Grabowski Paweł h. Topór (zm. 1780), działacz dysydencki, starosta czchowski. Trzeci syn Stefana, starosty wisztynieckiego, i Teodory ze Stryjeńskich. Łasce Brühla zawdzięczał starostwo czchowskie (1748), na które potem wyrobił jus communicativum dla żony Zofii z Chrząstowskich (1. v. Zielińskiej). Nie poprzestając na tym zysku tudzież na szarży gen. mjra w wojsku, podjął w latach pięćdziesiątych kampanię na rzecz równouprawnienia dysydentów i dyzunitów z katolikami, któremu stały na zawadzie ustawy z l. 1717 i 1736. Ślady tej kampanii znane są na razie tylko z archiwów zagranicznych. Co najmniej od r. 1756 (26 VIII, więc w samej chwili wybuchu wojny siedmioletniej) wszedł G. w kontakt z posłem pruskim, Maltzanem, wówczas w Dreźnie; w r. 1758 podczas sejmu w Warszawie wznowił go z rezydentem Benoîtem. 5 VI 1761 r. Paweł G. w imieniu wszystkich dysydentów Korony i Litwy sondował nastroje Berlina wobec ewentualnego wysłania tam stałego ajenta. Za rzecz najpożądańszą uważali Grabowscy wspólny front luteran, kalwinistów i prawosławnych pod wspólną opieką prusko-rosyjską, ale to było niemożliwe, póki carowa Elżbieta wojowała z Fryderykiem Wielkim. Dopiero zbliżenie prusko-rosyjskie w r. 1762 ożywiło nadzieje G-ego. W bezkrólewiu do spółki z J. W. Goltzem poprowadzili akcję na obcych dworach przeciwko obozowi katolickiemu w Polsce. W końcu października r. 1766 G. z czterdziestu innymi notablami wnieśli do sejmu petycję o równe prawa polityczne i wyznaniowe; umiarkowane ustępstwa króla odrzucono. W decydującej rozgrywce G. wysunął na czoło konfederacji słuckiej dysydentów i dyzunitów litewskich brata Jana Jerzego, sam zaś podpisał na trzecim miejscu konfederację toruńską w Koronie (20 III 1767). 28 IV z A. Bronikowskim przedstawili swe postulaty Stanisławowi Augustowi. Razem z braćmi Janem Jerzym i Tomaszem uczestniczyli w delegacji i komisji, która układała nowe prawa pod auspicjami Katarzyny II; razem też musieli rozwiązać konfederację wyznaniową po sejmie. Odtąd zaczęły się dla G-ego różne strapienia: konfederaci barscy niszczyli mu dobra, a chłopi katoliccy przeciwstawiali mu się. Znano go zresztą jako agitatora pod obcą protekcją i sprawcę nieszczęsnych ustaw r. 1768, więc jego przyszłość obywatelska była zamknięta. Niechętnie podpisał po sejmie listy dziękczynne do obcych dworów za zdobycze już wówczas mocno okrojone, a przypłacone ruiną materialną. Starostwo czchowskie przeszło w pierwszym zaborze pod rządy austriackie i wdowa Zofia Grabowska musiała je kontraktem z 19 I 1781 r. wykupywać z rąk rządu za 280 000 złr.
Boniecki; – Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, W. 1909–11; tenże, Konfederacja barska, W. 1936–8; Kraushar A., Książę Repnin i Polska, Kr. 1897 I 261, 376, II 158; – Korespondencja Stan. Augusta z Ksawerym Branickim, Kr. 1872 s. 10, 26, 39, 75; Sbornik Russ. Ist. Obšč., LXVII, LXXXVII; Relacje S. L. Gereta, „Dzień. Liter.” 1868–70 oraz „Dzien. Pozn.” 1868; – Arch. Berlińskie: Korespondencja dyplomatyczna pruska; Arch. Hist. Moskiewskie: Korespondencja rosyjska; Arch. w Rigsarkivet (Kopenhaga): Korespondencja angielska; Record Office (Londyn): Korespondencja angielska; Arch. w Dreźnie: Korespondencja saska.
Władysław Konopczyński