Niemierza z Krzelowa h. Lis (zm. 1427), kanonik katedry krakowskiej i kustosz kolegiaty Św. Floriana na Kleparzu. Był synem Mikołaja z Krzelowa (Chrzelowa), (poświadczonego w l. 1372–81) i Elżbiety (występowała jako wdowa po Mikołaju w l. 1388–97). Spokrewniony był blisko (zapewne po matce) z Andrzejem i Prandotą z Gołczy z rodu Mądrostków, skoro w r. 1400 regulowali wraz z nim sprawę posagu jego siostry Hanki, żony Paszka ze Słupowa. N-ę spotykamy w źródłach po raz pierwszy w r. 1379 już jako kanonika katedralnego krakowskiego. W r. 1397 został zaprezentowany przez Władysława Jagiełłę na kustodię w kolegiacie Św. Floriana na Kleparzu, której prawo patronatu należało do króla. N. brał czynny udział w pracach obydwu kapituł. Np. w r. 1403 wchodził w skład komisji, która opracowała ordynację o podziale dochodów kapituły katedralnej, a w r. 1422 uczestniczył w pracach nad statutami kolegiaty Św. Floriana. W r. 1413 świadkował na wystawionym w Krakowie akcie Benedykta de Macra, sędziego Zygmunta Luksemburskiego, który oświadczał, że król polski wykonał postanowienia wyroku z Budy, łamie je natomiast Zakon Niemiecki. N. cieszył się względami Władysława Jagiełły, na co m. in. wskazuje zachowanie go w dożywotnim posiadaniu kustodii Św. Floriana, nadanej w r. 1425 Uniw. Krak. W r. 1403 N. ufundował ołtarz pod wezwaniem Wszystkich Świętych przed zakrystią kościoła katedralnego, uposażając go połową wsi Węgrzce Wielkie, kupioną za 400 grzywien od Jana z Ławszowa. Prawo patronatu ołtarza po N-y miało przejść na jego bratanka Jana syna Pełki (poświadczonego w l. 1388–97). W r. 1404 fundację zatwierdził bp krakowski Piotr Wysz. Po śmierci bratanka N. starał się zabezpieczyć dalsze losy fundacji, zabiegając też o powiększenie jej uposażenia. W r. 1411 Toporczyk Piotr z Marcinowic i Bąkowca przekazał tej altarii kaplicę Św. Elżbiety w Kobierzynie wraz z jej uposażeniem, w zamian Piotr miał objąć po śmierci N-y patronat nad altarią. Jednakże Piotr zmarł już w r. 1413 i w tej sytuacji N. nadał altarię Uniw. Krak.; w ten sposób jego fundacja stała się jednym z pierwszych beneficjów uniwersyteckich z prywatnego nadania. N. uregulował też sprawę uposażenia kościoła parafialnego w Tarnawie; w r. 1411 Piotr Wysz nadał na jego prośbę temu kościołowi dziesięcinę w Kowalewie, a w r. 1416 N. dopuścił klasztor miechowski do 1/3 prawa patronatu w zamian za dziesięcinę z dawnych ról folwarcznych w Orłowie.
N. posiadał znaczny majątek. Beneficjum kustodii Św. Floriana na Kleparzu stanowiły m. in. dochody z trzech wsi: Czaple, Książniczki i Zbyszyce, które w r. 1416 Władysław Jagiełło zezwolił N-y przenieść na prawo niemieckie. Uposażenie to uzupełniało beneficjum z kapituły katedralnej. N. miał też dom w Krakowie przy ul. Św. Piotra, który dawniej należał do wikariuszy katedralnych. W r. 1412 sprzedał go za 40 grzywien i dożywocie we wsi Czepiec Piotrowi z Bąkowca, podsędkowi ziemskiemu krakowskiemu. Dobra rodowe N. dziedziczył wspólnie z bratem Pełką, a po jego śmierci sam zarządzał ojcowizną w dawnym pow. ksiąskim. Sprawom majątkowym poświęcał dużo czasu; występował często przed sądem ziemskim, prowadził liczne spory majątkowe. Przebywał najczęściej w zamku krzelowskim, gdzie miał dość liczny dwór (m. in. kapelana Jakusza, domownika Marcina i zarządcę majątkiem, Włoszka). W r. 1399 kupił od Grzegorza z Łownicy wieś Soboszów. Zadbał też o koligacje rodzinne z Toporczykami: jego siostra Katarzyna, wdowa po Pieczu z Przyłubska, wyszła w r. 1404 za kasztelana krakowskiego Jana Tęczyńskiego, bratanek N-y Jan ożenił się z Praksedą, córką kasztelana z pierwszego małżeństwa, drugim mężem bratanicy N-y Jagienki był Zaklika z Biórkowa.
Bratanek Jan miał odziedziczyć cały majątek rodzinny, jednakże zmarł bezpotomnie już w r. 1409. W tej sytuacji N-y przypadł obowiązek dalszego prowadzenia spraw majątkowych rodziny. Wypłacił posag bratanicy Jagience, żonie Rafała ze Słupowa h. Leliwa, starosty czerkaskiego, ponadto odstąpił jej część w Kobylu, a ta oddała mu w dożywocie Wojciechów, Przedmoszczany i Białowieżę. N. przekazał Praksedzie jako oprawę wdowią Przedmoszczany, które odzyskał na powrót, gdyż wyszła ona niebawem za Jana Reja z Szumska. W r. 1412 zmarła druga bratanica N-y Katarzyna, a jej część działu rodzinnego przypadła Jagience, która znów oddała ją N-y w dożywocie. T. r. sprzedał on za 1 000 grzywien klasztorowi miechowskiemu wieś Orłów. W r. 1415 w rękach N-y były przynależne do zamku krzelowskiego następujące dobra: Krzelów, Białowieża, Przedmoszczany, Skoczów, Swaryszów, Tarnawa i Wojciechów. Po śmierci N-y 3/4 tych dóbr przeszło na własność Jagienki, już wdowy po drugim mężu Zaklice z Biórkowa i Krzelowa h. Topór, natomiast część dziedziczna po N-y miała przypaść po jej śmierci synowi z pierwszego małżeństwa Jakubowi. Ten jednak zmarł rychło bezpotomnie i cały majątek znalazł się w rękach Toporczyków, synów Jagienki i Zakliki. N. zmarł krótko przed 6 II 1427, kiedy został wspomniany już jako nieżyjący (Długosz podał błędnie r. 1429 jako datę jego śmierci).
Boniecki; – Dzieje UJ, I, 52–3, 130; – Cod. Univ. Crac., I; Długosz, Liber benef., I–II; Dokumenty sądu ziemskiego krakowskiego 1302–1453, Wr. 1971; Kod. katedry krak., II; Kod. mogilski; Lites, II 355; Starod. Prawa Pol. Pomn., II nr 465, 1115, 1219, 1319, 1418, 1426, 1558a, VIII nr 4613–14, 4687, 4742, 5724, 6169, 6369, 7525, 8239, 8668, 9704, 9767, 10581, 10607, 10856, uw. 98/13, 101/9, 106/8 i 16, 178/50, 216/1, 229/46 i 88, 242/34 i 80, 289/44 i 56, 311/37 i 55, 317/2, 325/21, 342/11; Zbiór dok. katedry i diec. krak., II nr 212, 254, 274–6; Zbiór dok. mpol., IV nr 1086, VIII nr 2557; – Arch. Państw. w Kr.: Terr. Crac., t. 1 s. 124, 129, 131, 132, 143, 151, 160, 199, t. 2 s. 212, 251, 254, 274, t. 5 s. 123, 124, 300, 311, 350, t. 6 s. 54–55, 102–104, 281–282, 384, 498, t. 8 s. 82, 151, t. 146 s. 45, t. 193 s. 106, 117, 142.
Franciszek Sikora