Szczepski Olech Marian (1914–1980), lekarz pediatra, profesor i rektor Akademii Medycznej w Poznaniu.
Ur. 17 IV w Poznaniu, był synem Jadwigi z Żurkowskich (1888–1971) oraz Czesława Cezarego (1887–1961), drukarza i działacza narodowego w Poznaniu, współzałożyciela w r. 1903 Tow. Samokształcącej się Młodzieży Robotniczej «Iskra», od r. 1918 kierownika drukarni Zjednoczenia Młodzieży Polskiej, a od r. 1925 dyrektora drukarni i księgarni wydawniczej Spółki Akcyjnej «Ostoja» w Poznaniu, po drugiej wojnie światowej dyrektora Państwowych Zakładów Graficznych w Zielonej Górze.
Po dwuletniej nauce w Prywatnej Szkole Przygotowawczej im. M. Kopernika w Poznaniu uczył się S. od r. 1923 w tamtejszym Gimnazjum św. Marii Magdaleny i w r. 1932 zdał maturę. Studiował na Wydz. Lekarskim Uniw. Pozn., gdzie otrzymał 9 VI 1938 dyplom lekarza. Od 30 IX 1938 do 19 III 1939 odbywał służbę wojskową w Szkole Podchorążych Rezerwy Sanitarnych w Warszawie, a następnie przez dwa miesiące w Szkole Pilotażu w Śnieciskach koło Środy Wpol. Pod koniec sierpnia 1939 został powołany do 3. Pułku Lotniczego w Poznaniu i wziął udział w kampanii wrześniowej jako lekarz podchorąży 32. Eskadry Liniowej; przeszedł szlak bojowy od Kalisza, przez Łódź i Radom, do Łucka. Dn. 19 IX 1939 ewakuował się z oddziałem na Węgry, gdzie był internowany w obozach wojskowych w Egerze i Bánréve. Po trzech miesiącach zbiegł; przez Jugosławię i Grecję dotarł do Marsylii. Od lutego do maja 1940 przebywał w Centrum Wyszkolenia Sanitarnego w Comburg w Bretanii. Po kapitulacji Francji w czerwcu t.r. został skierowany do Syrii, gdzie w Homs formowała się pod dowództwem gen. Stanisława Kopańskiego Brygada Strzelców Karpackich. S. dowodził tam kompanią ckm 1. p., a następnie kierował batalionowym punktem opatrunkowym. Od 3 X 1940 do 13 I 1941 w obozie Dikheila koło Aleksandrii sprawował opiekę sanitarną nad jeńcami włoskimi. Przeszedł szlak bojowy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, m.in. uczestniczył jako lekarz liniowy w walkach pod Tobrukiem (sierpień–grudzień 1941), gdzie 20 X 1941 awansował do stopnia podporucznika. Po włączeniu w maju 1942 Samodzielnej Brygady do 3. Dyw. Strzelców Karpackich służył jako zastępca dowódcy kompanii sanitarnej Brygady, a w okresie 2 IX 1942 – 7 VIII 1943 był odkomenderowany do 28. Szpitala Wojskowego w Mosulu. Gdy w czerwcu 1943 włączono 3. Dyw. do II Korpusu Polskiego, służył w okresie 21 XI 1943 – 8 V 1944 w jej kompanii sanitarnej; w tym czasie (1 III 1944) awansował do stopnia porucznika. Przeszedł kampanię włoską II Korpusu; uczestniczył w bitwie o Monte Cassino (11–18 V 1944) oraz w walkach pod Ankoną, Asyżem i Bolonią (do 21 IV 1945). Potem pracował w 7. Szpitalu Wojennym we Włoszech (do czerwca 1945), a następnie w 1. Ambulansie Polowym w Anglii. Dn. 13 V 1946 awansował do stopnia kapitana i do poł. r. 1947 pracował na oddziałach chirurgicznych, zakaźnych i skórnych szpitali brytyjskich i hinduskich.
Dn. 25 X 1947 wrócił S. do kraju i podjął pracę jako asystent w kierowanej przez Karola Jonschera Klinice Chorób Dziecięcych Uniw. Pozn. Niebawem uzyskał II st. specjalizacji z pediatrii. Przełożył z języka angielskiego pracę S. Z. Levine’a „Krwiaki pod oponą twardą u dzieci („Now. Lek.” R. 55: 1948 nr 17). Dn. 2 VII 1949 doktoryzował się na podstawie pracy Leczenie streptomycyną ostrych, pierwotnych postaci gruźlicy dziecięcej (tamże R. 56: 1949 nr 11), w której jako pierwszy w Polsce opublikował dane na ten temat. T.r. został adiunktem, po czym wraz z Kliniką przeszedł w r. 1950 do nowo utworzonej Akad. Med. w Poznaniu. Podczas epidemii choroby Heinego–Medina w r. 1951 zorganizował szpital zakaźny na 200 łóżek w budynku przy ul. Mickiewicza i kierował nim przez półtora roku. Wspólnie z Jonscherem, Teodorem Rafińskim i Krystyną Taszycką opracował oryginalną metodę leczenia choroby Heinego–Medina za pomocą szczepionki przeciw wściekliźnie (Leczenie stanów porażennych w chorobie Heinego–Medina szczepionką przeciw wściekliźnie, „Pediatria Pol.” T. 29: 1954 nr 11). Po powrocie do Kliniki prowadził od r. akad. 1953/4 wykłady z pediatrii i był w l. 1953–5 konsultantem (specjalistą) wojewódzkim w tym zakresie. W r. 1955 uzyskał tytuł naukowy docenta na podstawie pracy Znaczenie rozpoznawcze i rokownicze badań płynu mózgowo-rdzeniowego w gruźliczym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych u dzieci („Pozn. Tow. Przyjaciół Nauk. Wydz. Lekarski. Prace Kom. Med. Doświadczalnej” T. 17: 1959 z. 2). Od marca do maja 1956 był oddelegowany do Białegostoku, gdzie kierował Katedrą i Kliniką Chorób Dzieci tamtejszej Akad. Med. Po powrocie do Poznania zorganizował w ramach Wojewódzkiego Szpitala Dziecięcego II Katedrę i Klinikę Chorób Dziecięcych Akad. Med. i objął jej kierownictwo. Równocześnie w l. 1958–67 pełnił obowiązki specjalisty w zakresie pediatrii na terenie woj. olsztyńskiego. Był także konsultantem naukowym sanatoriów przeciwgruźliczych dla dzieci w Ludwikowie i Kiekrzu pod Poznaniem. Zainicjował i przeprowadził pierwsze w Polsce masowe badania nad zaburzeniami aminokwasów u dzieci; ich wyniki opublikował wspólnie z Włodzimierzem Słowińskim w pracy Badania chromatograficzne aminokwasów płynu mózgowo-rdzeniowego u dzieci („Dni Kliniczne Pediatrów Pomorskich i Poznańskich w Bydgoszczy”, Bydgoszcz 1959, „Pediatria Pol.” T. 34: 1959 nr 10, osobno W. 1959). Razem z Mieczysławem Walczakiem i Jolantą Mikołajczyk ustalił zasady leczenia hormonalnego niezstąpionego jądra (Leczenie wnętrostwa gonadotropiną, „Endokrynologia Pol.” T. 13: 1962 nr 5) oraz wprowadził klasyfikację przedwczesnego dojrzewania płciowego (Przedwczesne dojrzewanie płciowe na materiale II Kliniki Chorób Dziecięcych, „IV Zjazd Polskiego Towarzystwa Endokrynologicznego”, P. 1962). W l. 1960–2 pełnił funkcję dziekana Wydz. Lekarskiego. W r. 1961 został członkiem PZPR, a także otrzymał tytuł profesora nadzwycz. Od 19 II 1962 do 15 VII 1964 był rektorem Akad. Med. W l. 1963–72 wchodził w skład Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego. W r. 1966 został mianowany profesorem zwycz. Za całokształt prac w zakresie endokrynologii dziecięcej otrzymał w r. 1966 nagrodę naukową m. Poznania. Przez ministra zdrowia i opieki społecznej został dwukrotnie (1968 i 1973) wyróżniony indywidualną nagrodą I st. Za prace w dziedzinie nefrologii dziecięcej otrzymał w r. 1973 od ministra zdrowia i opieki społecznej nagrodę zespołową I st. W l. 1968–9 był pełnomocnikiem ministra w działającym od r. 1968 Inst. Pediatrii w Krakowie.
W r. 1969 zorganizował S. Inst. Pediatrii w Poznaniu i objął jego dyrekcję. Postrzegając pediatrię jako medycynę wieku rozwojowego obejmującą okres od narodzin do osiemnastego roku życia, rozwinął tu badania w zakresie nefrologii, endokrynologii, kardiologii, hematologii i efobologii (medycyna wieku młodzieńczego); badał m.in. zaburzenia przemiany wodno-elektrolitowej ze szczególnym uwzględnieniem patofizjologii nerek. Równocześnie był w l. 1969–74 dyrektorem Państw. Szpitala Klinicznego nr 5 Akad. Med. Organizował konferencje i sympozja naukowe, a następnie redagował z nich materiały, m.in. „Okres dojrzewania. Konferencja naukowa Poznań 25–26 X 1968. Pamiętnik” (P. 1969), „Termoregulacja wieku dziecięcego. I Konferencja Naukowa Poznań 24–25 XI 1972” („Roczniki Akad. Med. w P.” T. 8: 1974), „I Pharmacologia clinica Polona. Materiały sympozjum farmakologii klinicznej Poznań 4–5 V 1973” (P. 1973) oraz „Okres dojrzewania. V konferencja naukowa Poznań 7–8 XII 1973. Pamiętnik” (P. 1974). Jako współautor i redaktor wydał kilka podręczników, m.in. Propedeutyka pediatrii (P. 1967, P. 1970), Rentgenodiagnostyka urologiczna wieku dziecięcego (W. 1972) i Endokrynologia kliniczna wieku rozwojowego (W. 1974). Przewodniczył komitetowi redakcyjnemu „Bibliografii zawartości poznańskich wydawnictw medycznych okresu międzywojennego 1919–1939” (P. 1970 I, W.–P. 1972 II). W ostatnich latach życia publikował w wydawanych przez poznańską Akad. Med. „Problemach Dydaktyki Medycznej” (od r. 1976 „Problemy Dydaktyki Medycznej i Wychowania”) artykuły dotyczące deontologii lekarskiej i dydaktyki medycyny, m.in. Dylematy etyczne w aspekcie postępu we współczesnej medycynie (1975 nr 3), Humanistyczne kryteria i prakseologiczne aspekty wartości nauczyciela medycyny (1977 nr 6), Problematyka moralna badań naukowych w medycynie (1980 nr 11). Ogółem ogłosił ok. 200 prac naukowych. Był promotorem 37 doktoratów oraz opiekunem 9 habilitacji; pod jego kierunkiem ponad stu lekarzy uzyskało specjalizację I i II st. w zakresie pediatrii.
S. był uznanym pediatrą, działającym w wielu gremiach naukowych. Od r. 1973 był członkiem Centralnej Komisji ds. Kadr Naukowych przy Prezesie Rady Ministrów, a w Poznaniu od r. 1975 pełnił funkcję specjalisty regionalnego w zakresie pediatrii i medycyny szkolnej. W uznaniu osiągnięć otrzymał 6 I 1975 tytuł doktora honoris causa poznańskiej Akad. Med. Od r. 1976 był członkiem rzeczywistym PAN. Przewodniczył Radzie Naukowej Szpitala – Pomnika Centrum Zdrowia Dziecka w Międzylesiu koło Warszawy, wchodził też w skład rad naukowych Min. Zdrowia i Opieki Społecznej oraz Inst. Matki Dziecka w Warszawie. Był członkiem Polskiego Tow. Lekarskiego, Polskiego Tow. Endokrynologicznego oraz Międzynarodowego i Polskiego Tow. Pediatrycznego (był jego wiceprezesem w l. 1970–7). Zmarł 24 VI 1980 w Poznaniu, został pochowany 27 VI w alei zasłużonych na cmentarzu Junikowskim. Był odznaczony m.in. dwukrotnie Krzyżem Walecznych (1944 i 1945), Krzyżem Monte Cassino, włoskim Croce al Merito di Guerra, brytyjskimi: 1939–1945 Star, Africa Star i Italy Star, Krzyżami Kawalerskim (1967) i Oficerskim (1974) Orderu Odrodzenia Polski, «Orderem Uśmiechu» (przez dzieci, 1974), Medalem KEN (1974) oraz Medalem im. M. Kopernika (1975); w r. 1980 otrzymał tytuł «Zasłużony Nauczyciel PRL».
S. był żonaty z Janiną Pęcherską (1917–1990), malarką. Małżeństwo adoptowało w r. 1961 syna, Andrzeja (ur. 1961).
Pośmiertnie opublikowano, zredagowane przez S-ego i Walczaka, piąte wydanie pracy zbiorowej „Zarys pediatrii: podręcznik dla studentów medycyny” (W. 1984). W r. 2003 zostały ogłoszone, opatrzone licznymi fotografiami, wspomnienia S-ego oraz jego dziennik z okresu drugiej wojny światowej pt. Moja wojna. Od Warty do Padu (26 VIII 1939 – 10 V 1945) (P.).
Absolwenci Gimnazjum i Liceum Świętej Marii Magdaleny w Poznaniu 1805–1950, Oprac. A. Białobłocki, P. 1995; Biogramy uczonych pol., VI cz. 2; Członkowie Polskiej Akademii Nauk. Informator, Wr. 1984; Poczet członków Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk 1857–2007, Red. A. Pihan-Kijasowa, P. 2008; Rozprawy na stopień doktora medycyny, stomatologii i farmacji w latach 1945–1952, Oprac. Z. Woźniewski, W. 1963; Słownik biograficzny zasłużonych pediatrów, W. 1990 z. 2 s. 171–3; Szkice do portretów przedstawicieli medycyny poznańskiej 1945–1985, Red. J. Hasik, R. K. Meissner, P. 1991; Śródka A., Uczeni polscy XIX–XX stulecia, W. 1989, IV; Wpol. Słown. Biogr. (dot. ojca); – Braniecki W., Dawne salony poznańskie. Rozmowy z malarką Janiną Szczepską, „Głos Wpol.” 1989 nr 12 (fot. żony); Hasik J., Juszczyk J., Dzieje Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Poznańskiego i Akademii Medycznej (1919–1979), P. 1979; Księga pamiątkowa 80-lecia Wydziału Lekarskiego w Poznaniu, Red. R. K. Meissner, P. 1991 s. 127–31; Okuszko K., Wiedza i serce, „Kur. Pol.” 1974 nr 110; Rola Z., Pediatra opiekun spolegliwy, „Głos Wpol.” 1977 nr 139 (fot.); Świtała T., Prof. Olech Szczepski rektor Akademii Medycznej, „Kron. M. Poznania” R. 30: 1962 nr 3 s. 85–8; Wojciechowska B., Kawaler słonecznego orderu, „Głos Wpol.” 1974 nr 129 (fot.); – Krawczyński M., Olech Szczepski (1914–1980). Wspomnienie w 25-tą rocznicę śmierci twórcy poznańskiej szkoły pediatrii, w cytatach jego wspomnień i rozważań etyczno-moralnych, „Fakty Akad. Med.” 2005 s. 11–12; Zakrzewski Z., Ulicami mojego Poznania, P. 2006 cz. 2 (dot. ojca); tenże, Wspominam Poznań, P. 1986 s. 304, 385, 408; – „Gaz. Wyborcza” wyd. pozn., dod. „Pyrania” 2002 nr z 11 V s. 21; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne z r. 1980: „Biul. Inform. Akad. Med. w P.” nr 1–2/15 s. 46–9 (M. Walczak), „Głos Wpol.” nr 140, 141, „Tyg. Powsz.” nr 40, „Życie Warszawy” nr 150, 151, 154; – Mater. Red. PSB: Ankieta Interpress, życiorys ojca S-ego oprac. przez Janusza Karwata; – Informacje Piotra Sudy z Kalisza i Antoniego Żurkowskiego z Łabiszyna.
Janusz Karwat