Radziszewski Paweł (1890–1931), geolog, profesor mineralogii i petrografii Uniw. Wil. Ur. 30 VI w Strykowie (pow. brzeziński) był synem Marcelego i Józefy z Biernackich, młodszym bratem Ignacego (zob.) i Idziego (zob.).
Od r. 1903 R. uczęszczał do gimnazjum rządowego we Włocławku, a po strajku szkolnym w 1905 r. przeniósł się do ośmioklasowego gimnazjum filologicznego w Warszawie (Szkoła Ziemi Mazowieckiej), które ukończył w r. 1911. W t. r. zapisał się na Wydział Filozoficzny UJ; studiował mineralogię i petrografię. Opiekunem jego był starszy o 19 lat brat Idzi, ksiądz, regens Seminarium we Włocławku, który zainteresował go też filozofią przyrody. Na UJ R. studiował głównie u Józefa Morozewicza, swego dalekiego krewnego i w jego katedrze był w l. 1913–14 praktykantem. Na jednej z wycieczek w okolicy Bańskiej Szczawnicy zaciekawiły R-ego tamtejsze granity. Zebrane wówczas okazy oraz kolekcje Morozewicza z różnych masywów karpackich (Nitra, Małe Karpaty) stały się przedmiotem jego szczegółowych studiów petrograficznych. W maju 1915 uzyskał zezwolenie na pobyt w Wiedniu (był obywatelem rosyjskim) i dzięki pomocy Morozewicza oraz Kazimierza Twardowskiego studiował tam na uniwersytecie jako woluntariusz w l. 1915–16, po czym powrócił na UJ, gdzie ukończył studia w r. 1919. Doktorat z geologii uzyskał na UJ 6 XI 1920 na podstawie rozprawy O granicie nitrzańskim i małokarpackim (ukazała się pt. O granitach karpackich, „Prace Pol. Inst. Geol.” T. 1: 1924 z. 3). Od 8 VII 1921 do 1 III 1926 był starszym asystentem Wydziału Kruszcowego Państwowego Instytutu Geologicznego (PIG) w Warszawie. W lecie 1921 R. prowadził badania nad petrografią skał osadowych Gór Świętokrzyskich (Przyczynek do petrografii dolnego kambru we wschodniej części Gór Świętokrzyskich, „Spraw. Pol. Inst. Geol.” 1928). W r. 1922 pracował nad skałami krystalicznymi Wołynia (okolice Korca, Babina, Hołyczówki, Tomaszogrodu, dolina rzeki Słucz). W związku z tym jeździł w r. 1924 do Finlandii, poznać wychodnie skał krystalicznych, a przywiezione zbiory (w tym rudy żelaza) ofiarował Katedrze Mineralogii UJ. W r. 1925 odkrył na Wołyniu złoże granitu. Rezultatem kilkuletnich badań R-ego nad krystalinikiem masywu wołyńsko-ukraińskiego były m. in. rozprawy: Opis mikroskopowo-petrograficzny skał krystalicznych wołyńskich na południe od rzeki Słucz („Spraw. Pol. Inst. Geol.” 1925), Granit z Korca i granityt z Ośnicka na Wołyniu (tamże 1928), które stały się podstawą do wszczęcia przewodu habilitacyjnego.
Dn. 15 I 1926 powołano R-ego na stanowisko kierownika Katedry Mineralogii Uniw. Wil. w charakterze zastępcy profesora. Prowadził wówczas wykłady z mineralogii, krystalografii i petrografii oraz ćwiczenia i pracownie praktyczne. Jednocześnie jako współpracownik PIG oraz członek Oddziału Wileńskiego Komisji Fizjograficznej PAU kontynuował badania terenowe nad skałami krystalicznymi Wołynia. Habilitował się na UJ z mineralogii i petrografii w r. 1929 na podstawie wymienionych rozpraw o krystaliniku Wołynia, a habilitację R-ego przeniesiono na Uniw. Wil. Dn. 7 VIII 1930 został tam profesorem nadzwycz. mineralogii i petrografii. W listach do dziekana Wydziału Filozoficznego UJ podtrzymywał nadal chęć utrzymania docentury w uniwersytecie w Krakowie, ale miało to już chyba charakter kurtuazyjny. Był już wtedy nieuleczalnie chory na gruźlicę. Kontynuował jednak badania nad skałami krystalicznymi Wołynia (Sprawozdanie z badań petrograficznych wykonanych w r. 1930 na Wołyniu, „Posiedzenia Naukowe Pol. Inst. Geol.” 1931) i korzystając z zasiłku Min. Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego w r. 1930 zwiedził Szwecję i Finlandię, przywożąc bogate kolekcje skał.
R. był członkiem Polskiego Tow. Geologicznego (od r. 1921), sekretarzem Komitetu Organizacyjnego XIII Zjazdu Lekarzy i Przyrodników Polskich w Wilnie w r. 1929. W r. akad. 1930/31 był początkowo sekretarzem Rady Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego Uniw. Wil., ale otrzymał urlop zdrowotny i wyjechał do sanatorium w Rudce w pow. mińskim. Tam zmarł 17 XI 1931 (podawana jest także data 18 XI) i został pochowany na cmentarzu w pobliskich Mrozach (pow. Mińsk).
R. rodziny nie założył.
Bukowski C. Z., Bukowska M. W., Bibliografia publikacji pracowników Instytutu Geologicznego, wydanych w latach 1919–1959, „Prace Inst. Geol.” T. 30: 1960 cz. 1 s. 586–7; Fleszarowa R., Retrospektywna bibliografia geologiczna Polski, Cz. 1, 1900–1950, W. 1958 I z. 2; Peretiatkowicz-Sobeski, Współcz. kultura pol.; Składy i spisy wykładów Uniw. Stefana Batorego, 1924–34; – Czarniecki S., Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kr. 1964 s. 121, 129; Krysztoforska B., Wójcik Z., Materiały do biografii naukowej Józefa Morozewicza, „Prace Muz. Ziemi” Z. 27: 1977 s. 129–30; Morozewicz J., Paweł Radziszewski (1890–1931), „Sprawozdanie Pol. Inst. Geol.” T. 7: 1932 s. 1–2; Rydzewski B., Wydział Matematyczno-Przyrodniczy Uniwersytetu Stefana Batorego w latach 1919–1929, Wil. 1931 s. 50–3, 102–3; Wójcik Z. J., O polskich badaniach geologicznych w Karpatach Słowackich w okresie międzywojennym, „Kwart Hist. Nauki i Techn.” R. 30: 1985 s. 672–3; – Sprawozdanie z działalności Wydziału Matematyczno-Przyrodniczego i Studium Rolniczego Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie za l. akad. 1929/30, 1930/31, 1931/2, 1932/3, Wil. 1938 s. 12–14 i 23/4; – „Kur. Warsz.” 1931 nr 317 (nekrolog); „Kur. Wil.” 1931 nr 269 s. 1 (nekrolog); „Posiedzenia Naukowe Państw. Inst. Geol.” 1922–35; „Słowo” 1931 nr 268 (nekrolog); „Sprawozdanie Kom. Fizjograficznej PAU” T. 63: 1929 s. XLVI; – Arch. Muz. Ziemi w W.: Małkowski S., O Pawle Radziszewskim wspomnienie (rkp.) oraz teczka biograficzna P. Radziszewskiego, nr 3 s. 2; Arch. UJ: WF II 358a, 478, 122; Paraf. Rzymsko-Katol. w Strykowie: Liber natorum nr 80/1890.
Zbigniew J. Wójcik