Łaszczyńska Olga (1912–1971), historyk i wydawca źródeł, kustosz Państwowych Zbiorów Sztuki na Wawelu. Ur. 9 VIII (wg pewnych informacji rodziny, aczkolwiek w oficjalnych dokumentach figuruje data 11 VIII 1911) w Miedziance pod Kielcami, była jedną z 6 dzieci Bolesława Łaszczyńskiego, geologa i chemika, oraz Marii z Radoszewskich, siostrą Stanisława Romana (zob.), bratanicą Stanisława Ignacego (zob.). Po ukończeniu w r. 1930 gimnazjum humanistycznego w Kielcach, studiowała historię na UJ, głównie pod kierunkiem Władysława Semkowicza, i uzyskała w r. 1936 dyplom magisterski na podstawie pracy Ród von Füllstein na Opawszczyźnie w w. XIII i XIV. Następnie przygotowywała rozprawę doktorską, pracując równocześnie jako urzędniczka w PAU. W okresie okupacji zarabiała na życie kolejno jako robotnica fabryczna, laborantka w instytucie produkcji szczepionek przeciwtyfusowych, urzędniczka w Radzie Głównej Opiekuńczej, wreszcie jako bibliotekarka w Bibliotece Jagiellońskiej. Równocześnie uczestniczyła w tajnym seminarium mediewistycznym, złożonym głównie z doktorantów W. Semkowicza, a działającym od jesieni 1939 do późnej jesieni (listopad) 1940 pod kierunkiem Zofii Budkowej. Ł. użyczała swego mieszkania przy ul. Michałowskiego 17 zarówno dla wspomnianego seminarium, jak i dla prac redakcyjnych podziemnych gazetek „Pobudka” i „Surma” (koniec 1939 i w r. 1940), powiązanych organizacyjnie z Narodową Organizacją Wojskową (NOW). W późniejszym okresie okupacji podjęła współpracę z grupą historyków poznańskich, badających dzieje polskich ziem zachodnich i północnych, oraz wstąpiła do kierowanej przez Zygmunta Wojciechowskiego organizacji podziemnej «Ojczyzna».
W pierwszych latach powojennych Ł. pracowała w UJ jako starszy asystent katedry nauk pomocniczych historii (1 IV 1945 – 31 XII 1949), doktoryzowała się u działającego wówczas w Krakowie Stanisława Kętrzyńskiego (1945) na podstawie pracy Ród Herburtów w wiekach średnich (P. 1948), brała udział w pionierskiej wyprawie naukowej Instytutu Zachodniego na Dolny Śląsk (1946), w związku z czym publikowała artykuły z dziejów tego regionu, m. in. w pracy zbiorowej „Dolny Śląsk” (P. 1948). W r. 1947 została powołana na członka Instytutu Zachodniego w Poznaniu. Ponad dwadzieścia lat przepracowała w Państwowych Zbiorach Sztuki na Wawelu jako adiunkt Muzeum Historii Wawelu (od 1 I 1950), jako kustosz działu historii Wawelu (od 1 I 1952), wreszcie jako docent (od lutego 1955) oraz redaktor serii «Źródła do Dziejów Wawelu». Sama wydała w tej serii wzorowo Rachunki budowy zamku krakowskiego 1535 (Kr. 1952), Rachunki generalne Seweryna Bonera 1545 (Kr. 1955) oraz przygotowała do druku tom VI «Źródeł» obejmujący Cegiełki wawelskie (wykaz ofiarodawców na odbudowę zniszczonego przez austriacką okupację zamku królewskiego na Wawelu); nie zdołała już natomiast ostatecznie przygotować do druku Testamentu Zygmunta Augusta, opracowanego z ogromną dokładnością na podstawie ok. 20 rękopisów krajowych i zagranicznych. Bogatą wiedzę o przeszłości Wawelu zużytkowała przede wszystkim jako współpracownik części historycznej „Katalogu zabytków sztuki w Polsce… Wawel” (W. 1965), a także w kilku większych artykułach, drukowanych w „Studiach Wawelskich” i „Kwartalniku Historii Kultury Materialnej” (1954–61). Współpracowała z „Polskim Słownikiem Biograficznym”, „Rocznikami Historycznymi” i „Przeglądem Zachodnim”. Opiekowała się dwoma braćmi, siostrzeńcami i siostrzenicami. Chorując przez ostatnich kilka lat życia, nie rezygnowała z intensywnej pracy wydawniczej. Należała (od 1957) do Klubu Inteligencji Katolickiej w Krakowie, była członkiem Komisji Nauk Historycznych Oddziału PAN w Krakowie (od 1957). Zmarła 31 I 1971 w Krakowie, pochowana na cmentarzu Rakowickim.
Koło Historyków Studentów UJ w l. 1892–1967, Kr. 1968 s. 139; Mitkowski J., O. Ł., „Studia Hist.” R. 14: 1971 z. 3 (54) s. 473–4; tenże, Początki tajnego nauczania w Uniwersytecie Jagiellońskim, „Mpol. Studia Hist.” R. 7: 1964 z. 1/2 s. 97–106; – „Cześć Marii” R. 14: 1936 nr 10 s. 222–7; „Dzien. Pol.” 1971 nr 28 (8382), nr 31 (8385, z błędnym nazwiskiem: Łuszczewska); „Przegl. Zach.” R. 2: 1946 s. 968, R. 3: 1947 s. 364, 370, 376; „Roczniki Hist.” T. 18: 1949 s. 462–83; „Tyg. Powsz.” 1971 nr 7 (1151); – Arch. PAN Oddz. w Kr.: Tymcz. PAU I–172, 674/39; Arch. UJ: W. H. 152, W. F. II 483 (błędnie wpisany J. Dąbrowski jako promotor), księga promocji doktorskich; – Dyplom doktorski z 11 X 1945 i inne dokumenty personalne w posiadaniu rodziny; – Własne wspomnienia autora artykułu.
Józef Mitkowski