Orzechowski Paweł Bogusław h. Rogala (ok. 1626–1694), poseł na sejmy, chorąży lubelski, działacz kalwiński. Był synem Pawła «młodszego» (zob.) i Zofii z Słupeckich. Po nauce w gimnazjum elbląskim (1644) wyjechał pod opieką byłego ucznia Gimnazjum Toruńskiego i Gdańskiego Henryka von Schöllena za granicę. W r. 1646 był w Lejdzie i jeszcze t. r. we Franeker, gdzie M. Arnold dedykował mu swoją „Refutatio compendii manualis M. Becani”. Jeszcze t. r. był studentem kolegium książąt orańskich (Schola Auriga) w Bredzie i ogłosił Panegirycus in solemnem festivitatem post Bredam expugnatam. Dn. 22 XII 1646 wydał w Bredzie broszurkę De origine ac iure magistratus, napisaną pod kierunkiem W. Kuypera, dedykowaną bpowi warmińskiemu Wacławowi Leszczyńskiemu i star. pilzneńskiemu Jerzemu Słupeckiemu. W r. 1647 wydał w Bredzie Manuale fundamentorum iuris civilis ac Poloni. Był to – jak głosi tytuł – podręcznik prawa rzymskiego i polskiego, a składał się z czterech dysput prawno-historyczno-politycznych, stanowiących odpowiednik czterech ksiąg „Instytucji” Justyniana. Powstał on zapewne z inspiracji profesora O-ego O. Daubera, zaś opracowany został najpewniej nie tyle przez O-ego, ile przez Schöllena, a w każdym razie przy jego dużym udziale. Ilość dedykacji, w jaką obfituje Manuale, zdaje się to potwierdzać, gdyż zapewne Schöllen chciał w ten sposób zwrócić uwagę na sukcesy swego podopiecznego, a zarazem i na siebie. Należy nadto zaznaczyć, iż autor wykazał gruntowną znajomość prawa rzymskiego, zaś prawo polskie potraktował bardzo pobieżnie. W r. 1649 był O. w chorągwi generalnej woj. lubelskiego, wystawionej do walki z Bohdanem Chmielnickim. Począwszy od r. 1650, kiedy to 4 VII został wybrany na marszałka sejmiku lubelskiego, uczestniczył w życiu politycznym swojego województwa. Dn. 29 IV 1653 został wybrany na deputata woj. lubelskiego do komputu wojska. Był posłem woj. lubelskiego na sejm nadzwycz. w r. 1654 i sejm zwycz. w r. 1655. W okresie «potopu» współpracował ze Szwedami, miał ujawniać tajemnice, informować o drogach i przejściach. Urządzał też zajazdy na okoliczne wsie. Od maja 1657 działał na Pogórzu. Oskarżony był m. in. o zniszczenie i spalenie Gorlic. Po wojnach uzyskał darowanie winy.
W r. 1666 był O. posłem lubelskim na sejm zwycz., w r. 1668 sejmik lubelski wyznaczył go na deputata do sądów skarbowych, w r. 1669 był delegatem na sejmik generalny w Nowym Mieście Korczynie. Uczestniczył w elekcji 1669 r. i podpisał wybór Michała Korybuta Wiśniowieckiego. W okresie konfederacji gołąbskiej w r. 1672 posłował od sejmiku lubelskiego do króla z prośbą, aby przeniósł obóz wojskowy dalej na wschód od Gołębia, motywując tę prośbę wielkim zniszczeniem zajętych przez wojsko obszarów. Był posłem na sejm konwokacyjny 1674 r. i podpisał konfederację generalną, zastrzegając bezpieczeństwo różnowierców, i brał udział w elekcji Jana Sobieskiego, posłował także na sejm koronacyjny w Krakowie (1676), z którego wszedł do komisji powołanej w celu uruchomienia mennicy, oraz do komisji dla rewizji skarbca kor. Sejmik lubelski wybierał go na swego marszałka 3 XI 1678 i 23 VI 1682. W r. 1690 był członkiem delegacji do króla, dziękującej za dzieła «tak chwalebne i heroiczne», «na widok całego świata wystawione». Był wówczas chorążym lubelskim. W delegacji do króla i królowej uczestniczył też w r. 1692 (12 III). Delegaci mieli donieść królowi, że podatki uchwalone na wojsko woj. lubelskie zapłaciło, a także podziękować mu i królowej za szczególną pamięć o województwie.
O. był protektorem kalwinów małopolskich. Jako senior świecki dystryktu lubelskiego i chełmskiego uczestniczył w obradach wielu synodów okręgowych i prowincjonalnych. Od sum kapitalnych, które miał u siebie, wypłacał prowizje na potrzeby zborowe i kształcenie alumnów. Był też scholarchą szkoły we Włodawie. Wielokrotnie był proszony przez synody o pomoc w załatwieniu spraw zborowych i szkolnych. W r. 1681 brał udział w komisji mającej usunąć nieporozumienia między gminą luterańską i kalwińską w Piaskach. W l. 1654 i 1656 miał zatargi z proboszczami w Bełżycach, zaś w r. 1688 oskarżono go w Trybunale o współudział w pozyskaniu 3 osób dla Kościoła kalwińskiego. Od zarzutu tego został jednak uwolniony. O. zmarł w r. 1694, przed 19 II.
Z małżeństwa z Teodorą z Męcińskich O. miał synów: Jana Karola (zm. 1701), chorążego lubelskiego, Krzysztofa Władysława i Teodora Konstantego (zob.), oraz trzy córki: Małgorzatę, zamężną Zielińską (Żeleńską?), Annę, żonę Teodora Suchodolskiego, i Teodorę, zamężną za Bogusławem Bobrownickim, star. przedborskim.
Estreicher, XXIII; Historia nauki polskiej, Wr. 1974 VI; Niesiecki, VII; – Kłodziński A., O archiwum skarbca koronnego, Kr. 1923, Arch. Kom. Hist. s. 2 t. 1; Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskim w XVI–XVII w., L. 1933; tenże, Zajazdy w Lubelskiem w latach „potopu” w porozumiewaniu się z wrogami ojczyzny, „Zesz. Nauk. KUL” T. 4: 1958 s. 49–50; Kot S., Polen in Breda in de 17e eeuw, „Jaarbock in Register…” 1954 s. 97 i passim; Malinowska I., Mikołaj Zalaszowski, polski prawnik XVII stulecia na tle ówczesnej nauki prawa, Kr. 1960 s. 90; Salmonowicz S., Nauczanie prawa i polityki w Toruńskim Gimnazjum Akademickim od XVI do XVIII w., „Czas. Prawno-Hist.” T. 23: 1971 z. 2 s. 65; Tworek S., Działalność oświatowo-kulturalna kalwinizmu małopolskiego (połowa XVI – połowa XVIII w.), L. 1970 s. 305, 306, 308, 340–2; – Album studiosorum Academiae Lugduno-Batavae, Hagae Comitum 1875; Vol. leg., V 33, 244, 303, 351; – B. Łopacińskiego w L.: rkp. 104, 407, 1543; B. PAN w Kr.: Teki Pawińskiego: Lauda sejmiku lubelskiego rkp. 8324, 8325; B. Uniw. Warsz.: Synod 4 s. 76v., 79v., 83, Synod 475 s. 14 i passim.
Stanisław Tworek