowe polskie terminy lekarskie. Cenne były badania S-a–S-ego nad mechanizmami zaburzeń rytmu serca, m. in. Beiträge zur Lehre vom Pulsus paradoxus („Deutsche Arch. für Klinische Medizin” 1914; pierwszy wyodrębnił postać migotania napadowego przedsionków na podstawie badania elektrokardiograficznego), Die Flimmerarrhythmie („Ergebnisse der inneren Medizin und Kinderheilkunde” Bd. 19: 1921), W sprawie „trzepotania” przedsionków („auricular flutter”) („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1924 z. 4, z Klementyną Rachoniową). Opracował symptomatologię, klinikę, patogenezę i leczenie skaz krwotocznych w monografii O skazach krwotocznych (tamże 1925 z. 2, 1926 z. 3, z Janiną Misiewicz). W pracy O nerwicach sercowo-naczyniowych na tle niedomogi wewnątrzwydzielniczej gruczołów płciowych (tamże 1927 z. 4) opisał zapad naczyniowy (hyposphyxia paroxysmalis), który w światowym piśmiennictwie nosi miano S-a–S-ego. Pierwszy wyodrębnił też jako jednostkę chorobową niedociśnienie konstytucjonalne (O hypotonii konstytucjonalnej, tamże 1933 z. 1). W pracy Klinika układu siateczkowośródbłonkowego (tamże 1929 z. 3) opisał rolę tego układu w powstawaniu, rozwoju i leczeniu różnych schorzeń. Badał sprawy chorobowe wynikające z niewydolności krążenia wieńcowego, zwłaszcza dławicę piersiową (nazwę tę jako odpowiednik łacińskiej angina pectoris wprowadził zamiast dotychczasowej «dusznica bolesna»), opisał klinikę i epidemiologię tej choroby w monografii Klinika dławicy piersiowej (angina pectoris) (tamże 1933 z. 3) i jej statystykę („Medycyna” 1937 nr 11 i 12, z Henrykiem Rasoltem). Badał wpływ leków na układ wegetatywny serca, pierwszy wprowadził fizostygminę do leczenia niektórych chorób serca i ogłosił monografię Leczenie naparstnicą i pochodnymi jej grupy (W. 1949, W. 1954). Prowadził też pionierskie badania nad zaburzeniami w układzie przewodzącym serca na tle gośćca, błonicy i stwardnienia tętnic, zajmował się patologią chorób wewnętrznych zwłaszcza zakaźnych, prowadził też czysto doświadczalne prace kliniczne.

W r. 1939 S.-S. zainicjował kwartalnik „Serce”, zredagował jego nr 1, ale nie ukazał się on już z powodu działań wojennych. Był redaktorem „Zarysu metod badania układu krążenia” (W. 1936), dwutomowego podręcznika „Choroby wewnętrzne” (W. 1951–2, W. 1952, W. 1959, to ostatnie wydanie unowocześnione przez Antoniego Falkiewicza), gdzie opracował rozdział Choroby serca, zainicjował pierwsze polskie wydawnictwa ciągłe poświęcone kardiologii, sam redagując „Postępy Kardiologii” (T. 2: 1953) i „Kardiologię Polską” (T. 1: 1954 cz. 1/2). Pracował też nad redakcją zbiorowego encyklopedycznego podręcznika kardiologii, który jednak się nie ukazał. Rozwijał kliniczne metody badania krążenia, jak: rentgenokimografia, fonokardiografia, sfigmografia, flebografia, kapilaroskopia. Powołał do życia pracownię kardiometryczną, wprowadził do badań klinicznych wypukiwanie sylwetki serca oraz stosował wczesne uruchamianie chorych po zawale serca. W r. 1948 wspólnie z Izabelą Krzemińską-Ławkowiczową zorganizował pierwszą w Polsce pracownię cewnikowania w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniw. Warsz. i wykonał pierwsze w Polsce cewnikowanie serca. Powołał do życia przy Polskim Tow. Kardiologicznym Komisję Normalizacyjną Problemów Kardiologicznych oraz propagował wprowadzenie książeczek zdrowia. W artykule Zagadnienie chorób układu krążenia w planowaniu na najbliższe lata („Pol. Arch. Med. Wewn.” 1951 z. 1) nakreślił perspektywy rozwojowe kardiologii polskiej, a także dalszych prac własnych. Stworzył nowoczesną szkołę kardiologiczną. Uczniami S.-S-ego byli m.in.: Dymitr Aleksandrow, Zdzisław Askanas, Stanisław Filipecki, Włodzimierz Januszewicz, Mieczysław Kaczyński, Eugeniusz Kodejszko, I. Krzemińska-Ławkowiczowa, Aleksander Michajlik, Czesław Szczepański, Marek Sznajderman, Wanda Wysznacka-Aleksandrow i Edmund Żera.

S.-S. często wyjeżdżał za granicę w celach naukowych, m.in. do Szwecji, Czechosłowacji, Danii, Anglii, Włoch, Szwajcarii, a także turystycznych. Wchodził do komitetów redakcyjnych: „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej” (od r. 1927), „Medycyny” (1936–9), „Przeglądu Lekarskiego” (od r. 1945), „Polskiego Tygodnika Lekarskiego” (od r. 1946). Był członkiem m.in.: Tow. Internistów Polskich (wieloletni prezes Zarządu Głównego, członek honorowy od r. 1951, prezes Koła Warszawskiego, twórca i prezes Sekcji Kardiologicznej w l. 1950–3, w r. 1953 zorganizował w tej sekcji Podsekcję Społeczną), Łódzkiego Naukowego Tow. Lekarskiego (prezes w l. 1945–6), Gdańskiego Tow. Lekarskiego (prezes Sekcji Klinicznej w l. 1946–7), Kaliskiego Tow. Lekarskiego (członek honorowy), PAU (od r. 1931 korespondent, od r. 1948 czynny), Tow. Naukowego Warszawskiego (TNW) (1933 korespondent, 1946 czynny, w r. 1950 otrzymał nagrodę naukową TNW), Francuskiego Tow. Kardiologicznego (od r. 1936 korespondent), Royal Society of Medicine (członek rzeczywisty), PAN (od r. 1952 członek tytularny). Był członkiem Rady Naukowej Inst. Reumatologicznego oraz Min. Nauki i Szkół Wyższych, Państwowej Rady Zdrowia przy ministrze zdrowia (przewodniczący działu chorób wieńcowych Sekcji Internistycznej), Rady Szkół Wyższych przy Prezydium Rady Ministrów, Rady Naukowo-Programowej Państwowego Zakładu Wydawnictw Lekarskich. Uczestniczył w I Kongresie Nauki Polskiej w Warszawie w r. 1951 jako członek Sekcji Lekarskiej i przewodniczący komórki roboczej z zakresu chorób wewnętrznych. Był zamiłowanym turystą górskim i alpinistą. Zmarł 20 VI 1953 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 221/3/13). Był odznaczony m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1937), Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (1952).

W małżeństwie z Antoniną z Hulewiczów (1890–1978), zawartym w r. 1912, S.-S. miał pięcioro dzieci: Bożenę (1914–1919), Zbigniewa (zob.), Janusza (1919–1944), studenta architektury, Leszka (1921–1944), studenta elektrotechniki (obaj zginęli w powstaniu warszawskim), Bognę (ur. 1924), lekarza chirurga, zamężną za Tadeuszem Osińskim, lekarzem analitykiem.

Fot. w Mater. Red. PSB; – Cmentarz Powązkowski w Warszawie, W. 1984; Bałtruszajtys G., Samodzielni pracownicy naukowi Uniwersytetu Warszawskiego w latach 1945–1962, Dane biograficzne, „Roczn. Uniw. Warsz.” T. 3: 1962 s. 129–30; Biogramy uczonych pol., VI (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; Peretiatkowicz–Sobeski, Współcz. kultura pol.; Słownik biograficzny polskich nauk medycznych XX wieku, W. 1991 I z. 1; Who’s who in Central and East–Europe 1933/34, Zurich 1935; toż 1935/36, Zurich 1937; Nieciowa, Członkowie AU oraz PAU; Rocznik lekarski RP, W. 1933, 1936, 1938, 1949; Urzędowy spis lekarzy, W. 1924/25, 1931, 1939; – Dzieje nauczania medycyny i farmacji w Warszawie (1789–1950), W. 1990; Dzieje uczelni medycznych w Warszawie w latach 1944–1960, W. 1968 s. 17, 302, 304–5; Dziesięciolecie medycyny w Polsce Ludowej 1944–1954, W. 1956 s. 218, 222, 225, 226, 607; Manteuffel, Uniw. Warsz. 1915/16–1934/35; Piskorski T., W pięćdziesiątą rocznicę powstania ,,Zetu”, W. 1937; – Michalski Z. A., Przez okopy, alkowy… do medycyny. Pamiętniki, W. 1992 I–II; – „Arch. Hist. Med.” T. 48: 1985 z. 2 s. 271–2 (fot.); „Kardiologia Pol.” T. 1: 1954 cz. 1/2 s. 5–6 (fot.), T. 1: 1955 cz. 3/4 s. 7–21 (J. Walawski, E. Żera, I. Krzemińska-Ławkowiczowa); „Kwart. Akad. Med. w W.” R. 8: 1976 nr 2 s. 153–8 (H. Chlebus, fot.); „Nauka Pol.” R. 1: 1953 nr 3 s. 188–90 (F. Czubalski); „Pol. Arch. Med. Wewn.” T. 23: 1953 z. 6 s. 751–2 (fot); „Pol. Tyg. Lek.” R. 7: 1952 nr 19 s. 577–81 (fot., I. Krzemińska-Ławkowiczowa), R. 8: 1953 nr 48 s. 1625–9, (taż, fot., bibliogr.); „Postępy Kardiologii” T. 1: 1952 s. 9–31 (J. Walawski, fot.); „Problemy” 1963 nr 11 s. 704–7 (Z. Askanas, fot.); „Roczn. PAU” 1930/31, 1932 s. XLVII; „Roczn. TNW” R. 27: 1934 s. 37, 92, R. 46: 1983 s. 271–7 (A. Śródka); – Nekrologi i wzmianki z r. 1953: „Służba Zdrowia” nr 26, 27 (fot.), „Tryb. Ludu” nr 171, „Życie Warszawy” nr 147, 148; – Akad. Med. w W.: Akta personalne nr 696 (fot.); Arch. PAN: Zespół Minerwa; Arch. Uniw. Warsz.: R. 50/35 autobiografia, spis prac; Gł. B. Lek.: Zbiory specjalne, Teka 1/217, fot., Akta Izby Lekarskiej Warszawsko-Białostockiej T. 140–19892; – Informacje córki, Bogny Osińskiej z W. i dokumenty w jej posiadaniu.

Teresa Ostrowska