Hausner Otto (1827–1890), polityk i pisarz. Rodzina H-a była pochodzenia niemieckiego, pradziad Jan przeniósł się w XVIII w. z Moraw do Polski i założył domy bankowe we Lwowie i Brodach pod firmą Hausner et Violland. Z czasem stała się ona najbogatszą firmą w Brodach i jedną z najpoważniejszych instytucji kredytowych Galicji. Ojciec H-a, Karol (?), był już całkowicie spolonizowany. H. urodził się w Brodach, szkołę średnią ukończył we Lwowie, następnie studiował medycynę w Wiedniu w l. 1844–7 i w Berlinie w r. 1848. Tam też zastały go wypadki marcowe, w których wziął udział jako członek legii akademickiej. Z kolei w Wiedniu został lekko ranny w czasie walk na moście Tabor w październiku 1848 r. Po rewolucji ukończył agronomię na akademii w Hohenheim, a w r. 1850, ożeniwszy się z Aleksandrą Kownacką, osiadł na wsi, początkowo w Rytarowicach w Samborskiem, potem w Lwowskiem, zajmując się wyłącznie gospodarką. Po sprzedaniu majątku zajął się studiami nad statystyką, ekonomią i historią sztuki. W r. 1864 wydał dwutomowy słownik bitew od początku dziejów ludzkości (Schlachtenlexikon), w r. 1865 Vergleichende Statistik von Europa, a w r. 1875 Versuch einer vergleichenden Monographie der Carl Ludwig-Bahn. Przemierzając w licznych podróżach całą Europę, specjalnym sentymentem darzył Włochy. W rękopisie zostawił L’histoire de la peinture italienne, wydał L’oeuvre de la peinture italienne (1859) oraz wygłosił we Lwowie w r. 1877 odczyt o włoskiej architekturze. O innych jego zainteresowaniach świadczą tytuły prac: Das menschliche Elend (Wiedeń 1879), Deutschtum und deutsches Reich (1880, broszura ta była tłumaczona na j. francuski, a w Niemczech wywołała ostre głosy polemiczne), Polnische Belletristik in den letzten zwanzig Jahren („Deutsche Rundschau” 1882).
Karierę polityczną H. rozpoczął w r. 1870, wybrany do Rady Powiatowej we Lwowie z grupy większej własności, a wkrótce także delegatem Galicyjskiego Tow. Kredytowego Ziemskiego, członkiem Rady Zawiadowczej kolei Karola Ludwika, członkiem Komitetu Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego i in. Wszechstronność zainteresowań, energia, błyskotliwość i swada polemiczna, erudycja, dbałość o autoreklamę i zalety towarzyskie z jednej strony, a stosunki z ziemiańskimi domami Mierów i Borkowskich (z którymi był spokrewniony przez żonę) torowały H-owi drogę do kariery. W r. 1873 otrzymał od Izby Przemysłowo-Handlowej w Brodach mandat do sejmu. W l. 1874–8 był zastępcą członka Wydziału Krajowego. W sejmie był członkiem licznych komisji, zwłaszcza zajmujących się zagadnieniami gospodarczymi. Poczuwając się do reprezentowania interesów tworzącej się burżuazji miejskiej, zabiegał o powiększenie ilości posłów miejskich i zmiany ordynacji wyborczej dla izb handlowych. W lutym 1878 r. grupa wielkiej własności okręgu samborskiego ofiarowała H-owi mandat do Rady Państwa, w której pracował w różnych komisjach, a także w delegacjach wspólnych.
Gdy konserwatywna większość Koła Polskiego w Wiedniu udzielała rządowi poparcia w sprawie okupacji Bośni, a prezes Koła, K. Grocholski, nie dopuszczał członków mniejszości do samodzielnych wystąpień na plenum, H., bliski w poglądach swych mieszczańskim liberałom niemieckim, podjął w Kole Polskim opozycję przeciw autokratyzmowi większości. Wniosek jego o zmianę regulaminu Koła został odrzucony na wiosnę 1878 r. Sześć razy domagał się H. na próżno prawa przemawiania w Izbie; na koniec 6 VI 1878 r. wystąpił z Koła wraz z dwoma kolegami. Sejmiki relacyjne udzieliły secesjonistom votum zaufania. 5 XI 1878 r. H. wziął udział w debacie nad sprawą okupacji Bośni i Hercegowiny; w błyskotliwym przemówieniu nazwał zabór dwu prowincji słowiańskich grabieżą i potępił politykę rządu. Przemówienie to zyskało mu ogromną popularność zarówno w Wiedniu, jak i we Lwowie. H. został honorowym obywatelem Lwowa i paru innych miast, a z okazji jego przybycia do Lwowa 17 XI odbyły się manifestacje mieszczan i starcia młodzieży akademickiej z policją.
Następne przemówienia H-a (27 I 1879 w sprawie ratyfikacji traktatu berlińskiego i w maju 1879 w rozprawach budżetowych) wywarły już słabsze wrażenie. Mimo pomocy ze strony T. Romanowicza oraz „Dziennika Polskiego”, przed wyborami w r. 1879 okazało się, że wśród szlachty secesjoniści nie mogą liczyć na poważniejsze poparcie. Już w czerwcu 1879 r. H. oświadczył, że po wyborach wstąpi ponownie do Koła. Tym razem wybrany posłem z miast Sambora, Drohobycza i Stryja, H. stał się jednym z filarów Koła, wchodzącego już teraz w skład konserwatywnej większości rządowej. W parlamencie występował jeszcze wielokrotnie (np. 30 VI 1880 r. atak na konserwatywną politykę w sprawie szkolnictwa, 12 II 1886 r. krytyka antypolskiej polityki Bismarcka), ale zawsze pozostając w zgodzie z dyrektywami Koła. W samym Kole reprezentował kierunek bardziej liberalny; na początku lat osiemdziesiątych współpracował z T. Romanowiczem i „Nową Reformą”, której dostarczał wiadomości z Rady Państwa. W różnych wypowiedziach z tego okresu widać u H-a wyraźną niechęć do F. Smolki, wrogość wobec niemieckiej lewicy mieszczańskiej, a za to pewne akcenty filoczeskie. W ostatnich latach życia występował publicznie rzadko, zmarł z 26 na 27 II 1890 r. we Lwowie. Pozostawił syna Witolda, prawnika. H. miał brata Alfreda (zm. 16 II 1887 w Brodach), bankiera, polityka, który kierował rodzinnym domem handlowym, był m. in. członkiem, a potem wiceprezesem Izby Przemysłowo-Handlowej w Brodach, członkiem Galicyjskiego Tow. Gospodarskiego we Lwowie oraz posłem na Sejm Galicyjski.
Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Österr. Biogr. Lexikon; – Abancourt T. K., Era konstytucyjna austro-węgierskiej monarchii, Kr. 1881 s. 277, 282, 332; Feldman W., Stronnictwa i programy polityczne w Galicji, Kr. 1907 II 16–8, 24; Haecker E., Dzieje socjalizmu w Galicji, Kr. 1933 s. 169, 195–6, 203; Kieniewicz S., Adam Sapieha, Lw. 1939; tenże, Galicja w dobie autonomicznej, Wr. 1952; Lutman T., Studia do dziejów handlu Brodów, Lw. 1937; – Chłędowski K., Pamiętniki, Wyd. 2, Wr., Kr. 1957; Reprezentacja kraju naszego w Radzie Państwa 1879 r., Kr. 1879 s. 60–71; Szematyzmy Król. Galicji; – „Bibl. Warsz.” 1890 t. 2; „Gaz. Lwow.” 1890 nr 48 z 28 II s. 4; J. Czecha Kalendarz Krak.; „Nowa Ref.” 1887 nr 40 z 19 II; – B. Ossol.: Sygn. 6825 I (Papiery T. Romanowicza, IV), sygn. 6295 II i III (Papiery dotyczące działalności publicznej T. Rayskiego).
Adam Galos