Lipnicki Olbracht (Wojciech) h. Hołobóg (ok. 1577–1657), sekretarz królewski, administrator żup solnych wielickich, biskup sufragan krakowski. Pochodził z średnio zamożnej rodziny szlacheckiej osiadłej w Lipniku w ziemi sandomierskiej; syn Jana i Katarzyny z Jakubowskich, był bratem Stanisława Lipnickiego, autora niedochowanej kroniki z czasów Zygmunta III. W młodości, jak się zdaje, brał udział w kampanii moskiewskiej Zygmunta III, rychło jednak – prawdopodobnie przed r. 1615 – porzuciwszy służbę wojskową, poświęcił się karierze duchownej i działalności w administracji państwowej. Dzięki osobistym zdolnościom i protekcji dworu szybko postępował w godnościach świeckich i kościelnych. Już w r. 1615 został sekretarzem królewskim oraz kanonikiem kujawskim i kustoszem łęczyckim, w połowie r. 1622 objął scholasterię sandomierską, a z końcem t. r. (5 XII) otrzymał prowizję królewską na kanonię gnieźnieńską. Mianowany w r. 1626 żupnikiem salin wielickich, pełnił ten urząd, wraz z Hieronimem Miłońskim, do r. 1635, równocześnie pozyskując dalsze prebendy i beneficja duchowne: po r. 1630 prepozyturę sandomierską, 6 II 1633 wakującą po A. Szołdrskim kanonię katedralną krakowską. Odtąd związał się do końca życia z diecezją krakowską jako najbliższy współpracownik i zaufany doradca dwóch kolejnych ordynariuszy: Jakuba Zadzika i Piotra Gembickiego, przy których pełnił od r. 1640 obowiązki oficjała i wikariusza generalnego.
W t. r. odbył L. podróż do Rzymu w sprawach duchowieństwa polskiego, a po śmierci Zadzika (1642) został wybrany przez kapitułę administratorem diecezji sede vacante. W imieniu Gembickiego odbył L. (22 XII 1642) uroczysty ingres do katedry krakowskiej i nadal pełnił urząd wikariusza i oficjała, wyposażony w rozległe kompetencje, zwłaszcza w okresie dłuższych nieobecności biskupa w Krakowie, np. w r. 1643 w związku z wyjazdem na synod prowincjonalny do Warszawy, czy też w listopadzie 1644 na czas podróży do Rzymu. Gembickiemu zawdzięczał prowizję papieską na sufraganię krakowską i związany z nią tytuł biskupa tytularnego laodycejskiego (5 II 1646). Pozbawiony ambicji politycznych i aspiracji odgrywania pierwszoplanowej roli w życiu publicznym, zadowalał się rolą lojalnego współpracownika swoich przełożonych, m. in. w pracach nad podniesieniem dyscypliny duchowieństwa, reformą kapituł i seminariów duchownych. Te same zalety cechowały go jako sprężystego administratora żup wielickich, których dochody podniósł wydatnie, troszcząc się jednocześnie o poprawę losu górników zatrudnionych w kopalni.
W opinii współczesnych uchodził za człowieka głęboko wykształconego, znawcę prawa i protektora studiującej młodzieży, czemu dał wyraz m. in. w opiece, jaką otaczał Andrzeja Grabianowskiego, późniejszego profesora prawa w Akad. Krak. Szczególnie przywiązany do kolegiaty w Sandomierzu, przyczynił się do jej ozdobienia budową kilku portali oraz ufundowaniem w kaplicy mansjonarskiej wczesnobarokowego cyborium w kształcie bogato ozdobionej rotundy. W czasie najazdu szwedzkiego w l. 1655–7 ofiarował na cele obrony swoje kosztowności, wystosował również do duchowieństwa diecezji krakowskiej odezwę o oddanie do skarbu Rzeczypospolitej nie tylko kosztowności z administrowanych przez nich kościołów, ale przede wszystkim z własnych prebend i beneficjów. Zmarł L. 4 VI 1657 w Bieczu, dokąd schronił się przed Szwedami. Pochowany tamże w kościele parafialnym. Jeszcze za życia doczekał się kilku utworów panegirycznych, m. in. pióra A. Grabianowskiego i J. Michalskiego.
Portret malowany na blasze w tablicy marmurowej nad drzwiami zakrystii w kościele parafialnym w Bieczu; – Estreicher; Enc. Org.; Korytkowski, Prałaci gnieźn., II 446–7; Łętowski, Katalog bpów krak., III 254–5; Szostkiewicz Z., Katalog biskupów obrządku łacińskiego przedrozbiorowej Polski, w: Sacrum Poloniae Millenium, Rzym 1954 s. 500; Wiśniewski J., Katalog prałatów i kanoników sandomierskich, Radom 1928 s. 182–4; Boniecki; Niesiecki; Uruski; Łabęcki H., Spisy chronologiczne dawnych żupników w Polsce, „Bibl. Warsz.” 1859 t. 1 s. 819; – Muczkowski J., Obrona Krakowa przed Szwedami w r. 1655, Kr. 1858 s. 5; Wyczawski E. W., Bp. Piotr Gembicki 1585–1657, Kr. 1957 s. 45 i passim; Zarewicz L., Dom kapitulny zwany dawniej św. Stanisława biskupa przy ul. Kanoniczej w Krakowie, Kr. 1887 s. 69–70; – Michalski J., Fructus virtutis, Crac. 1646 k. B2 i passim; Temberski, Roczniki, s. 146; – Arch. UJ: Materiały i notaty do dziejów kapituły i sufraganii krakowskiej zebrane przez ks. T. Glemmę D VII/6; B. PAN Oddz. w Kr.: rkp. 4834 (Materiały i zapiski ks. J. Fijałka odnoszące się do biskupstwa i bpów krak.).
Andrzej K. Banach